خط مشی مدیریت توسعه فرهنگی در صدر اسلام

محورهای موضوعی : مدیریت

محمدطاهر آچاک ¹ , ربابه پورجبلی ² , صمد عابدینی ³

1 - دانشجوی دکتری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.
2 - استادیار، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار، گروه جامعه شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/08/21 تاریخ پذیرش : 1403/10/04 تاریخ انتشار : 1403/10/06

کلید واژه: توسعه, توسعه ی فرهنگی, اسلام, مدل اسلامی توسعه, صدر اسلام,

چکیده مقاله :

موضوع تغییر و حرکت به‌سوی پیشرفت و توسعه، حس فطری انسان است و ایده­ی تمام ادیان و مکاتب بشری، موضوع تغییر بوده است. هدف این پژوهش مطالعه و بررسی مدل مدیریت اسلامی در حوزه توسعه­ فرهنگی است. مبانی نظری پژوهش در راستای نظریه­های ماکس­وبر و امیل­دورکیم، درباره­ی نقش و کارکرد دین و دیدگاه متفکّران مسلمان مثل فارابی و ابن خلدون و غیره در مورد اثر­گذاری و نقش اسلام در تغییر و تحولات زندگی بشر که با بهره­گیری از روشِ تحقیق تحلیل محتوا و تحلیل اسنادی - تاریخی اقدام شده است. جامعه­ی آماری این پژوهش، آیات قرآن و احادیث نبوی و وقایع و رویدادهای صدر اسلام است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 60 درصد آیات قرآن و 45 درصد احادیث نبوی، مرتبط با مقوله و مفهوم توسعه فرهنگی است و در بررسی اسناد و رویدادهای تاریخی صدر اسلام نیز بیشترین توجه به موضوع فرهنگ و توسعه فرهنگی بوده که با محوریت مؤلفه‌ها و شاخص­های ارزش و جایگاه علم، اصلاح عقاید، پرورش اخلاق و تدوین آداب‌ورسوم شکل‌گرفته و در قالب تمدن اسلامی نمایان شد.

چکیده انگلیسی:

 

The topic of change and movement towards progress and development is an innate human instinct, and the idea of change has been central to all religions and human schools of thought. This research aims to study and examine the model of Islamic management in cultural development. The theoretical foundations of the research are aligned with the theories of Max Weber and Emile Durkheim regarding the role and function of religion, as well as the perspectives of Muslim thinkers such as Al-Farabi and Ibn Khaldun on the influence and role of Islam in the changes and transformations of human life.

This study employs content analysis and historical-documentary analysis as its research methods. The statistical population of this research consists of verses from the Quran, prophetic hadiths, and events and occurrences from the early Islamic period.

The research results indicate that 60% of the verses in the Quran and 45% of the prophetic hadiths are related to the concept and notion of cultural development. Furthermore, in the examination of historical documents and events from the early Islamic period, there was a significant focus on culture and artistic development, which was centered on the components and indicators of the value and status of knowledge, reforming beliefs, nurturing ethics, and establishing customs and traditions, all of which manifested in the form of Islamic civilization.

منابع و مأخذ:


- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا(1390)، جامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
- اسکات، جولی و هال، آیرین(1382)، دین و جامعه شناسی، ترجمه افسانه نجاریان، اهواز: نشر رسش
- ببی، ارل(1392)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، تهران:انتشارات سمت.
- بنا، حسن(۱۳۸۸)، پیام بیداری،ترجمه مصطفی اربابی،تهران: نشر احسان
- پژوهنده، محمد حسین، توسعه فرهنگی و فرهنگ توسعه در اسلام، نشریه پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره 30، مهر و آبان 1380.
- توسلی، غلام¬عباس(1372)، جامعیت مفهوم توسعه، تهران: انتشارات سمت
- رشیدی، حسن(1395)، نگرش جامعه شناختی به توسعه و بایسته های هویتیآن، تهران: نشر سخنوران.
- ساروخانی، باقر(1388)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی
- ستوده، هدایت الله،(۱۳۸۹)، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام از فارابی تا شریعتی،تهران: ندای اریانا.
- سیدمن، استیون(1393) ، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران:نشر نی.
- سید وکیل، محمد(۱۳۸۰)، اسلام ایین رشد و ترقی،ترجمه عمر قادری،تهران: نشر احسان
- شها، عبدالرحمن(۱۳۸۲)، حقوق بشر در اسلام،ترجمه هیبت الله نژندی منش،تربت جام: نشر احمد جام
- صلابی، علی(۱۳۸۷)، الگوی هدایت،ترجمه گروه فرهنگی انتشارات حرمین، زاهدان: انتشارات حرمین
- طبری، محمد بن جریر(۱۳۶۲)، تاریخ طبری، ترجمه ابولقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر
- غزالی، محمد(۱۳۷۸)، اخلاق اسلامی،ترجمه دکتر محمود ابراهیمی،تهران: نشر احسان
- غضبان، منیر محمد(۱۳۸۱)، خط مشی سیاسی در سیره نبوی، ترجمه عمر قادری،تهران: نشر احسان
- فیرحی، داود(۱۳۸۹)، قدرت،دانش و مشروعیت در اسلام(دوره میانه)،تهران: نشر نی
- قرضاوی، یوسف(۱۳۹۰)، دانش و دینداری،ترجمه عبدالعزیز سلیمی‌ - تهران: ‌نشر احسان
- قطب، سید(۱۳۸۷)، مبانی تفکر اسلام،ترجمه ابوبکر حسن زاده،تهران: نشر احسان
- قطب، سید(۱۳۶۹)، آینده در قلمرو اسلام،ترجمه سید علی خامنه ای،تهران: نشر فرهنگ اسلامی
- قطب‌‍، محمد(۱۳۸۲)، لااله الا الله روح زندگی، ترجمه جهانگیر ولدبیگی، تهران: نشر احسان
- گیدنز، آنتونی(1386)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی
- لهسایی زاده، عبدالعلی(1386)، جامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- مرادی، بهروز(۱۳۹۳)، چهارده متفکر مسلمان،تهران: بهمن برنا
- مطهری، مرتضی(۱۳۶۱)، انسان و سرنوشت،قم: دفتر انتشارات اسلامی
- ناصح علوان، عبدالله(۱۳۸۴)، دستاوردهای تمدن اسلامی و نقش آن در رنسانس، ترجمه مولود مصطفایی،تهران: نشر احسان
- وبر، ماکس(1388)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: نشر جامی.
- ولایتی، علی¬اکبر(1386)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران: مرکز چاپ وزارت امور خارجه
منابع خارجی
- البخاری، محمد بن اسماعیل(۲۰۰۶)صحیح البخاری،سعودیه،الریاض: مکتبه الرشد
- باپیر، علی(۲۰۰۶)،تقابل بین اسلام و مکاتب دیگر، اربیل: التفسیر
- مسلم نیشابوری، ابی الحسن(۲۰۰۱)صحیح المسلم،السعودیه،الریاض: مکتبه الرشد.
- H. Hart’ Michael (1992)’ The 100 A Ranking of the most influential persons in history’ Hart Publishing company’ New York.