اولویت بندی استقرار صنایع روستایی در شهرستان مرودشت با استفاده از شاخص مرکزیت و مدل AHP

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی شکور ¹ , فضل اله کریمی قطب آبادی ²

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
2 - کارشناس ارشد جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، نجف‌آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1394/03/23 تاریخ پذیرش : 1394/03/23 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: مدل AHP, مکان یابی, شاخص مرکزیت, صنایع روستایی, مرودشت,

چکیده مقاله :

       امروزه مناطق روستایی درکشورهای درحال توسعه با چالش­ها و مشکلات متعددی مانند گسترش فقر و تخریب فزآینده منابع طبیعی روبرو می­باشند. از این­رو بسیاری صاحب نظران توسعه روستایی معتقدند که یکی از مهم­ترین راهکارهای مبارزه با فقرو جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، استراتژی صنعتی شدن روستاها می­باشد. در واقع صنعتی شدن روستاها می­تواند سنگ بنای توسعه در مناطق روستایی کشورهای درحال توسعه باشد. شهرستان مرودشت امروزه به عنوان یکی از مهم­ترین قطب­های جمعیت روستایی در سطح استان فارس می­باشد. عدم وجود برنامه­های مناسب درحوزه توسعه روستایی باعث شده این شهرستان با مسائل و مشکلات روبرو باشد و همین مشکلات زمینه را برای مهاجرت­های روستایی فراهم نموده است. در این مقاله کوشش است که با استفاده از مدل­های شاخص مرکزیت و AHP نسبت به مکان­یابی و اولویت­بندی استقرار صنایع در سطح مناطق روستایی این شهرستان اقدام شود. تحقیق حاضر بر مبنای هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش توصیفی– تحلیلی می­باشد. بر اساس نتایج، سیزده روستای محمدآباد، سیوند، بیدگل، فتح­آباد سفلی، زنگی­آباد، کوشک، کوه سبز، احمدآباد کته، حصار دشتک، خانمین، مهجن­آباد، شول بزی و مجدآباد به عنوان سایت­های مورد نظر انتخاب شدندکه از بین روستاهای مذکور، روستای فتح­آباد سفلی با امتیاز نهایی 2402/0 به عنوان مساعدترین سایت برای استقرار صنایع روستایی در شهرستان انتخاب شد.

چکیده انگلیسی:

        Nowadays, rural areas of developing countries are faced to numerous challenges such as spreading poverty and promote destruction of natural resources. Therefore, many experts of rural development believe that rural industrialization strategy is one of the most important strategies for fighting poverty and preventing the destruction of natural resources. In fact, rural industrialization can be the cornerstone of development in rural areas of developing countries. Currently, Marvdasht county is as one of the poles of the rural population in Fars province. The lack of appropriate programs in the rural development of this area has been caused rural areas to be faced many problems and theses issues and problems have been provided the base for migration from rural areas. Since, the establishment of rural industry in this area can solve many existing problems. AHP and central index models were used to locate and prioritize the establishment of industries throughout the rural areas of the city. This study is descriptive-analytic based on its nature and purpose. Based on the results of the study, thirteen villages: Mohammadabad, Sivand, Bidgol, Fath Abad Sofla, Zangi Abad, Kushk, Kuhsabz, Ahmdabadkateh, Hesardashtak, Khanmin, Mohajen Abad, Shollbazi, and Majdabadi were selected as the intended sites and from among them Fath Abad Sofla with final score of 0.2402 was selected as the most suitable site for the establishment of rural industries.

منابع و مأخذ:

1. خاتون آبادی، سیداحمد (1378): «تبیین جایگاه صنایع روستایی در رابطه با صنایع شهری و بخش کشاورزی»، مجموعه سخنرانی ها و مقالات همایش صنایع روستایی، تهران.


2. ریاحی، وحید و اصغر پاشازاده (1393): «بررسی اثرات ایجاد شهرک صنعتی گرمی بر توسعه نواحی روستایی پیرامون»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره 33، تهران، صص 25-7 .


3. زیاری، کرامت اله و یوسف اشرفی (1387): «کاربرد مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در مکان یابی صنعتی روستایی (نمونه موردی: صنعت آب میوه گیری در شهرستان بناب)»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 23، شماره 2 (پیاپی 89)، اصفهان، صص 128-103.


4. زبردست، اسفندیار. (1380): «کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی دربرنامه ریزی شهری و منطقه ای»، مجله هنرهای زیبا، شماره 10، تهران، صص 21-13.


5. سرور، رحیم (1383): «استفاده از روش ای . اچ . پی درمکان یابی جغرافیایی (مطالعه موردی: مکان یابی جهت توسعه آتی شهر میاندوآب)»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 89، تهران، صص 38-19.


6. طاهرخانی، مهدی (1386): «کاربرد تکنیک TOPSIS در اولویت­بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در مناطق روستایی»، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال 6، شماره سوم، تهران، صص 73-59.


7. ظاهری، محمد، محسن آقایاری هیر و کلثوم ذاکرمیاب (1394): «اولویت بندی صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در شهرستان آذرشهر با روش ترکیبی تاپسیس و دلفی»، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، سال 19، شماره 51، تبریز، صص246-221.


8. علوی زاده، سید امیرمحمد و مهدی کرمانی (1391): «بررسی نقش صنایع روستایی در توسعه مناطق روستایی کویری ایران با تأکید بر صنایع معدنی (مطالعه موردی: مجموعه صنعتی و معدنی مس قلعه زری)»، همایش ملی توسعه روستایی، تهران.


9. قدسی پور، حسن (1381): مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره؛ فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران)، چاپ سوم، تهران.


10. مرکز آمار ایران (1390): شناسنامه آبادی های سال 1390 استان فارس، شیراز.


11. معاونت برنامه ریزی استانداری فارس (1392): «نتایج تفصیلی سرشماری سال 1390 شهرستان مرودشت»، انتشارات استانداری فارس، شیراز.


12. نصیری، اسماعیل (1387): «صنایع روستایی، عاملی تأثیرگذار بر فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی: نمونه تجربی روستاهای شهر بومهن»، فصلنامه روستا و توسعه، سال یازدهم، شماره 1، تهران، صص 58-35 .

13. Abraham,T. (2004): Rural  Industries and Rural Industrialization .London: oxford university press.

14. chadwilk ,w. (2007): spatial organization in Rural Area . New York: prentice – Hall.

15. Choi ,H.s. (2001): Rural Industrialization through science and technology , Institute of industrial science and technology , korea.

16. kampf, Rudolf . (2003): Estimation Methods for weight criteria , scientific papers of the university of Pardubice , 225-261.

17. Lee, D. (2001): Divesification of the Rural Economy : A case study on Rural Indust.

18. Lee, s. (2007): Diversification of the Rural Economy: A case study on Rural Industrialization in the Republic of Korea, pyongy ang: INSES .

19. Meena, s.p. (2007): Rural industrialization process , Director Industries , India.

20. overton, J.,E.Murray ,w. (2011): playing the scales : Regional transformations and the differentiation of rural space in the Chilean wine industry , Journal of Rural Studies 27,pp63-72.

21. Radpear, G. (2008): Rural planning (New Approach).london : Black well.

22. saaty .T.L, peniwati .k.  and shang S . Jen . (2007): The analytic hierarchy process and human resource allocation: half the story. Mathematical and computer Modelling.

23. saaty, T.L. (2003): Decision – making with the AHP : why is the principal eigenvector necessary? European Journal of operational Research (145).85-91.

24. Shaffer ,R. (1974): Rural Industrialization : alocal in come analysis , southern Journal of   Agricultural Economics, vol.6,No.1,pp.97-102.

25. Walkers,v. (2007): policy Innovation for Rural sustain able development . New York: USA Rural policy Research Institute.

26. Tacoli.c. (1998): Rural – urban interactions : aguide to the literature, Environment and urbanization Journal , vol.10.No.1,pp.147-166.

27. Wheitz, R. (2006): Regional planning for developing countries . London : Black well.