مطالعه عناصر معماری فضاهای ورودی: موارد بررسی؛ کاروانسراهای صفوی خراسان رضوی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخ
مهدی تاتاری
1
,
جواد نیستانی
2
1 - دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی، گروه تاریخ و باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
کلید واژه: خراسان رضوی, فضای ورودی, دوره صفوی, معماری اسلامی, کاروانسرا,
چکیده مقاله :
فضاهای ورودی در هر سازه معماری از اصلی‌ترین بخش‌های آن به شمار می‌روند؛ این فضاها در کاروانسراها از چند جزء تشکیل می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از ۱-پیش‌تاق ۲-درگاه ۳-هشتی. فضاهای ورودی را در وسط یکی از جبهه‌های بنا و یا در امتداد یکی از محورهای اصلی حیاط با طرحی متقارن می‌ساختند. این فضاها از نظر امنیتی به نحوی ساخته می‌شد که از استحکام کافی برخوردار باشند و بر رفت و آمد کاروانیان و کالاها نظارت کنند فضای ورودی کاروانسراهای صفوی خراسان بیشتر به جهت شمال و شرق متمایل است. سردر این کاروانسراها بیشتر به جهت القاء عظمت، شکوه و زیبایی هم سطح بنا ساخته شده‌اند و تعداد کمی از آنها ایوان‌های ورودیشان به جلو کشیده شده است. بیش از نود درصد آنها در مسیرهای اصلی به ویژه در جاده خراسان بزرگ دارای شاه نشین هستند و وجود این تعداد کاروانسرا در این مسیر دلایل اقتصادی، مذهبی و جز آن دارد به طور کلی، فضاهای ورودی در این کاروانسراها به دو دسته تقسیم می‌شوند: نخست ورودی‌های ساده و هم سطح با نمای بیرونی به طوری که از فاصله دور قابل تشخیص نیست. دوم؛ ورودیهایی که از سطح نمای اصلی جلوتر بوده و کاملاً از نمای ساختمان قابل تفکیک‌اند.
The entrance spaces are belonged to the main parts of every architectural construct. Entrances in caravanserais are constituted from several parts; some of them are included as: 1- High porch 2-Threshold 3- Vestibule. Entrances spaces have been built at the middle of one of the building fronts or along with the main Iwan with a Symmetrical design. All these have been built securely in a way that to be enforced enough to watch and control the goings and comings of the caravans and goods. The entrances spaces of the Safavid caravanserais in Khorasan often tend to south and east. The porches of such caravanserais often have been built to suggest the great glory, grandeur and beauty of the whole building, and a few of them have been built more ahead to the building. More than ninety percent of these caravanserais in the main roads especially in the road of great Khorasan have alcove. To build such numerous caravanserais has economic, religious, and many other causes. The entrances spaces in these caravanserais are generally are divided into two categories: first, simple entrances flushed with façade in a way that cannot be distinguished from far distances. Second, the entrances more ahead of building façade and are completely distinguished from the façade building.
_||_