جلوه‌های ادب غنایی در تک‌بیت‌های سبک هندی (بر اساس اشعار صائب تبریزی، بیدل دهلوی، کلیم کاشانی و فیضی دکنی)

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

نفیسه نصیری ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.)
علیرضا فولادی ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران)
مرتضی رشیدی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/06/25 تاریخ پذیرش : 1401/08/25 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: عرفان, سبک هندی, ادبیات غنایی, شکوائیه, تک ‌بیت,

چکیده مقاله :

مضمون‌آفرینی‌های بدیع و تخیل گستردة شاعران سبک هندی، خالق زمینه‌های موضوعی فراوانی در آثار آن‌هاست. ساختار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی مذهبی در دورة سبک هندی سبب بروز احساسات، عواطف شخصی و هیجانات درونی شاعران با خیالات دل‌انگیز در موضوعات مختلف در اشعار این دوره شد که مجموعه‌ای از انواع ادب غنایی را در آثار آنها بازتاب داده است. تک بیت یکی از اشکال بیان این مضامین است. دیوان شاعران این دوره شامل گسترده‌ترین مجموعه‌هایی است که در آن مسائل اخلاقی، عرفانی، عشق‌ورزی، مذهبی، تعلیمی و اجتماعی با مضمون‌های بدیع و تازه در قالب کوتاه تک‌بیت جلوه‌گری می‌کند و به طور کلی بسامد ادبیات غنایی نسبت به دیگر انواع ادبی در این قالب چشمگیرتر است. در این مقاله به غنایی بودن تک‌بیت‌های سبک هندی و تنوع مضامین غنایی پرداخته شده‌ و موضوعاتی همچون: عشق، عرفان، بث‌الشکوی، مرثیه، طنز، وطنیات و... در اشعار شاعران این دوره مورد بررسی قرار گرفته‌است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نتیجة پژوهش نشان می‌دهد که عشق مجازی، مصطلحات عرفانی، خودستایی شاعران و وطنیات بیشترین بسامد را در میان موضوعات موجود به خود اختصاص داده‌است.

چکیده انگلیسی:

The unique content creation and all-embracing imagination of Indian-style poets have created a variety of thematic contexts in their works, and these thematic contexts have been reflected in the mirror of their poems in different ways. That era’s political, social, cultural, and even religious structures, broadened the poets’ horizons and led the personal feelings, and inner emotions of poets with heartwarming thoughts to be reflected in different subjects in poems of this era and a collection of different lyrical literature emerged in their works. On the other hand, single-couplet is a form of stating these subjects. The poets’ books during this era are the most extensive collections in which ethical, spiritual, love-making, religious, teaching, and social issues with novel and new content show off in a short form of single-couplets and generally, the frequency of lyrical literature is more significant in this form compared to different literary forms. This article has addressed the lyrical aspect of Indian-style’s single-couplets and the variety of lyrical contents and has studied variables such as love, mysticism, pomposity, grievance, threnody, humor, patriotism, mystery, etc. in the poems of this era. The present research results show that virtual love, mysticism terminology, pomposity, and patriotism have the most frequency. The present research method is based on description and analysis.

منابع و مأخذ:

افلاطون (1401). پنج رساله افلاطون، ترجمه محمود صناعی. چاپ دهم. تهران: هرمس.

برهمند، محسن؛ اکرمی، محمدرضا؛ رستمی، سمیرا (1400). «بررسی عشق در شعر شاعران دورة صفوی بر مبنای دیدگاه افلاطون». سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). 14 (3)، 73-57.

بیدل دهلوی، عبدالقادر بن عبدالخالق (1371). دیوان اشعار. مصحح اکبر بهداروند. تهران: نگاه.

تمیم‌داری، احمد (1372). عرفان و ادب در عصر صفوی. تهران: حکمت.

خرمشاهی، بهاالدین (1400). حافظ نامه. چاپ بیست و پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.

رستگار فسایی، منصور (1380). انواع شعر فارسی. چاپ دوم. شیراز: نوید شیراز.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1379). با کاروان حله. چاپ دوازدهم. تهران: علمی و فرهنگی.

سیالکوتی، وارسته (1383). مصطلحات الشعراء. مصحح سیروس شمیسا. چاپ دوم. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1393). انواع ادبی، چاپ پنجم. تهران: میترا.

صائب تبریزی، محمدعلی (1373). دیوان اشعار. مصحح محمد قهرمان. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1395). مصرع برجسته میدان نازک اندیشی در سبک هندی. شبه قاره. ویژه‌نامة فرهنگستان. 4 (1)، 24-7.

فیضی دکنی، شیخ ابوالفیض (1362). دیوان اشعار. مصحح حسین آهی. تهران: فروغی.

کلکوتی‌ شبستری، محمدرضا (1380). انسان‌های عاشق. کرمانشاه: طاق بستان.

کلیم کاشانی، ابوطالب (1336). دیوان اشعار. مصحح پرتو بیضائی. تهران: خیام.

مؤتمن، زین العابدین (1352). تحول شعر فارسی. چاپ دوم. تهران: طهوری.

میرصادقی، میمنت (1389). واژه‌نامة هنر شاعری. چاپ چهارم. تهران: کتاب مهناز.

نصیری، نفیسه؛ رشیدی، مرتضی؛ فولادی، علیرضا (1399). پیشینة شعر کوتاه فارسی. پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. 11 (2)، 176-149.

واعظ کاشفی، ملاحسین (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار. مصحح میرجلال‌الدین کزازی. تهران: مرکز.

وحیدیان کامیار، تقی (1385). آیا در شعر فارسی قالب مفرد هست؟. فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد. 3 (2)، 54-40.

Bidel Dehlavi, (1992). Book of Poems. Revised by Akbar Behdarvand. Tehran: Negah.

Barahmand, M.; Akrami, M. & Rostami, S. (2021). The study of love in the poetry of Safavid poet based on Plato’s view. Journal of the Stylistic of Persian Poem and Prose (Bahare Adab).14 (3), 57-73.

Feyzi Dakni, Sh. A. (1983). Book of Poems. Hossein Ahi (Emands.). Tehran: Foroughi.

Fotoohi, M. (2016). A study on aesthetic of exaggeration in the Indo-Persian poetry. Shebhe-e Ghareh (Special Issue of Farhangestan). 4 (1), 7 - 24.

Hozin-Lahiji, M.A. (1999). Book of Poems. Z. Sahebkar (Emands.). Tehran: Sayeh.

Kalim Kashani, A. (1957). Book of Poems. Parto Beyzaie (Emands.). Tehran: Khayam.

Kalkooti Shabestari, M. R. (2011). Lovers. Kermanshah: Tagh Bostan.

Khorramshahi, B. (2021). Hafeznameh, 25^th Edition. Tehran: Elmi and Farhangi.

Mirsadeghi, M. (2010). Dictionary for the Art of Poetry. 4^th Edition. Tehran: Ketab-e Mahnaz.

Moein, M. (1992). Farsi Dictionary. 8^th Edition, Tehran: Amir Kabir.

Motman, Z. A. (1973). Transformation of Persian Poetry. 2^nd Edition. Tehran: Tahoori.

Nasiri, N.; Rashidi, M. & Fouladi, A.(2020). The background of Persian short poem. Journal of Literay Criticism and Stylistic Research. 11 (2), 149-176.

Plato (2022). Plato’s Five Regimes. Mahmoud Sanai (Trans.). 10^th Edition. Tehran: Hermes.

Rastegar fasaie, M. (2001). Forms of Persian Poems. 2^nd Edition. Shiraz: Navid-e Shiraz.

Saeb Tabrizi, M.A. (1994). Book of Poems. Mohammad Ghahreman (Emand.). 3^rd Edition. Tehran: Elmi-o Farhangi.

Shamisa, S. (2014). Literary Genres. 5^th Edition. Tehran: Mitra.

Sialkooti, V. (2004). Poems Terminology. Sirous Shamisa (Emand.). 2^nd Edition. Tehran: Ferdos.

Tamimdari, A. (1993). Mysticism & Literature in the Safavid Era. Tehran: Hekmat.

Vaez Kashefi, M. H. (1990). Collection of Poetry. Mir Jalal Al-Din Kazazi (Emand.). Tehran: Markaz.

Vahidian Kamyar, T. (2006). Does singular form exist in Persian poetry?. Persian Literature and Grammar. 3 (2), 40 – 54.

Zarrinkoob, A. (2000). Ba Karevane-e Holle. 12^th Edition. Tehran: Elmi and Farhangi.