تحلیل عرفانی داستان موسی و خضر در شعر فارسی و عربی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

فاطمه گوشه نشین ¹ , شهرام عدالتی شاهی ² , فریده اخوان پلنگ سرائی ³

1 - استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.*نویسنده مسئول: [e-mail]
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.
3 -

تاریخ دریافت : 1401/03/29 تاریخ پذیرش : 1401/03/29 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: عرفان, شعر عربی, شعر فارسی, Arabic poetry, Persian poetry, موسی (ع), Khidr, خضر (ع), Musa, mystical analysis,

چکیده مقاله :

شخصیت های دینی مخصوصاً پیامبران الهی همیشه جایگاه ویژه ای در شعر داشته اند. در این میان، داستان موسی و خضر (علیهما السلام) از جمله داستان هایی است که بر ادبیات فارسی و عربی به ویژه- شعر فارسی- تأثیر به سزایی داشته است. رخدادها، حوادث، صحن ها، پیام ها و رموز داستان این دو بزرگوار، در قالب اینکه موسی (ع) سمبل شریعت گرایی و خضر (ع) نماد پیر طریقت می باشد، در شعر فارسی و عربی تجلّی یافته است. این مقاله، بر آن است که بن مایه عرفانی داستان موسی و خضر (علیهما السلام) را در شعر فارسی و عربی بررسی نماید و رمزها، اشارات و دلالت های معنایی استفاده از داستان موردنظر را در اشعار موردنظر، تحلیل کند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در شعر فارسی، سیمای این دو بزرگوار، سیمایی عارفانه و تابناک است و داستان آن ها از طریق تأویل، رمز و نمادپردازی محمل اندیشه های والای عرفانی می شود. درحالی که در شعر عربی – که بیشتر شاعران معاصر در مورد آن سخن گفته اند- بن مایۀ عرفانی این داستان، ماهیتی سیاسی یافته و با موضوع مقاومت پیوندمی خورد. لازم به ذکر است که در شعر معاصر عربی، موسی (ع) سمبل انسان های شریعت گرا معرفی شده که اطلاعی از اوضاع ندارند و همیشه به دنبال پرسش هستند، درحالی که خضر (ع) نماد پیر طریقت و اهل دل است که از عالم غیب خبردارد و موسی (ع) را از سردرگمی ها نجات می دهد.

چکیده انگلیسی:

Religious figures, especially divine prophets, have always had a special place in poetry. Meanwhile, the story of Musa and Khidr is one of the stories that have had a great impact on Persian and Arabic literature, especially Persian poetry. Events, scenes, messages and mysteries of the story of these two nobles, in the form that Musa is a symbol of Shari'a, and Khidr is a symbol of the old way, is manifested in Persian and Arabic poetry. This article intends to study the mystical basis of the story of Musa and Khidr in Persian and Arabic poetry and to analyze the codes, allusions and semantic implications of the use of the story. The findings of the research indicate that in Persian poetry, the image of these two nobles is a mystical and radiant image and their story is carried by high mystical thoughts through interpretation, and symbolism. Whereas in Arabic poetry the mystical basis of this story gets a political nature and links to the subject of resistance. It should be noted that in contemporary Arabic poetry, Musa is introduced as a symbol of Shari'a human beings who do not know the situation and are always looking for questions, while Khidr is a symbol of the old path and the heart who knows the unseen world and saves) Musa from confusion.