سلوک رنگ درکالبد معماری بارویکرد مراتب سلوک نجم رازی(نمونه موردی: بقعه شیخ‌صفی)¬
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
کاظم قلیزاده
1
,
عباس غفاری
2
,
اسما نورمحمدی
3
1 - مربی گروه مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز،ایران.
3 - مربی گروه مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
سلوک عرفانی، سیری انفسی در قلب عالم صغیر برای نیل به حقیقت است. درمکاتب عرفانی، این سیر در قالب مراحل و مقاماتی تبیین¬می‌شود. توصیف منازل سلوک و مکاشفات خلوت از طریق انوار الوان در فرقه کبرویه دارای اهمیت خاص می‌باشد. بر اساس گزارش نجم رازی، سالک در مراتب مختلف نفس انوار را مختلف‌اللون دیده، پس از گذر از نفس اماره، طی نفس لوّامه در وادی نفس ملهمه افتاده، در آن وادی انوار سبعه را مشاهد¬ه¬می‌نماید. برترین جایگاه پیوند میان عرفان و هنر، معماری قدسی بوده؛ انگاره‌ها و پنداشت¬های آن با زبانی نمادین و رمزپردازانه تداعی‌کننده حکمت در کالبد، فرم و تزیینات بنا می‌باشد. بقعه شیخ صفی از مراکز مهم عرفان و تصوف بوده که اندیشه‌ها و مفاهیم عرفانی در شکل‌گیری پلان و آمودهای معماری بنا تأثیرگذاشته¬است. مقاله حاضر با اساس قراردادن آراء و نظریات نجم رازی سعی در ایجاد رابطه معقول و منطقی منازل سلوک عرفان اسلامی با معماری قدسی دوره صفوی دارد. پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی با مطالعات میدانی سعی در تبیین و بازشناسی مورفولوژیک و معناگرایانه مراتب هفتگانه سلوک رنگ در کالبد معماری بقعه دارد. نتایج پژوهش مؤید آن است کالبد معماری بقعه قابل¬انطباق با مراتب سلوک رنگ نجم رازی بوده و نظام رنگ‌ها در تزیینات بنا، تطبیق عملکرد هر بخش با مفهوم کتیبه‌های نگار¬ش¬یافته، سلوک رنگ را متجلی¬ساخته¬است، کالبد بنا نیز از یک بنای مادی فراتر رفته و مکانیّتی مثالین از انوار سبعه رنگی مطابق مراتب سلوک نجم رازی می¬نماید. کلیدواژه‌ها: معماری قدسی، مراتب سلوک، سلوک رنگ، فرقه کبرویه، نجم رازی، بقعه شیخ صفی.