تحلیل تطبیقی زیست پذیری در مناطق شهری؛ مطالعه موردی مناطق دهگانه کلانشهر تبریز

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

عاطفه فرج اللهی ¹ , محمدرضا پورمحمدی ² , رحیم حیدری چیانه ³ , داوود مختاری ⁴

1 - دانشجوی دکترای گروه جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.
2 - ستاد گروه جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران.
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران.
4 - استاد دانشکده برنامه‌‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/01 تاریخ پذیرش : 1399/12/01 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: مدل ویکور, زیست پذیری, کلانشهر تبریز, تحلیل اثرات ساختاری/ متقابل, آزمون T,

چکیده مقاله :

از رویکردهای نوین در راستای پایداری شهری، مفهوم زیست پذیری می‌باشد که بر ارتقای کیفیت شاخص‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی در شهر تأکید دارد. در این پژوهش که با هدف سنجش وضعیت زیست پذیری در مناطق10 گانه شهر تبریز انجام شده، از روش توصیفی- تحلیلی و ابزار پرسشنامه (در دو سطح شهروندان و کارشناسان) بهره‌گیری شده است. در این راستا از آزمون T تک نمونه‌ای در محیط نرم‌افزار SPSS ، مدل تصمیم‌گیری چندشاخصه ویکور و روش تحلیل اثرات متقابل/ ساختاری، با استفاده از نرم‌افزار میک مک برای تحلیل داده‌ها بهره‌گیری گردیده است. جامعه آماری این پژوهش ساکنان مناطق 10 گانه شهر تبریز، و نمونه آماری نیز بر اساس روش نمونه‌گیری طبقه‌ای و به نسبت سهم جمعیتی مناطق با استفاده از روش نمونه‌گیری ساده تصادفی انتخاب گردید. نتایج پژوهش نشانگر این است که هم بر اساس نظر کارشناسان(3.04) و هم بر اساس نظر شهروندان(3.20) میانگین ابعاد چهارگانه زیست پذیری کلانشهر تبریز بالاتر از متوسط (میانگین نظری3) قرار دارد. بر اساس نظرات شهروندان منطقه 9 و بر اساس نظرات کارشناسان، منطقه 1 در رتبه اول قرار دارد. نتایج حاصل از تحلیل ویکور نیز نشانگر رتبه اول منطقه 2، ازنظر زیست پذیری می‌باشد. در خصوص عوامل تأثیرگذار حاصل از نرم‌افزار میک مک، "ایجاد اشتغال و درآمد پایدار" مهم‌ترین عامل شناخته‌شده است. نتایج نشان‌دهنده این است که به ترتیب عوامل ایجاد اشتغال و درآمد پایدار، نوسازی بافت فرسوده، بهسازی بافت حاشیه‌نشین، تأمین مسکن مناسب، توسعه فضاهای سبز و باز و تأمین خدمات زیرساختی عوامل کلیدی تأثیرگذار هستند. با توجه به این مهم می‌توان گفت که در بین مناطق 10 گانه کلانشهر تبریز شاهد عدم تعادل فضایی از نظر زیست پذیری هستیم و مدیریت بهینه موارد مذکور نقش مهمی در رفع این عدم تعادل فضایی بازی می نماید.

چکیده انگلیسی:

One of the new approaches in the direction of urban sustainability is the concept of livability, which emphasizes on improving the quality of various economic, social, environmental and physical indicators in the city. In this study, which was conducted with the aim of assessing the livability situation in 10 areas of Tabriz, the descriptive-analytical method and questionnaire tools (at both levels of citizens and experts) were used. In this regard, one-sample t-test in SPSS software environment, Vicker multi-attribute decision model and interaction / structural analysis method using Mick Mac software for data analysis have been used. The statistical population of this study was the residents of 10 districts of Tabriz, and the statistical sample was selected based on stratified sampling method and the proportion of population share of the regions using simple random sampling method. The results show that according to both experts (3.04) and citizens (3.20), the average of the four dimensions of livability of Tabriz metropolis is higher than the average (theoretical average of 3). According to the opinions of the citizens of District 9 and according to the opinions of experts, District 1 is in the first place. The results of Vickor analysis also show the first rank of Region 2 in terms of viability. Regarding the influential factors resulting from Mick Mac software, "creating employment and sustainable income" is the most important known factor. The results show that the factors of job creation and sustainable income, renovation of worn-out texture, improvement of suburban texture, provision of suitable housing, development of green and open spaces and provision of infrastructure services are key factors, respectively. Considering this, it can be said that among the 10 areas of Tabriz metropolis, we are witnessing a spatial imbalance in terms of livability, and the optimal management of the mentioned cases plays an important role in eliminating this spatial imbalance.

منابع و مأخذ:

1. 
   
   
   
   1. Arcad, J., Godet, M., Meunire, F., Roubelat, F. (2003). Structural analysis with the MICMAC method & actors' strategy with MACTOR method. Futures Research Methodology, 7 (33), 20-41.
   
   
   2. Azimi, Azadeh (1389). Dimensions and indicators of the quality of urban life. The monthly informative, educational and research councils, 55: 4-8.
   
   
   3. Badland, H., Whitzman, C., Lowe, M., Davern, M., Aye, L., Butterworth, I. M., Hes, D., Corti, B. G. (2014). Urban liveability: Emerging lessons from Australia for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health. ocial Science & Medicine 111C: 64-73. DOI: 10.1016/j.socscimed.2014.04.003.
   
   
   4. Das, D ,(2008)," Urban Quality of Life: A case study of Guwahati", Social Indicators Research, 88(2): 297-310.
   
   
   5. Heydari, Taghi; Shamai, Ali; Sasanpour, Farzaneh; Soleimani, Mohammad; Ahdanjad, Mohsen (2015). Analysis of factors affecting the livability of worn-out urban fabrics (worn-out fabric of Zanjan city). Geographical Space Quarterly. 17(59): 1-25.
   
   
   6. Higgs, C., Badland, H., Simons, K., Knibbs, L. D., Giles- Corti, B. (2019). The Urban Liveability Index: developing a policy-relevant urban liveability composite measure and evaluating associations with transport mode choice. International Journal of Health Geographics.14(2019).
   
   
   7. Iran Statistics Center (2015). The results of the general population and housing census.
   
   
   8. Irandoost, Kiyomarth; Isa Lo, Ali Asghar; Shah Moradi, Behzad (2014). Index of livability in urban environments (case study: central part of the holy city of Qom). 4(13): 102-120.Ale-eshagh, Parisa; Hodavand, Mehdi. (2013). Investigation of new sources of revenue for municipalities. Comparative Law Research of Iran and International, 6 (22), 1-28.
   
   
   9. Jafari Asadabadi, Hamza; Sasanpour, Farzaneh; Tolai, Simin (2012). The livability of cities in the direction of sustainable urban development (case study: Tehran metropolis), scientific-research and international quarterly of the Geographical Society of Iran, new period. 12(42): 129-157.
   
   
   10. Khadim al-Hosseini, Ahmed; Mansourian, Hossein; Sattari, Mohammad Hossein (1389). Measuring the mental quality of life in urban areas (study of Noorabad city, Lorestan province). Quarterly Journal of Geography and Environmental Studies, 1(3): 45-60.
   
   
   11. Khorasani, Mohammad Amin; Rezvani, Mohammadreza; Matiei Langroudi, Seyyed Hassan; Rafiyan, Mojtabi (2011); Measuring and evaluating the livability of villages around the city (case study: Varamin city). Rural research. 3(12): 85-110.
   
   
   12. Landry, C. (2004). Urban Vitality: A new source of urban Competiveness, prince, claus fund journal, ARCHIS issue urban Vitality / urban Heroes.
   
   
   13. Larice, M, Z. (2005). great neighborhoods: the livability and morphology high density neighborhoods in urban north America, phd.
   
   
   14. Lotfi, Siddiqa (1388). The concept of quality of life: its definitions, dimensions and measurement in urban planning. Human Geography Research Quarterly, 4: 65-80.
   
   
   15. Mohammadi, Yasser; Rahimian, Mehdi; Mojo Mohammadi, Hamid; Tarabi, Abdul Hasan (2007). Examining the challenges of marginalization in Kohdasht city. Lorestan province. Human Geography Research, 98: 66-85.
   
   
   16. Nastern, Mahin; Ahmadi, Qadir; Aghazadeh Moghadam, Sahand (2014). Evaluation of the quality of urban life in the old and new neighborhoods of Urmia city. Iranian Journal of Social Development Studies, 3: 7-33.
   
   
   17. Perogordo Madrid, Daniel (2007) The Silesia Megapolis, European Spatial Planning.
   
   
   18. Rashidi Ebrahim Hissari, Asghar; Mohed, Ali; Tolai, Simin; Mousavi, Mir Najaf (2015). Spatial analysis of Tabriz metropolitan area with livability approach. Geographical Space Research Quarterly. 16(54): 155-176.
   
   
   19. Soleimani Mehranjani, Mohammad; Tolai, Simin; Rafiyan, Mojtaba; Zanganeh, Ahmed; Khazainejad, Forough (2015). Urban livability: concept, principles, dimensions and indicators. Geographical studies of urban planning. 4(1): 27-50.
   
   
   20. Timmer, V.,& seymoar , N.K.(2005). The livable city. Proceedings of the world urban forum 2006(pp.45-65). Vancouver, Canada: international centers for sustainable
   
   
   21. Tuan Seik, F. (2000). Subjective assessment of urban quality of life in Singapore. Habitat International, (24): 31-49.
   
   
   22. Zista Consulting Engineers (2013). Tabriz city detailed plan studies.