مکانیابی مراکز فضای سبز با استفاده از مدل منطق فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: منطقه هشت تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سید علی علوی ¹ , بهبود جعفری ² , محدثه معززبرآبادی ³ , محمد ابراهیمی ⁴

1 - دانشگاه تربیت مدرس
2 - دانشگاه تربیت مدرس
3 - دانشگاه تربیت مدرس
4 - دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1393/07/27 تاریخ پذیرش : 1394/02/29 تاریخ انتشار : 1394/02/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, منطق فازی, فضای سبز شهری, منطقه هشت تهران,

چکیده مقاله :

     افزایش جمعیت و رشد صنعت در شهرها منجر به آلودگی زیست محیطی گردیده و نیز اثرات مخربی را بر شهرنشینان وارد نموده است. به منظور تعدیل اثرات مخرب این پدیده ساده ترین راه حل، توسعه فضای سبز شهری بوده است. فضای سبز شهری، از جمله کاربری‌هایی است که توزیع مناسب آن در سطح شهر از اهمیت زیادی برخوردار است. شهر تهران به ویژه منطقه مورد مطالعه از پراکندگی مناسب فضای سبز برخوردار نبوده بطوری که سرانه آن به میزان 4.11 متر مربع به ازای هر نفر نشان داده شده است. هدف از این پژوهش ساماندهی پراکنش فضایی، فضای سبز شهری در منطقه هشت شهر تهران است. در این پژوهش از روش‌ها و قابلیت‌های مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و منطق فازی استفاده شده است. در این پژوهش جهت تعیین مکان‌های مناسب از معیارهایی مانند تعداد جمعیت، فاصله از راه­های ارتباطی، فاصله از تأسیسات و تجهیزات شهری، فاصله از مراکز صنعتی، فاصله از کاربری ورزشی، فاصله از پارک­های موجود، فاصله از کاربری تجاری، فاصله از کاربری فرهنگی،فاصله از کاربری آموزشی، فاصله از کاربری مسکونی،  فاصله از مراکز بهداشتی- درمانی، فاصله از کاربری مذهبی استفاده شد. برای پیاده­سازی عملگر فازی  در محیط GIS پس از تعریف نمودن مقدار عضویت فازی برای هر یک از پارامترها(فازی سازی) برای تعیین مقدار عضویت فازی از روش خطی استفاده گردید سپس لایه‌های وزن دار شده روی هم گذاشته شد و در نهایت مناسب ترین پهنه در نقشه نهایی نشان داده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که فضاهای سبز موجود در منطقه هشت تهران کافی نبوده است و نیازمند توجه مسئولان در این زمینه است.

منابع و مأخذ:

منابع

ابراهیم زاده، عیسی، عبادی جوکندان، اسماعیل، (1386)، تحلیلی بر توزیع فضایی- مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان، جغرافیا و توسعه، شماره 11، بهار و تابستان، 39 - 58

احمدی، عاطفه، موحد، علی، شجاعیان، علی، ارائه الگوی بهینه مکان یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP (منطقه مورد مطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 15، 147 تا 162

براتی، ناصر، (1380)، ارتباط متقابل زبان و محیط:چالشی در مقابل تفکرات مدرن در مورد محیط زیست، فصلنامه پژوهش، شماره 5،

پوراحمد، احمد، اکبرپور سراسکانرود، محمد، ستوده، سمانه، (1388)، مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 69 ، 29- 50

تقوایی، مسعود، شاهیوندی، احمد، (1389)، پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان‌های ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه احتماعی، سال دهم، شماره 39، 33- 54

حجتی، الهه، (1389)، سرانه کاربری فضای سبز شهری سرانه فراموش شده، فصلنامه گزارش، شماره 64-65، تهران، 31 - 37

حیدری بخش، مرضیه، (1387)، بررسی تطبیقی استاندارد پارک‌ها و فضای سبز شهر اصفهان با استاندارد‌های موجود (نمونه وردی: فضای سبز حاشیه زاینده رود)، محمدی، جمال، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، گروه جغرافیا

رزمی، کاظم، (1384)، بررسی راه‌های افزایش ضریب بهره برداری از فضاهای سبز شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان

زنگی آبادی، علی، مختاری ملک آبادی، (1389)، شهرها، فضای سبز و رویکردی نوگرایانه به ابعاد انسانی طراح، ماهنامه پیام سبز، شماره 42، ص87

سایت اینترنتی منطقه هشت شهرداری تهران(http://region8.tehran.ir/)

سایت مرکز آمار ایران(www.amar.org)

سعیدی نیا، احمد، (1379)، فضای سبز شهری ، انتشارات مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور، جلد نهم.

سوزنچی، کیانوش، (1383)، فضاهای سبز بستر تعامل اجتماعی، مجله شهرداری‌ها، سال ششم، شماره 67، تهران، انتشارات شهرداری‌ها، 5- 12

صالحی فرد، محمد، براتعلی خاکپور،‌هادی رفیعی، معصومه توانگر، (1389)، تحلیلی بر ابعاد اجتماعی فضاهای سبز شهری با تا کید بر دیدگاه شهروندان (نمونه موردی:شهر مشهد)، مجله فضای جغرافیایی، سال دهم، شماره 29، بهار، 51- 93

ضرابی، اصغر، تبریزی، نازنین، (1385)، برنامه ریزی بهینه سازی فضای سبز شهری، فصلنامه سبزینه شرق، شماره22،53 - 71

طبری کوچکسرایی، سعید، لقائی، حسنعلی، حسینی، سید محسن، ارزیابی پارک‌های شهری قائم شهر و بهینه سازی قابلیت استفاده از آنها برای شهروندان، (1391)، فصلنامه آمایش محیط، شماره 19، 75 - 98

قربانی، پورمحمدی، بهشتی روی، (1390)، تحلیلی بر گونه شناسی پارک‌های شهری استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل تحلیلی گرانز، مجله علمی-پژوهشی مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، شماره8، بهار ، 19 - 38

قربانی، تیموری، (1389)، تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی seeking-Escaping (نمونه موردی:پارک‌های شهری تبریز)، مجله علمی و پژوهشی پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، 62 - 47

کرمعلی، مازیار، عامریون، احمد، (1378)، مفهوم عدالت در نظام سلامت. فصلنامه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله(عج)، سال نهم، شماره31، 14-7

کریمی، ایرج، سالاریان، آزیتا، عنبری، زهره، (1388)، مطالعه تطبیقی برخورداری عادلانه از خدمات بهداستی و درمانی در چند کشور توسعه یافته و ارایه الگوی مناسب برای ایران؛ مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک، سال 12، شماره 4، 104-92

لقائی، حسنعلی، (1385)، برنامه ریزی و طراحی فضای سبز شهری، فصلنامه علمی فضای سبز.

محرم نژاد، ناصر، بهمن پور، هومن، (1388)، بررسی اثرات توسعه شهری بر فضای سبز شهر تهران و ارائه راهکار‌های مدیریتی، نشریه علوم وتکنولوژی محیط زیست،دوره یازدهم،شماره چهارم.531 - 523

محمدی، جمال، محمدی ده چشمه، مصطفی، یگانه، منصور، (1386) ارزیابی کیفی نقش فضاهای سبزشهری و بهینه سازی استفاده از آن در شهر کرد، محیط شناسی شماره44، سال سی وسوم، 95- 104

محمدی، جمال، ضرابی، اصغر، احمدیان، مهدی، (1391)، اولویت سنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روش AHP(نمونه موردی: شهر میاندوآب(؛ فصلنامه علمی - پژوهشی نگر شهای نو در جغرافیای انسانی – سال چهارم، شماره دوم، بهار ،41 - 62

محمدی، جمال، پورقیومی، حسین، زارعی، یاسر، (1391)، تحلیل مکانی- فضایی پارک‌های شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 23، شماره 3، 177- 192

محمدی،رخشانی نسب، (1390)، تحلیل رفتاری عوامل کمی و کیفی موثر بر جذب شهروندان به پارک‌های شهری در اصفهان، فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، شماره 34 ، 28 - 48

مطلبی، محمد، (1383)، نقدی بر پروژه پارک بانوان، مجله پیام سبز، شماره 36،34 -42

مهندسین مشاورزیستا، (1385)، گزارش طرح تفضیلی منطقه هشت شهرداری تهران

موتین، کلیف، شیرلی، پیتر، ابعاد سبز طراحی شهری، ترجمه کاوه مهربانی، (2005)، انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری

وارثی، حمیدرضا، محمدی، جمال، شاهیوندی، احمد، (1387)، مکان یابی فضای سبز با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی:شهر خرم آباد)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره دهم، بهار و تابستان ،83 - 103

Scottish, Richard 1987, information natural heritage trends, London.

Daniele La Rosa, Accessibility to greenspaces: GIS based indicators for sustainableplanning in a dense urban context, Ecological Indicators 42 (2014) 122–134

Hua Zhanga, Bo Chenb, Zhi Suna, Zhiyi Baoa, Landscape perception and recreation needs in urban green space in Fuyang,Hangzhou, China, Urban Forestry & Urban Greening 12 (2013) 44– 52

I.P. Senanayake, W.D.D.P. Welivitiya, P.M. Nadeeka, Urban green spaces analysis for development planning in Colombo, Sri Lanka,utilizing THEOS satellite imagery – A remote sensing and GIS approach, Urban Forestry & Urban Greening 12 (2013) 307–314

Fanhua Kong ,Haiwei Yin , Nobukazu Nakagoshi, Using GIS and landscape metrics in the hedonic price modeling of the amenity value of urban green space: A case study in Jinan City, China, Landscape and Urban Planning 79 (2007) 240–252

Kshama Guptaa, Pramod Kumara, S.K. Pathanb, K.P. Sharmaa, Urban Neighborhood Green Index – A measure of green spaces in urban areas, Landscape and Urban Planning 105 (2012) 325–335

Jennifer R. Wolcha, Jason Byrne, Joshua P. Newell, Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough, Landscape and Urban Planning 125 (2014) 234–244

Klaus Seeland , Sabine Dübendorfer, Ralf Hansmann, Making friends in Zurich's urban forests and parks: The role of public green space for social inclusion of youths from different cultures, Forest Policy and Economics 11 (2009) 10–17

Chunxia Wua, Qingfu Xiaoa, E. Gregory McPherson, A method for locating potential tree-planting sites in urban areas: A case study of Los Angeles, USA, Urban Forestry & Urban Greening 7 (2008) 65–76

Mohd Hisyam Rasidi, Nurzuliza Jamirsah, Ismail Said, Urban Green Space Design Affects Urban Residents’ Social Interaction, Social and Behavioral Sciences 68 ( 2012 ) 464 – 480

Siti Nor Afzan Buyadi, Wan Mohd Naim Wan Mohd, Alamah Misni, Green Spaces Growth Impact on the Urban Microclimate, Social and Behavioral Sciences 105 ( 2013 ) 547 – 557

rafiee,reza,abdolrassoul salman mahini,nematolah khorasani,assessment of change in urban green spase of Mashhad city using satellite data,internasinal journal of applaid earth observation and geoinformation,11,p431-438,2009

balram, sh and dragicevic,s(2005),attitudes toward urban green spase:integrating questionnaires survey and collaborative GIS techniques to improve attitude measurement, landscape and urban planning jounal 75,167-179

chiesura, A (2004).the role of urban parks for the sustainable city, landscape and urban planning journal68:129-138

Bunvong, T., Ladawan P. 2008. .Urban green space. Street tree and

heritage large tree assessment in Bangkok, Thailand.. Urban Forestry and Urban Greening, 31(4): 219-229

Andre Ngamini Nagui, Alain Vanasses(2011); Assessing spatial accessibility to mental health facilities in an urban environment; Spatial and Spatio-Epideiology (2012)195-203

Baker perry, Wil Gesler(2000); Physical access to primary health care in Andean Bolivia. Social Science & Medicine 50 (2000) 1177-1188

Arie, C & Yerach, D. (November 2003). "Fuzzy" Fuzzy logic for spatial decision making: According for Dataun certainty; The 7th South East Asian Survey Congress; Hong Kong.

Sanayei, A.  Mousavi, S. Farid, Yazdankhah, A (2010); Group decision making process for supplier selection with Vikor under fuzzy environment, vol 37, pp 24–30