چگونگی مضمون‌آفرینی‌های صائب با سیمرغ اساطیری و عرفانی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
1 - استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی و زبان انگلیسی، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.
salmaninejad@kntu.ac.ir
کلید واژه: اسطوره, عرفان, حماسه, سیمرغ, سبک هندی, Myth, mysticism, epic, Indian style, Simorgh, مضمون‌آفرینی, شعر صائب, thematic creation, Saeb poetry,
چکیده مقاله :
سیمرغ پرنده‌ای اساطیری است که از گذشته‌های دور تاکنون در حوزه تفکر، تمدن، فرهنگ و اندیشۀ ایرانیان بال و پر گشوده و در اشکال گوناگون خود را به نمایش گذاشته است. قدیمی‌ترین متن حاوی اسطورۀ سیمرغ، اوستاست و در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی، شاهنامه از مهم ترین مجال‌های ظهور سیمرغ است و در قرن ششم، سیمرغ در حیطۀ ادبیات عرفانی نیز تجلی می‌یابد. این پرند ۀ اساطیری در هر دوره با نقش و رنگ متناسب آن زمان بروز و ظهور داشته است. سبک هندی سبک مضمون آفرینی با ایده‌های گذشته است و صائب تبریزی از بزرگ‌ترین شاعران این سبک به شمار می‌رود که در دوره رکود عرفان، به مضامین عرفانی بسیاری توجه نشان داده است.در این مقاله که به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شده است، برآنیم تا چگونگی بروز و ظهور سیمرغ اساطیری- حماسی و سیمرغ عرفانی را در شعر صائب بررسی کنیم. بنابراین سؤال موردنظر این است که با توجه به تلاش‌های گوناگون صائب برای مخالف‌خوانی و مضمون‌آفرینی در حوزه های مختلف، وی از سیمرغ چگونه برای مضمون‌سازی استفاده کرده است و بیشتر در چه حوزه و برای بیان چه مفاهیمی از این پرنده اساطیری بهره گرفته است؟پژوهش نشان می‌دهد که صائب علاوه بر بهره‌گیری از داستان سیمرغ اساطیری در شاهنامه، از سیمرغ عرفانی در منطق‌الطیر نیز بهره گرفته است و ابهت، جلال و شکوه سیمرغ، عنصری برگرفته از هر دو حیطۀ حماسی و عرفانی است که در شعر صائب به زیبایی استفاده شده است.
Simorgh is a mythical bird that has spread its wings in the field of Iranian thought, civilization, culture and thought from the distant past until now and has shown itself in various forms. The oldest text containing the myth of Simorgh is Avesta and in the field of Persian language and literature, Shahnameh is one of the most important occasions for the emergence of Simorgh. In the sixth century, Simorgh also appeared in the field of mystical literature. This mythical bird has emerged in each period with a role and color appropriate to that time. Indian style is a method of creating themes with the ideas of the past and Saeb Tabrizi is one of the greatest poets of this style who has paid much attention to mystical themes during the period of mysticism. In this article, which has been done in a descriptive-analytical manner, we want to study the emergence of mythical-epic Simorgh and mystical Simorgh in Saeb's poetry. Therefore, the question is: considering Saeb's various efforts to oppose and create themes in various fields, how did he use Simorgh to make themes, and in what field and to express what concepts did he use this mythical bird? Research shows that Saeb, in addition to using the story of the mythical Simorgh in Shahnameh, has also used the mystical Simorgh in " Attar's book" and the grandeur and glory of Simorgh is an element taken from both epic and mystical areas that is beautiful in Saeb's poetry has been used.
_||_