تحلیل روان‌شناختی خودشیفتگی در مثنوی مولوی با رویکرد به آراء اریک فروم
محورهای موضوعی :
سیده مرضیه مطهری
1
,
احمد کریمی
2
*
,
کوروس کریم پسندی
3
,
فهمیمه مشایخ کندسلا
4
1 - دانشجوي دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ايران.
4 - استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ايران.
کلید واژه: مثنوی مولوی, اریک فروم, روان‌کاوی, خودشیفتگی.,
چکیده مقاله :
نقد متون ادب فارسی با رویکرد به آراء روان‌شناسان معاصر، گویای پیوند عمیق آثار ادبی با علم روان‌شناسی است. از همین رهگذر، مولوی در مقام یک روان‌شناس با تمرکز بر روان و زندگی انسان، خودشیفتگی را به‌عنوان یک اختلال روانی در شخصیت آدمی مطرح می‌کند که موجب فرافکنی عیب‌ها، روان‌پریشی، منطق‌تراشی و اعتماد به نفس کاذب فرد می‌شود. لذا این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد به آراء اریک فروم به واکاوی خودشیفتگی در مثنوی مولوی می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مولوی در اثر خودآگاهی، هستۀ مرکزی خودشیفتگی را کنترل می‌کند؛ لذا نه در شخصیت هنری مولوی (شاعری و عارفی) و نه در شخصیت حقیقی او، هیچ نشانه‌ای از خودشیفتگی شدید نمی‌توان یافت؛ علاوه بر آن با توجه به فناناپذیری خودشیفتگی و جنبۀ زیست‌شناختی آن برای بقا، سعی دارد در پرتو مکانیسم تصعید، انرژی غریزی فرد خودشیفته را به مجاری مقبول و خلاق در جامعه هدایت کند تا ضمن ایجاد تعادل، فرد خودشیفته برای دست‌یابی به شخصیت سالم، خودشیفتگی را به خودشکفتگی بدل کند.
Criticism of Persian literary texts with an approach to the opinions of contemporary psychologists demonstrates the deep connection between literary works and the science of psychology. In this way, Rumi, as a psychologist focusing on the human psyche and life, proposes narcissism as a psychological disorder in the human personality that causes the projection of flaws, psychosis, rationalization, and false self-confidence of the individual. Therefore, this article analyzes narcissism in Rumi's Masnavi using a descriptive-analytical method and with an approach to the opinions of Erich Fromm. The results of the research indicate that Rumi, through self-awareness, controls the central core of narcissism; therefore, neither in Rumi's artistic personality (poetic and mystical) nor in his real personality, can any sign of severe narcissism be found; In addition, considering the immortality of narcissism and its biological aspect for survival, it tries to direct the instinctive energy of the narcissist into acceptable and creative channels in society in light of the sublimation mechanism, so that while creating balance, the narcissist can transform narcissism into self-destruction in order to achieve a healthy personality.
منابع
1) قرآن کریم (1371). ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش.
2) پاینده، حسین (1401). نظریه و نقد ادبی، چاپ چهارم، جلد اول، تهران: سمت.
3) پورنامداریان، تقی (1383). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
4) حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد (1372). دیوان غزلیات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ دوازدهم، تهران: صفی‌علیشاه.
5) خداپناهی، محمدکریم (1382). انگیزش و هیجان، چاپ چهارم. تهران: سمت.
6) زمانی، کریم (1389). مینا گر عشق، چاپ هشتم. تهران: نی.
7) شکرکن، حسین (1380). مکتب‌های روان‌شناسی و نقد آن، چاپ چهارم. تهران: سمت.
8) شولتز، دوآن و سیدنی الن شولتز (1392). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیدمحمدی، چاپ بیست و چهارم، تهران: ویرایش.
9) شمیسا، سیروس (1394). مولانا و چند داستان مثنوی، چاپ سوم. تهران: قطره.
10) غرانبیر، بیلا (2000 م). النرجسیّه دراسه نفسیّه، ترجمه وجیه اسعد. دمشق: منشورات وزارت الثقافه.
11) فروزانفر، بدیع‌الزمان (1381). شرح مثنوی شریف، جلد دوم. چاپ دهم. تهران: زوّار.
12) فروم، اریک (1399). انسان برای خویشتن، ترجمه اکبر تبریزی، تهران: بهجت.
13) ___،___ (1395). دل آدمی و گرایشش به خیر و شر، ترجمه گیتی خوشدل، چاپ سیزدهم، تهران: پیکان.
14) فلوطین (1366). دورۀ آثار فلوطین، ترجمۀ محمدحسن لطفی، جلد اول، تهران: خوارزمی.
15) کریم پسندی، کوروس (1396). درد خودبینی از دیدگاه مولوی، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، سال 8، شماره 1.
16) گنجی، حمزه (1393). روان‌شناسی عمومی، چاپ چهارم. تهران: ساوالان.
17) لون، الگزاندر (1387). خودشیفتگی فردی، خودشیفتگی اجتماعی، ترجمه اکبر باقری، تهران: بازتاب.
18) ماحوزی، امیرحسین (1389). مولانا و مفهوم من، پژوهش‌نامه ادب حماسی، دوره 6-5، شماره 9.
19) مان، نرمان‌لی (1342). اصول روان‌شناسی، ترجمۀ محمود صناعی، تهران: اندیشه.
20) مک ویلیامز، نانسی (1400).تشخیص روان تحلیلی: شناخت ساختار شخصیت در فرایند بالینی،ترجمه غلامرضا جوادزاده، چاپ دوم. تهران: ارجمند.
21) مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد (1363). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
22) هریس، باد (1392). خودخواهی مقدس: راهنمایی برای زندگی پرمعنا، ترجمه سیمین موحد، تهران: پیکان.
23) یونگ، کارل گوستاو (1394). ماهیت روان و انرژی آن، ترجمه پرویز امیدوار. چاپ دوم. تهران: بهجت.