سیاست دولت عراق در قبال انزوای عربی سوریه (2011-2021)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

محمد رضا دهشیری ¹ , علی شمس آبادی ²

1 - دانشکده روابط بین الملل
2 - دانشجوی دوره دکتری دانشگاه تهران؛ رشته مطالعات غرب آسیا

تاریخ دریافت : 1400/11/12 تاریخ پذیرش : 1401/02/25 تاریخ انتشار : 1401/02/01

کلید واژه: "عراق", "سوریه", "اتحادیه عرب", "نهادگرایی", "نهادگرایی نولیبرال", " وابستگی متقابل ",

چکیده مقاله :

با آغاز بحران سوریه در اواخر سال 2010، موضوع انزوای دیپلماتیک از سوی کشورهای عربی نظیر عربستان و قطر در دستورکار قرار گرفت. برای این منظور، گام اولیه حذف جمهوری عربی سوریه از نهادهای عربی بود که سرآمد آن‌ها، "اتحادیه عرب" است. اما در مقابل این روند، دولت عراق همواره به عنوان یک مانع ظاهر شده است. در این مقاله برآنیم تا به این سوال پاسخ دهیم: چرا پس از سال 2011، عراق بر اساس یک رویه ثابت دیپلماتیک، بدنبال بازگرداندن کرسی سوریه در اتحادیه عرب به دولت دمشق بوده است؟. در مسیر کاوش پاسخ مناسب با مطالعه منابع کتابخانه‌ای، پژوهش‌های عمدتا میدانی بومی-عربی و اندیشکده‌های معتبر بین‌المللی به اعتبار این فرضیه را سنجیدیم: دولت عراق پس از بروز بحران در سوریه، به دلیل وابستگی متقابل پیچیده‌ای که با این کشور همسایه داشت و همچنین به امید کسب اعتبار دیپلماتیک در جهان عرب، در جهت حفظ کرسی دمشق نزد این سازمان تحرکات دیپلماتیک پایا داشته است. بر این اساس، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تبیینی، ضمن ارائه شمای کلی از نگاه دولت عراق به مسئله عضویت سوریه در اتحادیه عرب، چرایی تشابه رفتاری حکومت‌های نوری المالکی، حیدر العبادی، عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی در قبال این پرونده را تبیین می‌نماید.

چکیده انگلیسی:

By starting the Syrian crisis at the end of 2010, many Arab states such as Saudi Arabia and Qatar, instructed to politically isolate Syrian government. To do so, as the first step, they tried to eliminate Syrian government diplomatic presence in Arab entities which the most important is “Arab League”. Iraq in contrast has always by unilateral and Multi-lateral means tried to avoid this plan to go on. In this research we are trying to answer the main question: “Why after 2011, Iraq on a same diplomatic path, has tried to return Syria into Arab League?”. In order to figure out the best explanation for this Iraqi approach, based on descriptive-explanative research method, first we monitored news and statements trend during the last decade to describe the Iraqi policy in this regard; and second, based on library, media and think-tank sources, we explanting the causes behind taking that policy into action. Based on our findings, all Iraqi cabinets from 2010-2020, have sought to bring back Syria into Arab league for improving Iraq regional weight, improving relations with Syria, avoiding new asylum seeker crisis and counter extremist groups.

منابع و مأخذ:

-ابراهیمی،نبیالله،(1388)«چشمانداز روابط کشورهای عرب باعراق جدید»، فصلنامةمطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شمارة47:124-149.

-پارسا دوست، منوچهر،(1386) ما و عراق از گذشتههای دور تا امروز، تهران:شرکت سهامی انتشار. -جلالیان، عسگر،علیزاده، حسین،(1399)،«رژیمهای بینالمللی از منظر نهادگرایی در رهیافت حقوقبینالملل»، آفاق امنیت، سال چهاردهم، شمارة50:203-227.

-دهشیری، محمدرضا،جعفری، محسن،(1393)،«نو منطقهگراییدرسیاست خارجی ایران»، سیاست جهانی، دورة سوم:191-225.

-دهقانیفیروزآبادی، جلال (1377)«نظریه نهادگرایی نئولیبرال و همکاریهای بینالمللی»، مجلةسیاست خارجی، سال دوازدهم، شمارة3:567-588.

-سلطانینژاد، محمد؛ شمسآبادی، علی؛ خلیفاتی، منا (1399)«چرخش سیاست خارجی عربستان در قبال عراق (2003-2020)، فصلنامةمطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، سال دوم: صص33-68.

-هینه بوش، ریموند (1389) . سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه،ترجمةرحمان قهرمان پور، تهران: دانشگاه امام صادق.

-السامرائی، وفیق (1388) ویرانی دروازه شرقی، ترجمةعدنان قارونی، تهران:مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس. عربی

-«8دول عربیة على الأقل تؤید عودة سوریا إلى جامعة الدولالعربیة»(5/2/2019.)وکالة سبوتنک، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/s42944

-"إجمالی عدد اللاجئین السوریین یتخطى حاجز الـ4ملایین للمرة الأولى"(9/4/2015). المفوضیة السامیة للأمم المتحدة لشؤون اللاجئین، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/b29101

-"الأمم المتحدة تکشف عن عدد اللاجئین السوریین فی العراق وإقلیم کوردستان"(20/6/2018). روداو، اونلاین موجود فی:https://www.rudaw.net/arabic/kurdistan/200620187

-"الجامعة العربیة.. إدانات لـ"الغزو"الترکی ومطالب بعودة سوریا"(12/10/2019). وکالة دویجة وله، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/z68429

-"الرئیس الأسد: عید الجلاء ماضی العزة وحاضر الکرامة"(13/4/2013)، موقع السفارة الجمهوریة العربیة السوریة فی بروکسل، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/m70235

-"العراق تؤید عودة سوریا إلى جامعة الدول العربیة"(23/10/2017). عنب بلدی، اونلاین موجود فی: https://b2n.ir/e42259 75/ فصلنام ة تحقیقات سیاسی و بین المللی  شمارة 50  بهار 1401

-"العراق یستهجن تغییب سوریا عن جامعة الدول العربیة"(6/5/2018). وکالة سبوتنیک، اونلاین موجود فی:

https://b2n.ir/m88869

-"العراق یؤید استعادة سوریا عضویتها فیجامعة الدول العربیة"(10/4/2021). المیادین، اونلاین موجود فی: https://b2n.ir/a50880

-"القمة العربیة تبدأ جلساتها بدعوة المعارضة السوریة للجلوس على المقعد السوری"(26/3/2013) بی بی سی، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/f07010 -

"الکویت: عودة سوریا لمحیطها العربی یسعدنا ونطالب بحل سیاسی سریع"(6/3/2019). وکالة الأناضول، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/u45339 -

"الوضع طارئ_سوریا"(2011المفوضیة السامیة للأمم المتحدة لشؤون اللاجئین، اونلاین موجود فی: .) https://www.unhcr.org/ar/4f742c5d6.html -"انتظار2004العراقیین اللاجئین لإعادة"(15/1/2003فی: موجود اونلاین اینفو، سوئیس . ) https://b2n.ir/t75871 -

"تقریر لمفوضیة شؤون اللاجئین یفید بزیادة أعداد العراقیین المتوجهین إلى سوریا"(6/2/2008أخبار الامم .) المتحدة، اونلاین موجود فی:https://news.un.org/ar/story/2008/02/80532 -

"الیوم العربیة الجامعة اجتماع فی الغائبة الحاضرة سوریا"(7/3/2017فی: موجود اونلاین المیادین، .) https://b2n.ir/k07583 -"الصمت یلفها معاملة"(27/11/2006الإنسان، حقوق مرصد .)فی: موجود اونلاین https://www.hrw.org/ar/report/2006/11/27/255382 -

"نوری المالکی رئیس الوزراء العراقی فی حوار مع عبدالناصر سلامة:أولویة للشرکات والعمالة المصریة فی العراق" (6/4/2013)جریدة الأهرام، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/q94420 -

"وزیر الخارجیة: العراق یعمل لعودة سوریا الى شغل مقعدها بالجامعة العربیَّة"(23/9/2021). وکالة الأنباء العراق، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/f39231 -

"وزیر خارجیة العراق: ندعم عودة دمشق للجامعة العربیة"(30/1/2019). عربی21، اونلاین موجود فی: https://b2n.ir/z05865 -

أحمد، عراق(28/1/2012.)"العلاقات العراقیة السوریة.. تقارب الوقت الضائع"، البیان الإمارات، اونلاین موجود فی: https://b2n.ir/m45690 -

أیذی، یاسین (11/11/2021)"مؤیدة ورافضة وصامتة.. المواقف العربیة من عودة سوریا إلىالجامعة"،وکالة الأناضول، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/f47445 -

خضور، خضر (3/8/2019)"أکثر من مجرد حدود"، مرکز کارنیغی للشرق الأوسط، اونلاین موجود فی: https://carnegie-mec.org/diwan/79764 -

( حازم خیرت،17/4/2019)"الخالی والمقعد سوریا"فی: موجود اونلاین الاوسط، الشرق جریدة ، https://b2n.ir/p07326 سیاست دولت عراق در قبال... / 76 -

ساتیک، نیروز؛ خالد، محمود (2013) الأزمةالسوریة: قراءة فی مواقف الدول العربیة المجاورة،المرکز العربی للأبحاث و الدراسة السیاسیات. -

العبیدی، مثنی؛ النمس، ایمان (25/3/2015)"تعامل العراق والجزائر مع الربیع العربی: دراسة مقارنة فی الموقف والانعکاسات"،الأوسط الشرق لدراسات بیروت مرکزفی: موجود اونلاین ، http://www.beirutme.com/?p=10123 -

الغزالی، ناصر (2012)"النازحون فی سوریا و النازحون السوریون"، تقریر اللجنة العربیة لحقوق الإنسان. -

الفقیه، إحسان (23/9/2021)"التطبیع العربی مع النظام السوری.. هل أصبح محتومًا؟"، وکالة الأناضول، اونلاین موجودفی:https://b2n.ir/e06002 -

قبلان، مروان (2015)"المسألة السوریة واستقطاباتها اإلقلیمیة والدولیة"، المرکز العربی للأبحاث و دراسة السیاسات. -

( حمزة مصطفی،2012)"سوریا تجاه عراقی انفصام"فی: موجود اونلاین الاوسط، الشرق ، https://b2n.ir/h62728 -

النقاز، شمس الدین (2/2/2016)"جنیف3: ما هی الأطراف المتدخّلة فی الأزمة السوریة؟"، موقع نون بوست، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/t81218 -

النهبان، عبدالرزاق (16/12/2018)"معارضون یهاجمون البرلمان العربی بعد الدعوة لإعادة نظام الأسد"، موقع عربی 21، اونلاین موجود فی:https://b2n.ir/x43197 -

الیان، فهد جبرائیل (2006) العلاقات العراقیة-السوریة ما بین1938–1958م، دراسة لنیل درجة دکتوراه فی تاریخ العرب الحدیث و المعاصر، جامعة دمش