اثر هنری و جهان تجربی: هنر هم‌چون منتقد جامعه در اندیشه‌ی آدورنو
محورهای موضوعی : فلسفه
کلید واژه: آدورنو, اثر هنری, زمینه‌ی اجتماعی, جهان تجربی, نقد,
چکیده مقاله :
تئودور آدورنو از جمله فیلسوفانی است که هنر جایگاه بسیار والایی در اندیشه ی او دارد و به جرأت می توان گفت بدون درک درست آراء او در باب هنر نمی توان چندان چیزی درباره ی اندیشه های او به چنگ آورد. این ارتباط میان آراء زیبایی شناختی و کلیّت اندیشه در مورد فیلسوفانی چون کانت و هگل نیز صادق است. می توان گفت مهم ترین دغدغه ی آدورنو درباره ی هنر، رابطه ی دیالکتیکیِ اثر هنری با جهان تجربی، جهان روزمره و وضعیت موجود است. چرا که به زعم آدورنو هنر تنها ساحتی است که تا حدّی توانسته است از مناسبات متحجّر جهان سرمایه داری بگریزد و پناهی برای آزادی (هرچند مشروط) باشد. تنها در هنر است که هنوز می توان صدای درد و رنج واقعی را شنید. درد و رنج زیستن در جامعه ای شی‌ء شده که جایی برای زندگیِ واقعی باقی نگذاشته است. بحث جامع و کامل درباره ی آراء آدورنو در این باب در مقاله ی کوتاه موجود نمی گنجد. سعی بر آن است تا به مهم ترین مباحثی که در این باب در نوشته های آدورنو مطرح شده است پرداخته شود و مسأله ی هدایت کننده، راه هایی است که هنر از طریق آن وضعیت موجود را به نقد می کشد. در بخش اول به مفهوم صنعت فرهنگ پرداخته شده است تا آن چیزی که آدورنو در تقابل با هنر خودآیین قرار می دهد روشن شود. در بخش دوم رابطه ی دیالکتیکیِ اثر هنری و جهان تجربی به بحث گذاشته شده و در بخش پایانی به مباحث مربوط به فرم و محتوای اثر هنری و رابطه ی این دو با نقد جامعه پرداخته شده است.
Theodor Adorno is one of those philosophers who give a high position to art in their thought. That is, without having a true conception of his ideas on art, one cannot capture very much of his thoughts. The same is true for other philosophers like Kant and Hegel. I believe that Adorno's most important concern regarding art was its dialectical relation with the empirical or everyday-world and the status quo. The reason is that for Adorno art is the only sphere of life which has escaped the ossified relations of the capitalist world and has been a shelter for qualified freedom. It is only in artworks that one can hear of the real pain and suffering, the pain of living in a reified society where no room is left for true life. This paper is not a comprehensive discussion of Adorno's ideas. I have just tried to present the most important discussions in Adorno's writings on the relation between art and the empirical world. The leading thread of this paper is the ways through which art criticizes the status quo. In the first section, I will focus on the concept of Culture Industry in order to give a clear description of what Adorno contrasts with the autonomous art. In the second section, I will investigate the dialectical relation between artworks and the empirical world. And in the last section, I will put forward the discussions concerning the form and content of artworks and their relation to social criticism.
کانت، امانوئل، نقد قوه حکم، ترجمه عبالکریم رشیدیان، نشر نی، تهران، 1390ش.
زیبایی‌شناسی و سیاست، مجموعه مؤلفان، ترجمه حسن مرتضوی، نشر ژرف، تهران، 1391ش.
آدورنو، تئودور و هورکهایمر ماکس، دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی، ترجمه امید مهرگان و مراد فرهاد پور، انتشارات گام نو، تهران، 1384ش.
Adorno, Th., Aesthetic Theory, Robert Hullot- Kentor(trans & ed.), Continuum, 2002.
Idem, Notes to Literature, Shierry Weber(trans.), New York, Colombia University Press, 1991.
Idem, The Culture Industry, J.M., Bernstein(trans.), London, Routledge Press, 1991.
Idem, Negative Dialectics, E.B. Ashton(trans.), London, Routledge, 1973.
Idem, Minima Moralia, Edmund Jephcott(trans.), London, Verso, 1974.
Zuidervaart, L., Adorno’s Aesthetic Theory: The Redemption of Illusion, MIT Press, 1991.
Stark, T., The Dignity of The Particular: Adorno on Kant’s Aesthetics, Sage Publication, 1998.
Bolanos, P., “The Critical Role of Art: Adorno Between Utopia and Dystopia”, Journal of Kritike, 2007.
Weitzman, E., “No Fun: Aporias of Pleasure in Adorno’s Aesthetic Theory”, The German Quarterly, 2008.
Thomson, A., Adorno: A Guide for the Perplexed, London, Continuum, 2006.
Wilson, R., Adorno, London, Routledge, 2007.
Nietzsche, F., The Will to Power, Walter Kaufmann(trans.), New York, Random House, 1967.