ارزیابی عوامل اثر گذار بر عدم تحقق پذیری طرح‌های جامع شهری در ایران و چالش‌های مربوط به آن (مطالعه موردی: محور تاریخی– فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز )

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علی زنگی آبادی ¹ , مهدی عبداللهی ² , رقیه سالک قهفرخی ³ , بهنام قاسم‌زاده ⁴

1 - دانشگاه اصفهان
2 - تبریز
3 - بابلسر
4 - تبریز

تاریخ دریافت : 1393/08/03 تاریخ پذیرش : 1393/08/03 تاریخ انتشار : 1393/08/01

کلید واژه: کاربری اراضی, طرح جامع, تحقق پذیری, محور تاریخی-فرهنگی, تحلیل SWOT,

چکیده مقاله :

     طرح جامع تبریز با الهام از الگوی سنتی در سال 1374، به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده، لکن تهیة طرح تفصیلی آن تا سال 1382 معطل مانده و ارائه نشده بود. با عنایت به اینکه افق طرح جامع تا سال 1383 و آمارهای برداشتی، داده‌ها و اطلاعات مقدماتی تهیة طرح جامع، مربوط به سالهای 72-1374 می باشد طرح به روز بودن خود را از دست داده، با این اوصاف بین زمان تهیة طرح و افق پیشنهادی برای سال 1383 و وضع موجود در سال 1383 واقعیت‌ها، تشابهات و تبایناتی وجود دارد که این پژوهش سعی در شناسایی آنها خواهد نمود. در این پژوهش به طور موردی منطقه 6 محور تاریخی- فرهنگی طرح جامع شهر تبریز و میزان موفقیت طرح در این منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. سرانة کاربریهای مختلف در منطقه در زمان تهیة طرح و افق پیشنهادی و وضع موجود مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای دستیابی به نتایج تحقق پذیری طرح در این منطقه، ابتدا سرانه‌ها با در نظر گرفتن کمبودها در سه دورة زمانی وضع موجود آن زمان (سال 1373)، افق پیشنهادی در سال 1383 و وضع سال 1383 به تفکیک کاربری‌های مختلف اراضی بحث شده­است. در این پژوهش از هر دو روش گردآوری مستقیم غیر مستقیم گرد­آوری اطلاعات استفاده شده است. اطلاعات لازم از طریق 120پرسشنامه تکمیل شده توسط کارشناسان در حوزه‌های مرتبط به دست آمده است و برای بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل توصیفی _تحلیلی SWOT استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که طرح جامع در این محدوده تحقق نیافته است و چالشهای زیر در این راستا نمایان شده است: 1- محاسبة نادرست تحولات جمعیتی (اختلاف تقریبی 650000 نفری) 2- عدم تحقق سلسله مراتب مراکز شهری (2 محور از 5 محور پیشنهادی) 3- عدم تحقق جمعیت پذیری مناطق و محلات شهری و به تبع آن عدم تحقق تراکم‌های پیشنهادی (شمال شرقی شهر).

منابع و مأخذ:

پور احمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین و حسینی، سید‌هادی، 1385، آسیب شناسی طرح‌های توسعة شهری در کشور، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 58.

توفیق، فیروز و مدنی پور، علی و داوری، سیمین؛1384، روش‌های شهر سازی نوین در فرانسه انگلستان آمریکا؛ مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری ایران.

رهنما، محمد رحیم، 1387، پژوهشی پیرامون طرح‌های تفصیلی شهری با تاکید برکاربری‌های آموزشی و بهداشتی، درمانی، مشهد، جهاد دانشگاهی.

رهنمایی، محمد تقی و شاه حسینی، پروانه، 1383، فرآیند برنامه ریزی شهری ایران؛ سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.

سعیدنیا، احمد، 1383، کتاب سبز (راهنمای شهرداریها)، جلد پنجم (طراحی شهری در ایران)، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.

سلطانی، علیرضا، 1386، آسیب شناسی الگوهای رایج شهرسازی در ایران با تاکید بر طرح‌های توسعة شهری مطالعه موردی تبریز، رساله دکتری دانشگاه تبریز.

غمامی، مجید، 1383، گزیده مطالعات طرح راهبردی توسعه کالبدی مجموعه شهری. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

کلانتری، علی، 1385، طرح‌های توسعة شهری در دستانداز سوء مدیریت‌ها گفتگو با، جلیلا للهیان رئیس نهاد تهیه کننده طرح جامع تهران نشریه شهر و ساختمان، سال 4شماره.

مجلس شورای ملی، 1353، قانون تغییر نام وزارت آبادانی ومسکن به وزارت مسکن و شهرسازی.

مرکز مطالعات برنامه ریزی کشور؛ 1382، امکان سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها – جلد اول بررسی تحولات نظری و تجارب جهانی؛ انتشاراتسازمان شهرداری‌های کشور؛ چاپ دوم.

مزینی، منوچهر؛ 1378، برنامه ریزی تکثرگرا، برنامه ریزی وکالتی، شهرداری‌ها، مجله شهرداری، ش 1 و 2

مهدیزاده، جواد و همکاران، 1382، برنامه ریزی راهبردی توسعة شهری؛ مرکز مطالعات و تحقیقاتشهرسازی و معماری ایران چاپ اول،

مهندسین مشاور شارمند، 1379، شیوه‌های تحققطرح‌های توسعة شهری، جلد دوم: تدوین شیوه‌های مناسب تهیه طرح‌های شهری در ایران،انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، تهران.

مهندسینمشاورشارمند، 1382، شیوه‌هایتحققطرحهایتوسعة شهریدرایران،جلداول،سازمانشهرداریهایکشور، چاپدوم.

مهندسین مشاور شارمند، 1378. شیوه‌های تحقق طرحهای توسعة شهری، بررسی تجارب تهیه و اجرایی طرحهای توسعة شهری در ایران، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، جلد دوّم.

مهندسین مشاور شارمند، 1378، شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعة شهری، سازمان شهرداری‌های کشور، جلد اول، تهران.

هال، پیتر، برنامه ریزی شهری و منطقه ای، 1381، ترجمه جلال تبریزی، انتشارات پردازش و برنامهریزی شهری، تهران.

Minuchin, L., 2012, A lineal city in the Pampas: politics, materialization and revolution in Wladimiro Acosta’s vision for Buenos Aires. Antipode 44.4, 911–31.

McFarlane, C., 2011, Assemblage and critical urbanism. City 15.2, 204–24.

TRETTER, ELIOT M., 2012, Contesting Sustainability: ‘SMART Growth’ and the Redevelopment of Austin’s Eastside, International Journal of Urban and Regional Research, Volume 37.1, pp. 297–310

Ying Longa, Yizhen Gub, Haoying Han, 2012, Spatiotemporal heterogeneity of urban planning implementation effectiveness: Evidence from five urban master plans of Beijing, Landscape and Urban Planning, Volume 108, Issues 2–4, Pages 103–111

Zhu Qian,2013, Master plan, plan adjustment and urban development reality under China’s market transition: A case study of Nanjing, Cities, Volume 30, Pages 77–88