«تجلّی عرفان در معماری مسجد»
محورهای موضوعی : عرفان اسلامیعبدالرّحیم عناقه 1 , حمید محمودیان 2 , رقیه صابری‌زاده 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، استادیار گروه عرفان اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، استادیار گروه ادیان و عرفان، شیراز، ایران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، کارشناسی ارشد عرفان اسلامی، دهاقان، ایران
کلید واژه: محراب, تجلّی, معماری, عرفان, گنبد, مناره,
چکیده مقاله :
پیوند مکتب‌های عرفانی با معماری بناهای مختلف چنان عمیق و گسترده است که فرض جدایی معماری از عرفان محال می نماید. این همبستگی در بین ادیان الهی وهنر بومی آن کشورها به خصوص شریعت مقدّس اسلام آشکارتر است؛ پس می توان گفت عرفان متعلّق به ذات وماهیّت تمام ادیان است، دین ابزاری مؤثّرتر وسخنگوتر وشارحی برتر از هنر بالأخص معماری معابد و مساجد برای معرفی و حضور خود نداشته است؛ همچنان که معماری نیز هیچ حامی ایی بهتر از دین اسلام نیافته است . آیا می توان با نگاهی به گذشته معماری مساجد ایران تجلّی مفاهیم عرفانی را بر روی در ودیوار ویا نقوش و اشکال آن دید؟ مثلاً درمعماری مساجد ایران چرا گنبد را به صورت کروی ساخته اند؟ و چرا تمامی سطوح بناها را نقش گُل و بوته های انتزاعی وغیر واقعی پوشانده است؟در این مقاله سعی شده به روش اسنادی و مشاهده مستقیم اهمّیّت هنر معنوی وتجلّی عرفان در معماری مساجد ایران مورد بررسی قرارگیرد و زیبایی های فراموش شده، یادآوری گردد ودر نهایت نقش اساسی عرفان در جهت بخشیدن وهدایت هنر وهنرمندان به سوی مقصد الهی شان بیان شود.
The link between theosophical schools and architecture of different buildings is so deep and widespread that separation of architecture and theosophy seems impossible. Association between divine religions –especially holy religion of Islam- and local arts of their countries is obvious. So theosophy belongs to nature of all religions. Religions have never found more effective and representative tools than arts especially architecture of temples and mosques, to introduce itself. Besides, architecture has also never found a supporter like Islam. Regarding history of Iranian mosques architecture, can be seen manifestation of theosophical concepts and its design on facade of ancient buildings? For instance, why have domes being built spherical in Islamic architecture of Iran? And why all surfaces of Islamic buildings of Iran are covered with flowers, bushes or abstract designs? This study through documentary and observation research, tries to investigate the importance of intellectual arts and manifestation of theosophy in Islamic mosques architecture, remind forgotten beauties and finally represent fundamental role of theosophy in order to lead arts and artists to divine destinations