ارزیابی مدل توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD) با توسعه مدل مکان-گره و تحلیل خوشه‌ای (مطالعه موردی خط یک متروی مشهد)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

فائزه فاطمی پور ¹ , رخشاد حجازی ² , سیدعلی جوزی ³ , مرتضی اکبری ⁴

1 - دانشجوی دکتری محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، گروه
2 - استادیار، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استاد، گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - استادیار، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/10 تاریخ پذیرش : 1400/01/04 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: مشهد, خوشه‌بندی, توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD), روش Ward, مدل مکان-گره,

چکیده مقاله :

توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی (TOD) یک استراتژی برای ادغام کاربری اراضی و سیستم حمل و نقل عمومی در مناطق شهری در اطراف ایستگاه‌های مترو و BRT است.TOD به معنای حداکثر تراکم، حداکثر تنوع کاربری، ایجاد امکانات برای عابرپیاده، ایجاد فضاهای عمومی در اطراف ایستگاه‌ها و طراحی ایستگاه‌ها به صورت مراکز تفریحی، در محدوده ای با 10 دقیقه پیاده‌روی از ایستگاه‌های حمل و نقل است. این تحقیق با هدف خوشه‌بندی 9 ایستگاه در خط یک مترو مشهد، با توسعه مدل مکان-گره در مناطق TOD و بهره‌گیری از تحلیل خوشه‌ای Ward انجام گرفت. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی_ارزیابی و از نظر ماهیت و روش انجام توصیفی-تحلیلی و کمی است. همچنین تجزیه و تحلیل اطلاعات به کمک نرم افزارهای Execle و Arc map صورت گرفته است. در انجام این پژوهش از داده‌های شهرداری استفاده گردید؛ و اطلاعات کاربری اراضی به صورت میدانی تهیه و وارد نرم افزار Arc map شد. برای دستیابی به این هدف دایره‌ای به شعاع 500 متر به مرکزیت هر ایستگاه رسم گردید و سه شاخص مکان، گره و دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله بعد، نمودار اسکاتر مدل مکان-گره رسم گردید. و با اضافه کردن معیار دسترسی (شامل شاخص‌های IPCA و مسیر دوچرخه) به خوشه‌بندی ایستگاه‌ها پرداخته شد. نتایج نمودار مکان-گره نشان می‌دهد که به صورت میانگین معیار مکان از گره بالاتر است. به صورتی که میانگین مکان 0.303 و میانگین گره 0.274 است. همچنین همه ایستگاه‌ها به جز یک مورد در منطقه متعادل قرار دارند. نتایج خوشه‌بندی Ward نشان می‌دهد؛ با اضافه کردن معیار دسترسی موقعیت ایستگاه‌ها در خوشه‌ها تغییر کرده و در چهار دسته کلی طبقه‌بندی می‌گردند. همچنین میزان همبستگی بین دو معیار مکان و گره با دسترسی مثبت است. ولی این عدد برای دسترسی و گره بسیار کم و میزان r 0.12 و برای دسترسی و مکان r 0.6 است. به علاوه می‌توان گفت معیار گره از مرکز شهر به اطراف کاهش پیدا می‌کند. معیار مکان متاثر از تقاطعات اصلی است و در محلات قدیمی واحدهای تجاری و جمعیت بیشتر است. معیار دسترسی در محلات جدید به دلیل تقاطعات بیشتر و بلوک‌های شهری کوچکتر افزایش یافته است.

چکیده انگلیسی:

Transit oriented development (TOD) is a strategy for integrating land use and public transportation systems in urban areas around metro and BRT stations. TOD means maximum density, maximum diversity, pedestrian facilities, public spaces around stations, and design of stations as leisure centers within a 10-minute walk of transportation stations. This research was carried out with the aim of clustering 9 stations on line 1 of Mashhad metro, by developing a node-place model in TOD areas and using Ward cluster analysis. The present research is applied-evaluation in terms of purpose and descriptive-analytical and quantitative in terms of nature and method. Data analysis was also performed using Execle and Arc map software. In this study, municipal data were used; And land use information was prepared in the field and entered into Arc map software. To achieve this goal, a circle with a radius of 500 meters was drawn to the center of each station and three indicators of place, node and access were evaluated. In the next step, the scatter diagram of the node-place model was drawn. The stations were clustered by adding access criteria (including IPCA and bicycle route indicators). The results of the node-place diagram show that the average place criterion is higher than the node. The average location is 0.303 and the average node is 0.274. Also, all but one station is in a balanced area. Ward clustering results show; By adding access criteria, the position of the stations in the clusters changes and they are classified into four general categories. Also, the degree of correlation between the two criteria of place and node with positive access. But this number is very low for access and node and r= 0.12 and for access and place r= 0.6. In addition, it can be said that the standard of the node decreases from the city center to the surrounding area. The place criterion is affected by the main intersections and is more in the old neighborhoods of commercial units and population. Accessibility in new neighborhoods has increased due to more intersections and smaller urban blocks.

منابع و مأخذ:

1. Akbari, M., Feyzi Koushki, F., Memarian, H., Azamirad, M., & Alizadeh Noughani, M. (2020). Prioritizing effective indicators of desertification hazard using factor-cluster analysis, in arid regions of Iran. Arabian Journal of Geosciences, Volume 13, Number 8, https: //doi.org/10.1007/s12517-020-05296-9


2. Anabestani, A.A.,& Jafari, F., (2020). Analysis of Key Proponents Affecting Land Use Change of Suburban Settlements in Mashhad Metropolitan with Approach Future Study. Journal of Research and Urban Planning, Volume 11, Number


3. Bertolini, L. (1999). Spatial development patterns and public transport: The application of an analytical model in the Netherlands. Planning Practice and Research, Volume 14, Number https: //doi.org/10.1080/02697459915724


4. Bossard, E. G. (2002). Envisioning Neighborhoods with Transit-Oriented Development Potential. San Jose: Mineta Transportation Institute


5. Chorus, P., & Bertolini, L. (2011). An application of the node place model to explore the spatial development dynamics. The Journal of Transport and Land Use, Volume 4, Number


6. Currie, G. (2006). Bus Transit Oriented Development — Strengths and Challenges Relative to Rail. Journal of Public Transportation, Volume 9, Number https: //doi.org/10.5038/2375-0901.9.4.1


7. Dittmar, H., & Ohland, (2004). The New Transit Town: Best Practices in TransitOriented Development. Island Press. Washington, D.C.


8. Ewing, R., & Cervero, R. (2010). Travel and the Built Environment: A Meta-Analysis. Journal of the American Planning Association, Volume 76, Number 3. https: //doi.org/10.1080/01944361003766766


9. Fainstein, S. S. (2005). Cities and diversity: Should we want it? Can we plan for it? Urban Affairs Review, Volume 41, Number  https: //doi.org/10.1177/1078087405278968


10. Ghahremani, M., Pourjafar, M., & Saeedi Rezvani, N., (2020). Development of Shannon-Weaner Entropy Model Based on Urban Development Paradigm Based on Urban Mixed Land use. Journal of Research and Urban Planning, Volume 11, Number


11. Howley, P., Scott, M., & Redmond, D. (2009). Sustainability versus liveability: An investigation of neighbourhood satisfaction. Journal of Environmental Planning and Management, Volume 52, Number https: //doi.org/10.1080/09640560903083798


12. Huang, R., Grigolon, A., Madureira, M., & Brussel, M. (2018). Measuring transit-oriented development (TOD) network complementarity based on tod node typology. Journal of Transport and Land Use, Volume 11, Number https: //doi.org/10.5198/jtlu.2018.1110


13. (2017). TOD Standard 3rd ed. New York


14. Jacobson, J., & Forsyth, A. (2008). Seven American TODs: Good Practices for Urban Design in Transit-Oriented Development Projects. Journal of Transport and Land Use, Volume 1, Number https: //doi.org/10.5198/jtlu.v1i2.67


15. Kamruzzaman, M., Baker, D., Washington, S., & Turrell, G. (2014). Advance transit oriented development typology: Case study in brisbane, australia. Journal of Transport Geography, Volume 34, https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2013.11.002


16. Khademnejad, A., Ezatpanah, B., & Shamsoddini, A., (2020). Foresight the Process of Physical Development of Cities with Scenario-Based Approach (Case Study of Maku City). Journal of Research and Urban Planning, Volume 11, Number 43.


17. Li, Z., Han, Z., Xin, J., Luo, X., Su, S., & Weng, M. (2019). Transit oriented development among metro station areas in Shanghai, China: Variations, typology, optimization and implications for land use planning. Land Use Policy, Volume 82, https: //doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.12.003


18. Lyu, G., Bertolini, L., & Pfeffer, K. (2016). Developing a TOD typology for Beijing metro station areas. Journal of Transport Geography, Volume 55, https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2016.07.002


19. Momeni, M., (2017). New Topics in Operations Research. Shaygan Treasure Press, Tehran.


20. Monajem, S., & Ekram Nosratian, F. (2015). The evaluation of the spatial integration of station areas via the node place model; an application to subway station areas in Tehran. Transportation Research Part D: Transport and Environment, Volume 40, https: //doi.org/10.1016/j.trd.2015.07.009


21. Motieyan, H., & Mesgari, M. S. (2017). Towards sustainable urban planning through transit-oriented development (A case study: Tehran). ISPRS International Journal of Geo-Information, Volume 6, Number https: //doi.org/10.3390/ijgi6120402


22. Nasri, A., & Zhang, L. (2014). The analysis of transit-oriented development (TOD) in Washington, D.C. and Baltimore metropolitan areas. Transport Policy, Volume 32, https: //doi.org/10.1016/j.tranpol.2013.12.009


23. Olaru, D., & Curtis, C. (2015). Designing tod precincts- accessibility and travel patterns. European Journal of Transport and Infrastructure Research, Volume 15, Number https: //doi.org/10.18757/ejtir.2015.15.1.3052


24. Phani Kumar, P., Ravi Sekhar, C., & Parida, M. (2020). Identification of neighborhood typology for potential transit-oriented development. Transportation Research Part D: Transport and Environment, Volume 78, https: //doi.org/10.1016/j.trd.2019.11.015


25. Renne, J. L., & Listokin, D. (2019). The opportunities and tensions of historic preservation and transit oriented development (TOD). Cities, Volume 90, https: //doi.org/10.1016/j.cities.2019.01.040


26. Reusser, D. E., Loukopoulos, P., Stauffacher, M., & Scholz, R. W. (2008). Classifying railway stations for sustainable transitions - balancing node and place functions. Journal of Transport Geography, Volume 16, Number https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2007.05.004


27. Rodríguez, D. A., & Kang, C. D. (2020). A typology of the built environment around rail stops in the global transit-oriented city of Seoul, Korea. Cities, Volume 100, https: //doi.org/10.1016/j.cities.2020.102663


28. Singh, Y. J., Fard, P., Zuidgeest, M., Brussel, M., & Maarseveen, M. van. (2014). Measuring transit oriented development: A spatial multi criteria assessment approach for the City Region Arnhem and Nijmegen. Journal of Transport Geography, Volume 35, https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2014.01.014


29. Singh, Y. J., Lukman, A., Flacke, J., Zuidgeest, M., & Van Maarseveen, M. F. A. M. (2017). Measuring TOD around transit nodes - Towards TOD policy. Transport Policy, Volume 56, https: //doi.org/10.1016/j.tranpol.2017.03.013


30. Suzuki, H., Cervero, R., & Iuchi, K., (2013). Transforming Cities with Transit: Transit and Land-Use Integration for Sustainable Urban Development. Urban development;. Washington, DC: World Bank.


31. Talen, E. (2006). Design that enables diversity: The complications of a planning ideal. Journal of Planning Literature, Volume 20, Number https: //doi.org/10.1177/0885412205283104


32. Teklemariam, E. A., & Shen, Z. (2020). Determining transit nodes for potential transit-oriented development: Along the LRT corridor in Addis Ababa, Ethiopia. Frontiers of Architectural Research, Volume 9, Number https: //doi.org/10.1016/j.foar.2020.03.005


33. Thomas, R., Pojani, D., Lenferink, S., Bertolini, L., Stead, D., & van der Krabben, E. (2018). Is transit-oriented development (TOD) an internationally transferable policy concept? Regional Studies, Volume 52, Number https: //doi.org/10.1080/00343404.2018.1428740


34. Transit-Supportive Land Use Planning. (1992). Ontario Ministry of Transportation Guidelines. Ontario Ministry of Municipal Affairs


35. Transit oriented development: Guide to Community Diversity. (2010). Government of Queensland


36. Transit- Supportive Guidelines. (2012). Ontario


37. Vale, D. S. (2015). Transit-oriented development, integration of land use and transport, and pedestrian accessibility: Combining node-place model with pedestrian shed ratio to evaluate and classify station areas in Lisbon. Journal of Transport Geography, Volume 45, https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2015.04.009


38. Vatanparast, E., J. Oladi Ghadikolaee, & M. Akbari. (2016). Planning Urban Greenways (Case Study: The Urban District 11 of Mashhad Metropolis). Journal of Geography and Urban Space Development. Volume 2, Number 2, pp. 91-104.


39. Ward, J. H. (1963). Hierarchical Grouping to Optimize an Objective Function. Journal of the American Statistical Association, Volume 58, Number https: //doi.org/10.1080/01621459.1963.10500845


40. Zemp, S., Stauffacher, M., Lang, D. J., & Scholz, R. W. (2011). Classifying railway stations for strategic transport and land use planning: Context matters! Journal of Transport Geography, Volume 19, Number https: //doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2010.08.008


41. Zhou, Q., & Dai, D. (2017). The Evaluation of Transit Oriented Development of Metro Station Areas Using Node Place Index in Shenzhen China. Proceedings of the inaugural World Transport Convention Beijing.