بسط مفهوم محله با آناتومی مفهوم اجتماع
محورهای موضوعی : جامعه شناسیاکبر عبداله‌زاده طرف 1 , مصطفی بهزادفر 2 , محمد نقی‌زاده 3
1 - دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه شهرسازی. تهران- ایران
2 - استاد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران.
3 - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
کلید واژه: آناتومی, مفهوم محله, مفهوم اجتماع, فضامندی, گروه اجتماعی,
چکیده مقاله :
هدف این نوشتار تبیین نظری مفهوم محله با نگاهی جامعه‌شناختی و براساس آناتومی مفهوم اجتماع است. محله به عنوان یکی از عناصر اصلی شکل‌دهنده به شهرها، نیاز به تبیین نظری معین و مدون دارد. هریک از علـوم مرتبط با مقوله‌ی شهر، از جمله مدیریت، جامعه‌شناسی، مردم شناسی، سیاست، برنامه‌ریزی، معماری، تلاش در توصیف و تبیین این مفهوم به کمک مبانی نظری مرتبط با علم خود داشته‌‌اند. این نوشتار سعی دارد تا مفهوم محله را به وسیله‌ی آناتومی مفهوم اجتماع بسط دهد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. ابتدا تلاش شد با بررسی متون، نظریه‌ها در خصوص مفهوم اجتماع توصیف شود، سپس تحت استدلال انتقادی در خصوص آن‌ها، فضامندی به عنوان ظرف و گروه اجتماعی به عنوان محتوا، دو شاخه‌ی آمیخته‌ی اصلی در خصوص آناتومی مفهوم اجتماع شناسایی و فرمول بندی شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که آناتومی مفهوم اجتماع در شاخه‌ی آمیختگی فضامندی با ویژگیهای حد و مرز ومرکز، و درشاخه‌ی آمیختگی گروه اجتماعی با ویژگیهای وجه اشتراک، ارتباط همراه با کنش متقابل، احساس تعلق و سازماندهی، در مفهوم محله دارای مصادیق عینی است و در نتیجه می‌توان مفهوم محله را به کمک آناتومی مفهوم اجتماع بسط داد.
The purpose of this paper is theoretical explanation of neighborhood concept though a sociological approach and based on anatomy of community concept. Neighborhood as one of the main constituents of urban areas needs to be explained theoretically with certain characteristics. The related sciences of the urban studies such as urban management, urban sociology, anthropology, politics, architecture, urban design, and planning attempt to explain this concept according to their theoretical basics. So this study attempts to expand this concept with anatomy of community concept. The methodology of study is descriptive. The literature about community was reviewed, then with critical reasoning, anatomy of community formulated to two mixed branches: "spatial issue" as container and "social issue" as content. The findings of this study show that anatomy of community concept in spatial issue, with center and boundary characteristics, and in social issue, with common characteristics, social interactions, sense of belonging, organization has objective instances. So the neighborhood concept can be expanded by anatomy of community concept.
آلکساندر، ک. (1381). معماری و راز جاودانگی (راه بی زمان ساختن). ترجمه: مهرداد قیومی بید‌هندی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
آلکساندر، ک. (1387). زبان‌الگو: شهرها. ترجمه: رضا کربلایی نوری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
پاکزاد، ج. (1384). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: شرکت نشر طرح و پیام سیما.
پیران، پ. (1383).برداشت نادرست در باب مفاهیم علمی. وقایع‌التفاقیه. شمارهی16.
پیربابایی، م، و دیگری. (1390). تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله‌ی سنتی. نشریه‌ی باغ نظر. شمارهی 16.
تانکیس، ف. (1388). فضا، شهر و نظریه‌ی اجتماعی: مناسبات اجتماعی و شکل‌های شهری. ترجمه: حمیدرضا پارسی و دیگری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حاجی‌پور، خ. (1385). برنامه‌ریزی محله مبنا: رهیافتی‌کارآمد در مدیریت شهری پایدار. نشریه‌ی هنرهای زیبا. شمارهی26، تهران: دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا.
ربانی‌‌خوراسگانی، ع، و دیگران. (1388). بررسی سرمایه‌ی اجتماعی و عوامل‌مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح‌محله. مجله‌ی علوم اجتماعی. شمارهی دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی.
رفیع‌پور، ف. (1387). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی‌کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ساوج، م، و دیگری. (1384). جامعه‌شناسی شهری. ترجمه: ابوالقاسم پور‌رضا. تهران: انتشارات سمت.
شکویی، ج. (1383). اندیشه‌های نو در فلسفه‌ی جغرافیا. تهران: انتشارات گیتاشناسی.
عبدالهی، م. (1389). ساختار محله‌ی پایدار شهری در ایران (گذشته، اکنون، الگوی آتی) با تأکید بر شیراز. رساله‌ی دکتری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
عبدالهی، م، و دیگران. (1389). بررسی نظری مفهوم محله و باز تعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری در ایران. مجله‌ی پژوهش‌های جغرافیایی انسانی. شمارهی72، تهران: دانشگاه تهران.
عزیزی، م. (1385). محله‌ی مسکونی پایدار: مطالعه‌ی موردی نارمک. نشریه‌ی هنرهای زیبا. شمارهی27، تهران: دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا.
کاکرین، آ. (1387). سیاست‌های شهری: رویکردی انتقادی. ترجمه: عارف قوامیمقدم، تهران: انتشارات آذرخش.
کرمونا، م، و دیگران. (1388). مکان‌های عمومی- فضاهای شهری. ترجمه: فریبا قرایی و دیگران، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
کوآن، ر. (1389). فرهنگ شهرسازی. ترجمه: انجمن مترجمین پارسی. تهران: انتشارات پرهام نقش.
گلکار، ک. (1379). مولفه‌های سازنده‌ی کیفیت فضای شهری. نشریه‌ی صفه.شمارهی 32، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده‌ی معماری و شهرسازی.
فلامکی، م، م. (1386). ریشه‌ها و گرایش‌های نظری معماری. تهران: نشر فضا.
لنگ، ج. (1381). آفرینش‌نظریه‌ی‌معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه: علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مدنی‌پور، ع. (1379). طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی و مکانی. ترجمه: فرهاد مرتضایی. تهران: شرکت انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مدنی‌پور، ع. (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. ترجمه: فرشاد نوریان. تهران: شرکت انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
معین، م. (1384). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات میکائیل.
مطلبی، ق. (1383). رویکرد انسانی به توسعه‌ی پایدار محله‌ای. جزوه‌ی درسی، تهران: پردیس هنرهای زیبا.
مک‌اندرو، ف. (1387). روان‌شناسی محیطی. ترجمه: غلامرضا محمودی. تهران: انتشارات زرباف اصل.
نوربرگ شولتز، ک. (1381). مفهوم سکونت به سوی یک معماری تمثیلی. ترجمه: محمود امیریار احمدی. تهران: انتشارات آگه.
Barton, H. & et al. (2003). Shaping Neighborhoods: A Guide for Health, Sustainability, Vitality, London: Spon press.
Brower, S. (1996). Good Neighborhood, study in Tou and Suburban Residential Environment, London: Praeger publisher.
Brower, S. (2011). Neighbors and Neighborhoods: Elements of Successful Community Design, Chicago: Planners Press.
Chaskin, R.j. (1997). Perspective on Neighborhood and Community: A Review of the Literature, Journal of Social Service Review, Vol.71, No.4.
Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism, London: Street wise press.
Caves, R.W. (2005). Encyclopedia of the City, New york: Routledge.
Davies, W.K.D. & Herbert, D.T. (1993). Communities within Cities: An Urban Social Geography, London: Belhaven press.
Dobbelaere, K.(1999). Towards an Integrated Prospect of the Processes Related to the Descriptive Concept of Secularization, Sociology of Religion, No. 15.
Dugas, K. & Schwietzer, J. (1977). Sense of Community and Development of Block Culture, Summer Research Opportunity Program, College of Social Science, Michigan State University, www.mus.edu/user/socomm/paper1977.Html.
Forrest, R. & Kearns, A. (2001). Social Cohesion, Social Capital and the Neighbourhood, Journal of Urban Studies, Vol.38, No.12.
Galester, G. (2001). On the Nature of Neighbourhood, Journal of Urban Studies, Vol.38, No.12.
Girling , C. & Kellet, R. (2005). Skinny Streets and Green Neighborhood: Design for Environment and Community, Washington: Island press.
Kearns, A. & Parkinson, M. (2001). The Significance of Neighbourhood, Journal of Urban Studies, Vol.38, No.12.
Keller, S. (1986). The Urban Neighbourhood: A Sociological Perspective, New York: Random House.
Lang, J. (1994). Urban Design: The American Experience, New York: Van Nostrand Reinhold.
McMillan, D. & Chavis, D.(1986). Sense of Community: A Definition and Theory, Journal of Community Psychology, Vol.14.
Meegan, R. & Mitchell, A. (2001). It’s not Community in Urban Regeneration Policies, Journal of Urban Studies, Vol.38, No.12.
Scherzer, K. (1992). The Unbounded Community, Neighbor Life and Social Structure in New York City, Durham: Duke University press.
Thomas, D.(1991). Community Development at Work: A Case of Obscurity in Accomplishment, London: Community Development Foundation.
Unger, D. & Wandersman, A. (1982). Neighbouring in an Urban Environment, American Journal of Community Psychology, Vol.10, No.5.
Unger, D. & Wandersman, A. (1985). The Importance of Neighbours: The Social, Cognitive and Affective Components of Neighbouring, American Journal of Community Psychology, Vol.13, No.2.
Wellman, B. & Leighton, B. (1979). Networks, Neighborhoods and Communities: Approaches to the Study of Community Question, Urban Affairs Quarterly. Vol.14, No.3.
Wilkenson, K.P. (1989). The Future for Community Development, in J.A. Chistencon & J.W. Robinson (Eda.)Community development in perspective, Ams,IA, Iowa State University press.
Williams, G. (2005). Designing Neighborhood of Social Instruction: The Case of Cohousing, Journal of Urban Design, Vol.10.
Williams, M. (1985). Neighborhood Organizations: Seeds of a New Urban Life, Westport: Greenwood Press.