مقایسة سلوک مرغان منطق‌الطّیر با رفتن بنی‌اسرائیل به میقات

محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

جواد عباسی ¹ (استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور)
مخدره بلوکی ² (کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور)

تاریخ دریافت : 1395/11/12 تاریخ پذیرش : 1395/11/12 تاریخ انتشار : 1395/02/01

کلید واژه: سیر و سلوک, journey, بنی‌اسرائیل, کوه, revelation, منطق‌الطّیر, Manteq-o-Teyr, Mount Sinai, the Israelite,

چکیده مقاله :

رفتن برگزیدگان بنی‌اسرائیل به همراه پیامبرشان به کوه طور، یکی از ماجراهای این قوم در قرآن است و البتّه همچون دیگر موضوعات قرآنی به یقین بر ذهن و زبان فرهیختگان اهل دل، مژثر بوده است. از دیگر سو، منطق‌الطّیر حکیم عطّار نیشابوری از برترین منظومه‌های عرفانی ایران‌زمین و ادبیّات فارسی به شمار می‌رود که طرحی از یک سلوک عارفانه به سوی سیمرغِ حقیقت را در منظر ما قرار می‌دهد. آیا نمی‌توان شباهت‌هایی میان این دو سلوک دید؟ اگر بتوان سلوک را رفتنی برای رسیدنی دانست، میان همة سیرها و سلوک‌ها پیوندی برقرار است، خواه محسوس و زودیافتنی و خواه نامحسوس و دیریاب.فرضیة این نوشتار، امکان وجود ارتباطی اگرچه غریب میان این ماجرای قرآنی و داستان عرفانی است: حرکت نخبگان، رهبری آزموده، میعادی در کوه، عذرها و بهانه‌ها، ممات و حیاتی در انتهای مسیر یا همان فنا و بقا و نیز عرضة تجلّی حقّ از جملة شباهت‌هاست؛ اگرچه تفاوت‌هایی هم وجود دارد. در هر صورت، هیچ اصراری بر صحت این مدعا نیست و نقد و داوری این نظریه بر عهدة ارباب فکرت و اهل نظر.

چکیده انگلیسی:

  The journey of the Israelite elite to Mount Sinai in company of their prophet is one of the stories about the Israelite in the Koran, which, like other Koranic issues, has influenced mystics. Hence, Attar’s Manteq-o-Teyr is considered to be one of the best mystic works of Persian literature, which exposes to us a mystic journey towards the truth. The two journeys can be similar. A journey is done to reach a destination. The present article hypothesizes that there might be a connection, though strange, between the Koranic story and the mystic story; the movement of the elite, an experienced leader, a destination in the mountain, the excuses and pretexts, the life and death at the end of the route (survival and annihilation), and the revelation of the Truth are some of the similarities.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم.


2. ابن بابویه (صدوق)، محمدبن علی، (1298ق) التوحید، قم: نشر جامعه مدرسین، چاپ اوّل.


3. بابایی، احمد علی، (1381) برگزیده تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب االاسلامیه.


4. حافظ، شمس الدین محمد، (1387) دیوان، بر اساس نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: آسیم. چاپ سوم.


5. خاکی، غلامرضا، (1386)هم‌بالی شیوه رهبری ایرانی، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ اوّل.


6. راغب اصفهانی،حسین بن محمد، (1412) المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالعلم..


7. شوالیه، ژان و آلن گربران، (1387) فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون.


8. شهید ثانی، زین الدین بن علی (بی تا)مُسَکِّنُ الفُؤادِ عِند فَقدِ الاحِبَّه و الاولاد، قم.


9. طباطبایی، سید محمد حسین، (1417) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.


10. طریحی، فخر الدین،(1375)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی، چاپ سوم.


11. عطّار، فریدالدین، (1378) منطق‌الطّیر، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: علمی فرهنگی.


12. القزوینی، زکریا بن محمدبن محمود، (1373) آثار البلاد و اخبارالعباد، تهران: امیرکبیر.


13. کریمان، حسین، (1375) پژوهشی در شاهنامه، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.


14. مترجمان، (1377) ترجمه تفسیرجوامع الجوامع، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.


15. مصطفوی، حسن، (1360) التحقیقُ فی کلماتِ القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه ونشر کتاب .


16. مظهری،کرمانی، علی اصغر، (1376) آوای پرندگان، تهران: جانان، چاپ دوم.


17. مکارم، شیرازی،ناصر، (1374) تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.


18. نیشابوری ،ابوبکر عتیق بن محمد، (1380) تفسیر سورآبادی، تهران: نشرنو.

یاحقی، محمد جعفر، (1386) فرهنگ اساطیر، تهران: فرهنگ معاصر.