پیش بینی مکانی تاب آوری شهر در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی : شهر قائمشهر)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

حمزه بهروزی ¹ , محمدرضا زندمقدم ^{2 *} , سعید کامیابی ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنا‌مه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران
2 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی سمنان
3 - دانشیار دکتری جغرافیا و برنا‌مه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی ، سمنان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/03/19 تاریخ پذیرش : 1401/06/21 تاریخ انتشار : 1401/07/12

کلید واژه: مخاطرات طبیعی, الگوریتم ژنتیک, MATLAB, تاب‌آوری, PSO,

چکیده مقاله :

تاب‌آوری را «یک فرایند توانایی، یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز علی‌رغم شرایط تهدید کننده» تعریف نموده‌اند که نقش مهمی در مقابله با تنیدگی‌ها و تهدیدهای زندگی و آثار نامطلوب آن دارد .همچنین شهرهای تاب آور آسیب پذیری در برابر رویدادهای شدید را کاهش می‌دهند و به طور خلاقانه به تغییرهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی به منظور افزایش پایداری بلند مدت خود پاسخ می‌دهند. لذا هدف از این پژوهش, پیش بینی مکانی تاب آوری شهر قائمشهر در برابر مخاطرات طبیعی می‌باشد. روش بکار رفته در این پژوهش,بهره گیری از نرم افزارGIS به منظور تعیین نقاط دارای تاب آوری بیشتر و استفاده از روش های الگوریتم ژنتیک(GA)و هوش ازدحامی ذرات(PSO)و برنامه نویسی آنها در محیط MATLAB می باشد,تا با‌‌ استفاده ازآن مهمترین مولفه‌های تاب‌آوری شهر و راهکارهای موثر در تقویت تاب‌آوری مشخص گردند..پژوهش حاضر طی2مرحله صورت گرفته که در مرحله اول, ابتدا با استفاده ازمدل AHP میزان تاب آوری نقاط شهری در برابر 3 مخاطره سیل ، زلزله و رانش زمین تعیین گردید و پس از آن با ترکیب همه مولفه های ذکر شده نقشه نهایی مخاطرات(میزان تاب آوری) تهیه شد. در مرحله دوم جهت تعیین مهمترین مولفه‌های تاب‌آوری شهر, این بار 32 شاخص از مولفه های تاب آوری براساس4 معیار (کالبدی –فضایی، اقتصادی، اجتماعی، نهادی) تدوین و با استفاده از روش الگوریتم ژنتیک مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت 3 نقطه از شهر به ترتیب ( استادیوم شهید وطنی،پارک تلار،پارک سراج), به عنوان مناطق دارای تاب‌آوری بیشتر انتخاب و اولویت‌بندی شدند. سپس به منظور تایید و مقایسه یافته های تحقیق توسط الگوریتم ژنتیک(GA) از روش PSO بهره گرفته شد.در نتیجه می توان چنین بیان نمود که تفاوت معنی داری از لحاظ تاب آوری در بین مناطق شهر وجود دارد که افزایش میزان تاب آوری شهر قائمشهردر مرحله اول نیازمند تقویت و اصلاح ساختارهای محیط طبیعی و سپس حفظ و نگهداشت محیط ایمن است.

چکیده انگلیسی:

Resilience has been defined as "a process of ability, or the result of successful adaptation despite threatening conditions", which plays an important role in dealing with the stresses and threats of life and its adverse effects. Also, resilient cities are vulnerable to events. mitigate extremes and respond creatively to environmental, economic and social changes in order to increase their long-term sustainability. Therefore, the purpose of this research is to predict the resilience of Qaemshahr city against natural hazards. The method used in this research is to use GIS software in order to determine points with more resilience and use genetic algorithm (GA) and particle swarm intelligence (PSO) methods and their programming in MATLAB environment, in order to Using it, the most important components of the city's resilience and the effective strategies to strengthen resilience will be determined. The present research was conducted in two stages, in the first stage, first, using the AHP model, the degree of resilience of urban areas against the 3 hazards of floods and earthquakes. and the landslide was determined and after that the final risk map (resilience level) was prepared by combining all the mentioned components. In the second stage, in order to determine the most important components of the city's resilience, this time 32 indicators of the resilience components were compiled based on 4 criteria (physical-spatial, economic, social, institutional) and analyzed using the genetic algorithm method. Finally, 3 points of the city (Shahid Watani Stadium, Telar Park, Siraj Park) were selected and prioritized as areas with more resilience. Then, in order to confirm and compare the research findings, the PSO method was used by the genetic algorithm (GA). As a result, it can be said that there is a significant difference in terms of resilience among the city's regions, that the increase in the resilience of Qaimshahr city The first stage requires strengthening and modifying the structures of the natural environment and then maintaining the safe environment.