معرفی و بررسی انتقادی نسخه‌های خطی، ساختار و ویژگی‌های شرح محمد دارابی (رسالة غیبی) بر غزلیات حافظ
محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسیفریبا کاظمی سعید 1 , ایوب کوشان 2 , علی دهقان 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
کلید واژه: لطیفة غیبی, نسخة خطی, محمد دارابی, شرح عرفانی, ساختار و محتوا.,
چکیده مقاله :
شروح علاوه بر آنکه می‌توانند نکته یا خوانشی جدید از متن ارائه بدهند، به نوعی بازتاب دهندة ذهنیت عصری هستند که شارح در آن زندگی می‌کند. این آثار بنا به توقعاتی که آن عصر دارد، تفسیری متفاوت اراده می‌دهد. در پژوهش حاضر، شرح عرفانی محمد دارابی بر غزلیات حافظ (لطیفة غیبی/ غیبیه) از دیدگاه ساختاری و محتوایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از طرف دیگر، برخی از مهم‌ترین نسخه‌های خطی این شرح همراه با توضیحاتی دربارة آنها مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که در بررسی نسخه‌های خطی این شرح دقت بسیاری لازم است چراکه اغلب این نسخ بسیار مغلوط و سرشار از حاشیه‌نگاری هستند. برخی از کاتبان نیز خود به این موضوع اشاره داشته‌اند و در صدد تصحیح متن برآمده‌اند. تاریخ بسیاری از این نسخ بر اساس حدس و گمان است و حتی در مواردی نسخة معرفی شده مربوط به کتاب مشهور لطیفة غیبی نیست. در هر صورت، خوانش ایدئولوژیک اشعار حافظ، اشعری‌مسلک بودن حافظ، انتساب اشعار دیگران به حافظ، عدم توجه به علم لغت و نمادها و نقد متصوفه در اشعار حافظ از ویژگی‌های شرح دارابی است. این شرح با تمام اشکالاتی که می‌تواند بر آن وارد باشد، از دیدگاه نقد واکنش خواننده، بخشی از ذهنیت شارحان را در جامعة عصر صفوی نشان می‌دهد. عصری که شعر حافظ جامة تشیع می‌پوشد.
Commentaries, in addition to being able to provide a new point or reading of the text, somehow reflect the mentality of the era in which he lives. These works give a different interpretation according to the expectations of that age. In the current research, Mohammad Darabi's commentary on Hafez's poems has been examined and analyzed from a structural and content point of view. On the other hand, some of the most important manuscripts of this description have been evaluated along with explanations about them. The results show that it is necessary to be very careful in examining the manuscripts of this description because most of these manuscripts are very wrong and full of annotations. Some writers have also mentioned this issue and tried to correct the text. The history of many of these versions is based on speculation, and even in some cases, the introduced version is not related to the famous book "Latifeye Gheybi". In any case, the ideological reading of Hafez's poems, attribution of other people's poems to Hafez, lack of attention to vocabulary and symbols, and criticism of Sufis in Hafez's poems are among the characteristics of Darabi's commentary. This description, with all the problems it may have, from the point of view of "reader reaction" criticism, shows a part of the commentators' mentality in the Safavid era society. An era when Hafez's poetry is interpreted with the principles of Shiism.