تبیین مولفه های کالبدی ریخت شناسانه در فضای شهری (نمونه مطالعاتی :محله قیطریه شهر تهران)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهرینیکو اقوامی 1 * , حمید ماجدی 2 , زهرا سادات سعیده زرآبادی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد گروه شهرسازی، دانشکده عمران معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده عمران معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
ریخت شناسی، مطالعه شهر را به مثابه سکونتگاه انسانی دارای فرم ، به انجام می‌رساند. ریخت‌شناسان به بررسی وتکوین عناصراصلی ریخت شناسانه، شامل ساختمان‌ها، کاربری اراضی، خیابان، و ساختار بافت می پردازند. شناخت شاخص های ریخت شناسی در راستای مولفه های کالبدی امری اساسی است، به طوری که مساله اصلی این است که آیا مولفه های ریخت شناسی قابل تبیین و طبقه بندی درکالبد فضای شهری می باشند.و همینطور آیاایجاد تغییرات ریخت شناسانه باعث بهبود عملکرد بافت خواهد شد. از این رو هدف از پژوهش حاضر، تدوین یک مجموعه همگن از دانش ریخت شناسی با امکان تبیین مولفه های کالبدی - ریخت شناسانه در راستای اولویت بندی آنها می باشد. محقق در این پژوهش با استفاده از روش مورد کاوی و تحلیل های دیاگرامی، سه مولفه اصلی کالبدی_ریخت شناسانه (الگوی خیابان, الگوی بلوک, الگوی قطعه) را به دست آورد. در همین راستا تکنیک تحلیل شبکه شهری(UNA)و آزمون تی نمونه زوجی، به عنوان ابزار اصلی سنجش مولفه ها انتخاب گردید.در این راستا محله قیطریه به عنوان محله‌ای که دارای گونه بندی مختلف است به عنوان بستر مطالعه انتخاب گردید. شاخص های مرکزیت شامل توابع (دسترسی، بینابینی، نزدیکی، جاذبه و مستقیم بودن)برای سه عامل کالبدی-ریخت شناسانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که شبکه راه بیشترین تاثیر را در عملکرد پنج تابع داشته است. وهمینطور در محله قیطریه وجود بلوک درشت دانه(مجتمع سبحان) بدلیل نبود دسترسی میان بافتی ایجاد اختلال در کل بافت کرده است. از این رو به منظور سنجش تاثیر تغییرات ریخت شناسانه، یک دسترسی جدید اضافه شده و برای سنجش میزان بهبود عملکرد بافت، از آزمون تی نمونه زوجی استفاده گردید. نتایج آزمون نشان داد که ایجاد تغییر بهینه در ریخت باعث بهبود عملکرد توابع در کل بافت و کاهش ترافیک گشته است، هرچند که بیشترین تاثیرپذیری مرتبط با توابع دسترسی، بینابینی و مستقیم‌بودن است.
Morphology examines the cities as the human resorts, which contain form. The morphologists study the process of urban development as well the progression of the morphologic element. The buildings, land development, streets, and texture structures are considered as the main elements of urban morphology. The main question is whether changes in morphology will lead to improvement in structural function. So, the aim of present study is to develop a unified model for morphological studies to explain the structural-morphologic components. Using a method called ad hoc scrutiny and diagrams analysis, the author has found three main structural-morphologic components (streets pattern, blocs pattern and zone pattern). In this regard, the technique of Urban Network Analysis (UNA) and the test of t-pair samples were chosen as the main tool. For this, Gheytarieh in Tehran was chosen as the study zone. It has planned, organic and semi-organic texture. The centrality indices which include accessibility, intermediacy, proximity, attraction and straightforwardness were evaluated in terms bloc, zone (area, shape, location), and roads network (the length and width of the route). It is worth to note that there was a huge building bloc in Gheytarieh (Sobhan Housing Complex) which distracted the whole location, since it obstructs the inter-textural accesses. Thus, in order to measure the effect of the morphological changes, the body modification was performed. The test of t-pair samples was carried out to measure the level of modification effects. The test results show that desired modifications in the form will lead to improvement in zone performance.