مضامین عرفانی در دیوان فانی خویی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

کتایون مرادی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1402/10/01 تاریخ پذیرش : 1402/10/01 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: وحدت وجود, عشق الهی, سیر و سلوک, Pluralism, Unity of Existence, Divine Love, کثرت‌گرایی, عرفان و تصوف شیعی, مبارزه با نفس, Fāni Khoei, Shiite mysticism and Sufism, fight against self,

چکیده مقاله :

فانی خویی (متوفی 1225 ق.) عارفی شاعر و حکیمی جامع است که در آثار قلمی خود به ویژه در دیوان اشعار، نشان می‌دهد که مضامین عرفانی دلمشغولی همیشگی او بوده است و به همین دلیل به نکات دقیقی در عرفان نظری و عملی اهمیت می‌دهد و بیش از هر مفهومی از نظریۀ وحدت وجود با بیان‌های مختلف دفاع می‌کند. سپس در پیروی از سبک خراسانی و عرافی و به تبعیت از سنایی و عطار و مولوی در زمینۀ عشق الهی هنرنمایی می‌کند. سیر و سلوک صوفیانه را با مبارزه با نفس و اندیشۀ کثرت گرایانه دنبال می‌کند و با دیدگاهی، عرفانی به امام علی (ع) می‌نگرد و در مقامات عرفانی به فقر و همچنین فنا و بقا بیشتر اهمیت می‌دهد. وابستگی خود را به عرفان شیعی به صراحت بیان می‌دارد و فلسلفۀ زندگی انسان را در عشق به محبوب ازلی ترسیم می‌نماید. به همین دلیل این شاعر حکیم را می‌توان از عارفان بزرگ شیعه در ادبیات فارسی به شمارآورد.

چکیده انگلیسی:

Fāni Khoei (deceased 1846) is a mystical poet and a comprehensive sage who shows in his written works, especially in his poems, that mystical themes have been his constant preoccupation. For this reason, he gives importance to precise points in theoretical and practical mysticism and defends the theory of the unity of existence with different expressions more than any other concept. Then, following the Khorasani and Iraqi style, and following Sana'i, Attar, and Molavi, he performs art in the field of divine love. It also follows the Sufi path by fighting against the ego and pluralistic thought and he looks at Imam Ali (a.s.) from a mystical point of view and gives more importance to poverty as well as death and survival in mystical authorities. It clearly expresses its dependence on Shiite mysticism and draws the philosophy of human life in love for the eternal beloved. For this reason, this wise poet can be considered one of the great Shiite mystics in Persian literature.