رویکرد زنانه نگر به جایگاه زنان در عرفان مسیحی و اسلامی
محورهای موضوعی : دین، مذهب و فقهمریم السادات سیاهپوش 1 , لیلا هوشنگی 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه الهیات، تهران، ایران.
2 - دانشگاه الزهراء تهران، گروه ادیان و عرفان، تهران، ایران.
کلید واژه: عرفان اسلامی, عرفان مسیحی, رویکرد زنانه نگر,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی رویکرد زنانه نگر به جایگاه زنان در عرفان مسیحی و اسلامی بود. جامعه‌ی مورد مطالعه زنان عارفی بودندکه در عرفان این دو دین تاثیر ویژه‌ای داشتند. نمونه پژوهش ترزا آویلایی و کاترین سی‌ینایی در مسیحیت و رابعه عدویه و ایمنه خاتون در اسلام بود. طرح پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و فیش برداری بر اساس دیدگاه‌های متون مقدس و کتبی که به شرح حال عارفان پرداخته‌اند استفاده شد. تحلیل داده ها با روش کیفی انجام گرفت. نتایج یافته‌ها حاکی از آن بود که نه تنها زنان از نگاه بنیانگذاران و کتب مقدس توانایی شهود را دارند، بلکه حوزه‌ی فعالیت‌های این زنان عارف در دو دین مذکور، دارای مشابهت‌هایی است. این مشابهت‌ها در سه ساحت بررسی شد: تجردی که زمینه‌ی استقلال زنانه است، نقش پویایی که در امور اجرایی مراکز عرفانی عهده‌دار شدند و جایگاهی که در کشف و شهود به دست آوردند. از این رو، این زنان عارف در این حیطه‌ها توانسته بودند که در کنار مردان به فعالیت در جامعه‌ی دینی بپردازند.
The aim of this study was to investigate the position of women in the mysticism of Christianity and Islam. The studied population was the famous mystical women who had special influence on the mysticism of these religions. The sample subsummed Teresa of Ávila and Catherine of Siena in Christianity and Rābiʿa al-ʿAdawiyya and Imaneh Khatoon in Islam. The research was designed as analytical descriptive. To collect data library approach and taking index cards based on the views of sacred and written texts that had dealt with the history of mystics. The data was analysed by using qualitative method. The findings indicated that not only the women were capable of intuition from the point of view of the founders and the holy books, but also the field of activity of these mystical women in the two mentioned religions had similarities. These similarities were examined in three areas: celibacy, which provides women's independence, the dynamic role they played in the executive affairs of mystical centers, and the position they gained in deciphering and intuition. Hence, these mystical women in these contexts were able to be active alongside with the men in the religious community.
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- آلستون، ویلیام. (۱۹۹۱).تجربهی دینی، دربارهی دین. ترجمهی مالک حسینی. (۱۳۹۳). چاپ سوم، تهران: هرمس.
- آندرهیل، اولین. (۱۹۲۵). عارفان مسیحی. ترجمهی حمید محمودیان و احمدرضا مویدی. (۱۳۹۲). چاپ سوم، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- بدوی، عبدالرحمن. (۱۹۶۶). شهید عشق الهی، رابعهی عدویه، ترجمهی محمد تحریرچی. (۱۳۷۷). چاپ دوم، تهران: مولی.
- تامبورلو، دنیس. (۲۰۱۳). دیدگاه اصلاحگران پروتستان دربارهی عرفان، دربارهی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران. ترجمه محمد صبائی. (۱۳۹۷). چاپ اول، تهران: ققنوس.
- دیوی، گریس. (۲۰۰۶). جامعه شناسی دین، راهنمای دین پژوهی: آشنایی با ده رویکرد در مطالعهی ادیان، ویراستهی رابرت سگال. ترجمه محسن زندی و محمد حقانی فضل. (۱۳۹۱). چاپ اول، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب.
- ردلر، شارلوت. (۲۰۱۲). عمل و نظر، دربارهی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران. ترجمهی محمد صبائی. (۱۳۹۷). چاپ اول، تهران: ققنوس.
- زرکوب، عبدالحسین. (۱۳۸۵). ارزش های میراث صوفیه. تهران: امیرکبیر
- حدادی، بهروز. (۱۳۹۷). عرفان و آزادی،تفکر عرفانی زنانه درقرون وسطی و پیدایش جنبش های زنانه نگر معاصر، زنان پژوهش نامه ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فصلنامه علمی-پژوهشی، 9(4)،۱-۲۶.
- شیمل، آنماری. (۱۹۹۵). زن در عرفان و تصوف اسلامی. ترجمه فریده مهدوی دامغانی. (۱۳۸۱). چاپ دوم، تهران: موسسهی نشر تیر.
- طاهری، زهرا. (۱۳۹۰). حضور پیدا و پنهان زن در متون صوفیه: زنان صوفی از آغاز سدههای نخستین هجری تا دوران قبل از انقلاب مشروطه، چاپ اول، تهران: ثالث.
- علیجانی، رضا. (۱۳۸۹). زن در متون مقدس؛ زن در آیین مسیحیت. چاپ اول، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- فریترز، ویرل. (۲۰۱۲). شهود، دربارهی عرفان مسیحی؛ مقالاتی از برنارد مک گین و دیگران، ترجمه محمد صبائی. (۱۳۹۸). چاپ اول، تهران: ققنوس.
- فورشت، اینگر، رپستاد، پل. (۲۰۰۶). درآمدی بر جامعه شناسی دین: چشم اندازهای کلاسیک و معاصر. ترجمه مجید جعفریان. (۱۳۹۴). چاپ اول، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- کونگ، هانس. (۲۰۰۱). زن در مسیحیت، ترجمهی طیبه مقدم و حمید بخشنده. (۱۳۸۹). چاپ اول، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- مجلسی، محمد باقر. ( ۱۴۰۳ ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مکگراث، آلیستر. (۲۰۱۱). درسنامهی الهیات مسیحی. جلد اول، ترجمهی بهروز حدادی. (۱۳۹۳). چاپ دوم، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
- هولم، جین، بوکر، جان. (۱۹۹۴). زن در ادیان بزرگ جهان. ترجمه علی غفاری. (۱۳۸۴). چاپ اول، تهران: امیر کبیر.
- Carr, A. )1993(. The New Vision of Feminist Theology - Method-, Freeing Theology: The Essentials of Theology in Feminist Perspective, edited by Catherine Lacugna, San Francisco: Harper One.
- Dupre, L. (2005). Mysticism. in Encyclopedia of religion, second edition, Lindsay Jones (ed.), Vol: 9, USA, Macmillan.
- Elias, J. (1988). Female and Feminine in Islamic Mysticism. The Muslim World, Vol. 78(3): 209-224.
- Foskett, M. (2002). A virgin conceived : Mary and classical representations of virginity, Indianapolis: Indiana University Press.
- Helminski, A. (2013). Women of Sufism: A Hidden Treasure, Boston & London: Shambhala.
- Rubin, M. (2009). Mother of God: A History of the Virgin Mary, New Haven & London: Yale University Press.
_||_