صُوَر بیانی مضاعف در شعر فارسی
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: استعاره, تشبیه, مجاز, کنایه, صُوَر بیانی مضاعف, تزاحم در تصویر, تعدّد و تضاعف تصاویر, آرایة مضاعف, طول ادراک,
چکیده مقاله :
مقالة حاضر به منظور بررسی گونه‌های مختلف صُوَر بیانی مضاعف در شعر فارسی نگارش یافته است و قصد دارد با بررسی نمونه های به دست آمده از این صور بیانی، به تحلیل و دسته بندی آنها بپردازد. روش تحقیق در این گفتار کتابخانه ای بوده، نتایج به دست آمده، به روش توصیفی و تحلیلی طبقه بندی و ارائه شده اند. صور بیانی مضاعف، گونه‌هایی بسیار کمیاب از صور خیال هستند که در آن، یک صورت بیانی با یک صورت بیانی دیگر و یا با یک آرایة بدیعی ترکیب شده، تشکیل یک صورت بیانی مضاعف را می دهد. بر این اساس، صور بیانی مضاعف به دو دستة کلّی تقسیم می گردد: الف) ترکیب دو صورت بیانی با یکدیگر؛ که خود دو گونه است: 1. ترکیب یک صورت بیانی با همان صورت بیانی؛ مانند: استعاره در استعاره (که به سه گونه تقسیم می‌شود: استعاره در استعاره در استعارة مصرّحه؛ استعاره در استعاره در استعارة مکنیّه؛ استعاره در استعاره به صورت ترکیب استعارةمصرّحه با استعارةمکنیّه )، تشبیه در تشبیه، کنایه در کنایه، مجاز در مجاز؛ 2. ترکیب یک صورت بیانی با صورت بیانی دیگر؛ مانند: تشبیه بعد از استعاره، استعاره در تشبیه، کنایه در تشبیه و … . ب) ترکیب یک صورت بیانی با یک آرایة بدیعی؛ مانند: استعاره در ایهام، استخدام در استعاره، ایهام در تشبیه و.... نگارنده در این مقاله، پیش از بررسی این تصاویر مضاعف با شواهدی از شعر فارسی، به تحلیل ارزش زیبایی شناختی این گونه تصاویر بر مبنای نظریّات مختلف پرداخته است. این نوشتار، نگرش و دیدی از گونة دیگر است به دنیای صور بیانی، که می‌تواند دریچه ای برای کاوش های بعدی در این زمینه باشد.
The goal of the present article is to study the different form of the multiply figurative speeches in the Persian poetry . The attempt is to classify the of figurative speeches . The methodology in this paper is library research and the obtained results is presented analytically and descriptively. Multiply figurative speeches are the rare form of the figurative speech in which one figurative speech is combined with the amother but with a new adornment and form a new one . Based of this analysis multiply figurative speeches are divided into two forms . a) The combination of two figurative speeches with each other . That is of two kinds combination of one figurative speech with itself . like metaphore to metaphore which is divided into three forms . Metaphore to metaphore in stipulated metaphore metaphore to metaphore in the covered metaphore . Finally the combination of the stipulated metaphore with the covered one . Simili to simili , allusion to allusion , and allegory to allegory . The combination of one figurative with another like simili after metaphore , metaphore to simili , allusion to simili and etc… b) The combination of one Figurative speech with a new adornment , like metaphore to ambiguty , in the simili . c) Before studying these figurative speeches in the Persian literatures , I have analysed them from aesthetic point of view based on different theories .
1ـ آشوری، داریوش .( 1380). شعر و اندیشه، تهران: نشر مرکز، چاپ سوم.
2ـ حافظ شیرازی .( 1378). دیوان غزلیات، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفیعلیشاه، چاپ بیست و سوم.
3ـ خاقانی شروانی .( 1375). دیوان، ویراستة دکتر میرجلالالدین کزّازی، ج1، تهران: نشر مرکز.
4ـ خرّمشاهی، بهاءالدین .( 1378). حافظ نامه، ج1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
5ـ راستگو، سیّد محمّد .( 1379). ایهام در شعر فارسی، تهران: سروش.
6ـ رستگار فسایی،منصور .(1369). تصویر آفرینی در شاهنامهی فردوسی، شیراز: دانشگاه شیراز، چاپ دوم.
7ـ زنجانی، برات .( 1374). احوال و آثار و شرح مخزن الاسرار نظامی گنجوی، تهران: دانشگاه تهران.
8ـ شفیعی کد کنی، محمّد رضا .( 1380). صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، چاپ هشتم.
9ـ شمیسا، سیروس .( 1375). بیان و معانی، تهران: فردوس، چاپ دوم.
10ـ طالبیان، یحیی .( 1378). صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی، کرمان: عماد کرمانی.
11ـ فردوسی، ابوالقاسم .( 1376). شاهنامهی فردوسی، به کوشش و زیر نظر دکتر سعید حمیدیان، ج1، تهران: نشر قطره، چاپ چهارم.
12ـ قهرمان، محمد .( 1376). برگزیدة اشعار صائب و دیگر شعرای معروف سبک هندی، تهران: سمت.
13ـ کزّازی، میر جلال الدین .( 1376). رخسار صبح، تهران: کتاب ماد، چاپ چهارم.
14ـ ـــــــــــــــــــــ .( 1380). گزارش دشواریهای دیوان خاقانی، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
15ـ میرصادقی ( ذوالقدر )، میمنت .( 1376). واژه نامهی هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز، چاپ دوم.
16ـ ناصر خسرو .( 1378). دیوان، تصحیح و شرح دکتر جعفر شعار و دکتر کامل احمد نژاد، تهران: نشر قطره.
17ـ نظامی گنجه‌ای .(1374). مخزن الاسرار، شرح برات زنجانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
_||_