بررسی تقریر اشاعره از نظریۀ خلق از عدم

محورهای موضوعی : فلسفه

مرتضی براتی ¹ (ندارد)

تاریخ دریافت : 1386/02/19 تاریخ پذیرش : 1386/04/20 تاریخ انتشار : 1386/01/01

کلید واژه: خلق از عدم, فیضان, واسطه, خالق, خلقت, اشاعره, حدوث, ضابطه,

چکیده مقاله :

آفرینش از مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقشی برجسته در همه ابعاد اندیشه دینی ایفامی کند. به ویژه آن که آدمی به تفکر و تدبر در آفریده شدگان و خالقیت خداوند دعوت شده است. به همینجهت حکیمان، متکلمان و عرفا در این معرکۀ اجتناب ناپذیر به موضع گیری پرداخته و جهان شناسی خاصیبه اقتضای زاویۀ دید خود ترسیم کرده اند و شانی و روزنه ای از جهان هستی را به روی آدمی گشوده اند.در این میان متکلمان اشعری بمنظور تعظیم وتجلیل قدر و منزلت خداوند با وسعت بخشیدن به قلمروقدرت و ارادۀ الهی، نظریۀ خلق از عدم را برگزیده اند. نظریه ای که مدعی استخراج آن از متن دین هستند.این دیدگاه مبتنی بر اصول و مبانی و پیش فرضها و لوازم خاصی است و از برخی پرسشات و مشکلات عقلیرنج می برد. در این مقاله سعی شده است با تکیه بر متون مبانی این نظریه بررسی و مشکلات و لوازم عقلیآن نشان داده شود و سپس در ترازوی نقد قرار گیرد. ترکیب نظریۀ اشاعره با وجود شناسی ملاصدراپیشنهادی است که می تواند به تصویری قابل دفاع از خالقیت الهی تبدیل گردد

چکیده انگلیسی:

Creation is one of the fundamental beliefs in Islamic world-view,playing an important role in all aspects of religious thought wherehumankind is told to contemplate the whole creation of God. In linewith this view is the unavoidable participation of philosophers,theologians, and mystics in a contest where each group has taken aparticular position in accordance with their world view, throwinglight on particular aspects of being.The Ash’arites committed themselves to the creation from nothing(creatio ex nihilo) thesis in order to glorify the status of Godthrough expanding the realm of Divine will and power. Theyclaimed that this thesis was based on their reading of religious texts.However, this view resorts to certain unproved presuppositions andsuffers from serious intellectual problems.This paper offers a critical study of the above- mentioned thesis byexamining the textual bases of its premises and showing theintellectual problems in their consequents. In the end the writer setsforth the combination of the Ash’arite view with Sadra’s ontologyas a defensible outlook towards Divine creation.