تعلیم تحذیری سعدی در بوستان با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نظریه فرکلاف

محورهای موضوعی : شاهنامه

مهدی نوروز ¹ , فرنگیس فرهود ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

تاریخ دریافت : 1396/04/18 تاریخ پذیرش : 1396/04/18 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: سعدی, تحلیل گفتمان انتقادی, تعلیم, فرکلاف, بوستان, تحذیر,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر به دنبال تأیید این پیش فرض است که سعدی در بوستان سعی در تبیین ایدئولوژی تعلیم تحذیری دارد. شیخ مصلح الدین مخاطب را آن قدر منفعل می بیند که می تواند اخلاق را با شیوه ترسانیدن از عواقب سوء آموزش دهد. برای توجیه این امر از شگردهایی بهره می گیرد و برای استحکام کلام خود، اشعارش را با آیات و احادیث الهی می آمیزد تا بر تأثیر سخن بیفزاید. شاعر با عنایت به فضای فرهنگی ایران و نیز مسائل تاریخی و اجتماعی آن روزگار، تعلیمات و اندرزهای خود را با کمک ابزار انذار به مخاطبان اعلام می کند و در مقابل روحیه انفعالی مردم عصر خویش، از موضع قدرت به پشتوانه دین و مقبولیت فرهنگی به وعظ می پردازد. برای اثبات این منظور با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به بررسی ابیات سعدی در بوستان می‌پردازیم. تحلیل گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین انجام می شود که در خلال آن به بررسی انتخاب های زبانی سعدی و هم چنین تبیین شرایط اجتماعی حاکم بر آن دوره می پردازیم.

چکیده انگلیسی:

The present study seeks to confirm the assumption that Sa’di is trying to implement the ideology of warning instruction. In the meantime, he sees audience so passive that ethics could be taught by warnings about the negative consequences of behaviors. To justify this, he uses some artistry and to offer a blend of his poem sand Quranic verses and Hadiths to increase the impact of his words. Considering the cultural space of the Iran, as well as historical and social issues of that day, he offers his trainings and advices by means of warning to the audiences; and against the passive mood of the people of his time, he preaches from an authority position with the support of religion and Cultural popularity. To prove this, by an approach of critical discourse analysis of Fairclough, we review the odes of Sa’di in Bustan. Discourse analysis is done in three levels of description, interpretation and explanation and a scrutiny of verbal choices of Sa’di and an explanation of the social conditions of that period is given

منابع و مأخذ:

1- قرآن کریم

2- اسماعیل آذر، امیر.(1375). سعدی شناسی. دفتر دوم. تهران: میترا.

3- تنکابنی، حمید و گروه پژوهشگران. (1382). شناخت مفاهیم سازگار با توسعه در فرهنگ و ادب فارسی (سعدی). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

4- جوادی آملی، عبدالله. (1389). تسنیم. قم: اسراء.

5- حقیقی، شاهرخ. (1381). گذار از مدرنیته: نیچه، فوکو، دریدا. تهران: آگه.

6- دشتی، علی. (1389).قلمرو سعدی. تهران: زوار.

7- دلیری، کاظم. (1388). نقش تربیتی خوف و رجا در تکامل انسان. قم: دفتر عقل.

8- رزمجو، حسین. (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

9- زرین کوب، عبدالحسین.(1378). با کاروان حله. تهران: جاویدان.

10- سعدی، مصلح الدین.(1372). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی

11- شعیری، حمیدرضا.(1385). تجزیه و تحلیل نشانه – معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.

12- شهبازی، ایرج. (1378). تجزیهوتحلیلگفتمانیومتنیغزلیاتعاشقانه سعدی. پایان نامه کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.

13- صفا، ذبیح­الله. (1363). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوسی

14- صیاد کوه، اکبر و کوهنجانی، لیلا. (1392). بررسی شیوه‌های ترغیب و تحذیر در گلستان سعدی. پژوهش نامه ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان. شماره 19. ص.ص. 130- 95.

15- صاحبی، سیامک، فلاحی، محمدهادی و نسترن توکلی.(1389). بررسی و نقد روایی گلستان بر اساس نظریة تحلیل انتقادی گفتمان. پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 16. ص.ص. 133-109.

16- فتوحی، محمود. (1390). سبک­شناسی. تهران: سخن.

17- فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان. تهران: مطالعه و تحقیقات رسانه­ها.

18- میرفخرایی، تژا. (1383). فرایند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.

19- ناصرخسرو قبادیانی. (1389). دیوان اشعار. به اهتمام عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس.

20- ون دایک، تئون ای. (1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی. ترجمه پیروز ایزدی و دیگران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز تحقیقات رسانه‌ها. 

21- هخامنشی، کیخسرو. (1355). حکمت سعدی. تهران: امیرکبیر

22- یارمحمدی، لطف‌الله. (1382). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.

23- یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی.

24- یوسفی، غلامحسین.(1376).  جهان مطلوب سعدی در بوستان. مقالاتی درباره­ زندگی و شعر سعدی (شماره 47. ص.ص. 430-406). تهران: شورای انتشارات دانشگاه پهلوی.

25- Fairclough N. (1989). Language and power.London: Polity Press.

26- Jeffrirs L.(2010). Critical Stylistics. The Power of English. Houndmils Basingstoke: Palgrave Macmillan.

1. Quran


2. Ismaeel Azar, Amir. (1375). Sa'di Study. Tehran: Mitra.


3. Tonekaboni, Hamid et al. (1382). A Recognition of the Concepts Compatible with Development in Persian Literature and Culture (Sa'di). Tehran: The Institute for Humanities and Cultural Studies.


4. Javadi Amoli, Abdullah. (1389). Tasnim. Qom: Isra.


5. Haghighi, Shahrokh. (1381). The Transition from Modernity. Tehran: Agah.


6. Dashti, Ali. (1389). The Realm of Sa'di. Tehran: Zavvar.


7. Daliri, Kazem. (1388). The Educational Role of Awe and Hope in Human Evolution. Qom: Daftar-e Aql.


8. Razmjoo, Hussein. (1382). Literary Kinds and Its Impacts on Persian. Mashhad: Ferdowsi.


9. Zarrin Koob, Abdul Hussein. (1378). With Caravan of Helleh. Tehran: Javidan.


10. Sa'di. (1372). Boostan. Tehran: Khwarazmi.    


11. Shaeeri, Hamid Reza. (1392). Analysis of Discursive Sign Semantics. Tehran: SAMT.


12. Shahbazi, Iraj. (1378). Discourse and Textual Analysis of Love Sonnets of Sa'di. Dissertation for the Degree of M.A. Shiraz: University of Shiraz.


13. Safa, Zabihullah. (1396). The History of Literature in Iran. Tehran: Ferdowsi.


14. Sayyad Kooh, Akbar& Koohanjani, Leila. (1392). A Study of the Ways of Persuasion and Warning in Golestan of Sa'di. Didactic Literature Review Professional Journal A science, 19, pp.95-130.


15. Sahebi, Siamak& Fallahi, Mohammad Hadi& Tavakkoli, Nastran. (1389). Study and Narrative Critique of Golestan Based on Discourse Theory, Persian Language, and Literature Investigation, 16, pp. 109-133.


16. Fotoohi, Mahmood. (1390). Stylistics. Tehran: Sokhan.


17. Ferklof, Norman. (1379). Critical Analysis of Discourse. Tehran: Media Studies and Investigations.


18. Mir Fakhrayee, Tzha. (1383). The process of Discourse Analysis. Tehran: Media Studies and Investigations.


19. Naser Khosrow, Abu Mo'een. (1389). Collection of Poems. Tehran: Ferdows.


20. Van Dike, Theon E. (1382). Studies in Discourse Analysis: from Grammar of Texts to Critical Discourse Studies. Tehran: Ministry of Culture.


21.  Hekhamanshi, Keikhosrow. (1355). Wisdom of Sa'di. Tehran: Amir Kabir.


22.  Yar Mohammadi, Lotfullah. (1382). Critical and Common Discoursology. Tehran: Hermes.


23. Jorgensen, Marian& Phillips, Louise. (1391). Theory and Method in Discourse Analysis. Tehran: Ney.


24. Yousefi, Ghulam Hossein. (1376). Ideal World of Sa'di in Boostan. Essays on the Life and Poetry of Sa'di, 47, pp. 406-430. Tehran: Publication Council of Pahlavi University.