بررسی انتقادی کاستی ها و معایب روش و محتوا در متون تاریخی

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

مریم صادقی گیوی ¹ , مسعود احمدی ²

1 - دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی تهران مرکزی
2 - دانش آموخته رشته ادبیات داستانی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1396/05/04 تاریخ پذیرش : 1396/08/02 تاریخ انتشار : 1396/10/02

کلید واژه: ایران, محتوا, متون تاریخی, تاریخ پژوهی, کاستیها,

چکیده مقاله :

این پژوهش در پاسخ به این سوال نوشته شده که مهمترین کاستی ها ی متون تاریخی ایران چیست؟ فرضیه وچشم انداز پژوهش نشان دهنده ی آن است که این کاستی ها در دو محور عمده: روش پژوهش و محتوای متون قابل بررسی وعبارتند از: ابهام در مفاهیم تاریخ پژوهی، توصیف به جای تحلیل و اصالت نقل در داده ها؛ و در محور محتوایی مهمترین کاستی ها عبارت است از: تناقضات در محتوای متون تاریخی؛ مهندسی فرهنگی در 6 بعد مهم، رویکرد ناسیونالیستی وعدم توجه به جغرافیای تاریخی. جامعه ی آماری پژوهش متون تاریخی مهم پس از اسلام و معاصر مانند: تاریخ طبری، زین الاخبار گردیزی، مروج الذهب مسعودی، الکامل فی التاریخ ابن اثیر، تاریخ ابن خلدون وتاریخ بیهقی ، تاریخ جهانگشای جوینیو نیز تواریخ مورخان معاصر مانند تقی زاده، نفیسی، زرین کوب و.. است

چکیده انگلیسی:

This research is written to answer this question that: what are the important weaknesses in historic research in iran? the hypothese of research shows that the main weaknesses  in two cases are: method in research history and the second is content. In the first case the most importanr are: ambiguity in the historic research concepts, description instead of analysiy  and the tendency to the oral sourses. In tee second case the important are: qualitative paradox in the historic texts, cultural management  in 6 casasse that are: nationalism, no attention to historic geography. The society of this  reseach are historic texts that are: Tabari , zen – o –akhbar , Moruj – o –zahab from Masudi, gardizi history, Alkamel o fe tarikh from ebn – e – asir , Ibn – e – khaldun  history. beihaghi  history, Tarikh – e -  jahangosha – e - joveini  and the contemporary historians  that are: nafisi,taghi zade, vavandi,etc.

منابع و مأخذ:

ابن اثیر، عزالدین.(1382). الکامل فی التاریخ، جلد7 برگردان حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر.

همو.(1389). الکامل فی التاریخ، جلد نهم، برگردان آژیر، چ دوم، تهران: نشر اساطیر.

همو.(1382). الکامل فی التاریخ، جلد دهم، برگردان آژیر.

ابن خلدون، عبدالرحمن.(1393). العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر و من آثرهم من ذو السلطان الاکبر، ج1، چ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن مسکویه ، احمدبن محمد.(1376). تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، چ دوم، تهران: انتشارات توس.

ابن الندیم، محمدبن اسحق.(1381). الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد (ابن علی بن زین العابدین)، چ اول، تهران: نشر اساطیر.

تشپولر، برتولد.(1386). تاریخ ایران در قرون نخستین در قرون نخستین اسلامی، جلد اول، ترجمه جواد فلاطوری، چ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

اصفهانی، حمزه بن حسن.(1336). تاریح سنیّ ملوک الارض (تاریخ شاهان وپیامبران)، ترجمه جعفر شعار، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ.

افتخار زاده، محمودرضا.(1376). بررسی انتقادی نهضت های ایرانی شعوبیه ناسیونالیسم ایران، تهران: نشر معارف اسلامی.

انصاف پور، غلامرضا.(2536). ساخت دولت در ایران  از اسلام تا یورش مغول، تهران: امیرکبیر.

باستانی پاریزی، محمد ابراهیم.(1382). یعقوب لیث، چ هشتم، تهران: علم.

باسورث، کلیفوردادموند..(1370). تاریخ سیستان، از آمدن تازیان تا برآمدن صفاریان، ترجمه فریدون بدره ای، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی).

باسورث، کلیفوردادموند.(1378). تاریخ غزنویان، ترجمه حسن انوشه، چ دوم، تهران: امیرکبیر.

براون، ام.نیل، وکیلی، استیوارت.(1394). راهنمای تفکر نقادانه، پرسیدن سوال های بجا، ترجمه­ی کورش کامیاب، چ چهارم، تهران، مینوی خرد.

بلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی.(1377). فتوح البلدان، به کوشش امیر حسین خنجی،  تهران: قطره.

بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد.(1388). تاریخ بلعمی، تصحیح محمدتقی بهار، چ چهارم، تهران، زوار.

بلنیتسکی، الکساندر مارکوویچ.(1364). خراسان و ماوراء النهر، مقدمه و ترجمه­ی پرویز ورجاوند، تهران: گفتار.

بیات، عزیزالله.(1392). شناسایی منابع و مآخذ تاریخ ایران، ج1 و 2، چ هفتم، تهران: امیرکبیر.

بیهقی، ابوالفضل.(1384). تاریخ، تصحیح تاریخ بیهقی، مصحح علی اکبر فیاض، تهران: علم.

پریچارد، دانکن.(1393). چیستی معرفت، ترجمه­ی یاسر خوشنویس، تهران: علمی.

پیگولوسکایا،ن.(1387). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه­ی عنایت الله رضا، چ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.

تاریخ سیستان.(1373). بی­نا، بازخوانی جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز.

تقی‌زاده، سید حسن.(1379). تاریخ عربستان و قوم عرب در اوان ظهور اسلام و قبل از آن، به کوشش عزیز الله علی‌زاده، تهران: فردوسی.

توسی، خواجه نظام الملک.(1364). سیاستنامه، تصحیح هیوبرت دارک، انتشرات علمی و فرهنگی.

جوینی، علاء الدین عطاملک محمدبن محمد.(1387). تاریخ جهان‌گشا، مجلدات دوگانه، تصحیح احمد خاتمی، تهران: علمی.

حبیبی، عبدالحی و حبیب الله رفیع.(بی­تا). تاریخ افغانستان بعد از اسلام (جلد 1، مشتمل به اوضاع سیاسی – اداری – فکری – اجتماعی – اقتصادی در دو قرن اول تا حدود 2005)، کابل.

حضرتی، حسن.(1380). گفتگو در علم تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی، تهران: نقش جهان.

همو.(1382). دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی، قم: بوستان کتاب.

خلایقی، عبدالله.(1396). اسلام وحدت مبانی، کثرت ظهور (فصلی از جامعه  شناسی تاریخی و فرهنگی اسلام)، ترجمه عبدالله ناصری طاهری، به اهتمام عبدالمجید شرفی و ناصری، تهران: نشر نگاه معاصر.

دهخدا، علی اکبر.(1339). لغت نامه، مجلد 18 و 27، تهران: موسسه دهخدا.

رابینسون، چیس.اف.(1393). تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه­ی دکتر محمد الویری، تهران: سازمان سمت.

راوندی، محمدبن سلیمان.(1388). راحت الصدور و آیت السرور، سعی و اهتمام محمد اقبال، تهران: اساطیر.

راوندی، مرتضی.(1383). تاریخ اجتماعی ایران، ج اول تاریخ اجتماعی ایران و کهن‌ترین ملل باستانی از آغاز تا اسلام با تجدید نظر و اضافات، چ چهارم، تهران: نگاه تهران.

زرین کوب، عبدالحسین.(1378). دو قرن سکوت (سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام)، تهران: سخن.

زنر، آر.سی.(1384). طلوع وغروب زرتشتی گری، ترجمه­ی تیمور قادری، تهران: نشرامیرکبیر.

زورق، محمدحسن.(1391). ارتباطات و آگاهی، ج1، تهران: سروش.

سجادی، سیدصادق و عالم‌زاده، هادی.(1386). تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام، چ نهم، تهران: سازمان سمت.

طبری، محمد بن جریر.(1375). تاریخ، مجلدات 11و 13و 14و 15، ترجمه­ی ابوالقاسم پاینده، چ چهارم، تهران: اساطیر.

علی‌یف، اقرار.(1388). پادشاهی ماد، ترجمه­ی کامبیز میربهاء، تهران: ققنوس.

غزالی، محمد.(1389). نصیحت الملوک، به کوشش قوام‌الدین طه، تهران: جامی.

فضل‌الله، رشیدالدین.(1385). تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، (انگلستان، 1940) تهران: امیر کبیر.

کالینگوود، رابین جرج.(1389). مفهوم کلی تاریخ، ترجمه علی اکبرمهدیان، تهران: آمه.

گردیزی، ابوسعیدعبدالحی بن ضحاک بن محمود.(1363). زین الاخبار، تصحیح و مقابله عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.

لسترنج، گای.(1337). سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه‌ی عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

لوئیس، برنارد.(1378). زبان سیاسی اسلام، ترجمه ی غلامرضا بهروز لک، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،

ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب.(1383). الاحکام السلطانیه(آیین حکمرانی)، ترجمه و تحقیق حسین صابری، تهران: علمی و فرهنگی.

مجمل التواریخ.(1318). تصحیح ملک الشعرای بهار، به همت محمدرمضانی کلاله خاور، چاپخانه خاور.

مسعودی، علی بن حسین.(1390). مروج الذهب و معادن الجواهر، ج2، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چ نهم، تهران: علمی وفرهنگی.

مشکور، محمدجواد.(1387). فرهنگ فرق اسلامی، با مقدمه وتوضیحات کاظم مدیر شانه چی ، چ ششم، مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی استان قدس رضوی.

مک کولاگ، سی.بی.ین.(1387). بنیادهای علم تاریخ (چیستی و اعتبار شناخت تاریخی)، ترجمه­ی احمد گل محمدی، چ دوم، تهران، نی.

مهاجرنیا، محسن.(1386). اندیشه­ی سیاسی فارابی، چ دوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم موسسه‌ی بوستان کتاب.

منهاج سراج جوزجانی ، عثمان بن محمد.(1389). طبقا ت ناصری، جلد اول، تصحیح عبدالحی حبیبی، چ اول، تهران: نشر اساطیر.

نامی، محمدحسن و دیگران.(1391). نقش عوامل جغرافیایی در انتخاب نهادها و پایتخت های حکومتی ایران، چ دوم، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر.(1317). تاریخ بخارا، ترجمه­ی ابونصر احمد بن محمد بن نصر القبادی، تلخیص محمد بن زُخَر بن عمر و تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابفروشی ابن سینا.

نفیسی، سعید.(1384). بابک خرمدین، به اهتمام ع. جربزه دار، تهران: نشر اساطیر.

یعقوبی، ابن واضح احمد بن ابی یعقوب.(1356). البلدان، ترجمه آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.