نقش احداث شبکه آبرسانی شهری در تهران بر چیدمان فضایی عرصه ی مسکونی (با بررسی چند نمونه موردی)
محورهای موضوعی : تاریخ معماری
مرتضی میرزاحسینی
1
(
فارع التحصیل دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
)
کلید واژه: زنان, چیدمان فضایی, جغرافیای شهری, معماری مسکونی, آبرسانی شهری,
چکیده مقاله :
آبرسانی در تهران تا اواخر دوره پهلوی اول با استفاده از روشهای ساده مرسوم بوده است. آب قنوات از طریق نهرهای خاکی، مورداستفاده قرار می‌گرفته است و نیازهای اولیه زندگی را میسر می‌ساخته است. در خانه‌ها فضاهایی مانند مطبخ و دستشویی عموماً در حیاط سامان داده می‌شدند و آب موردنیاز آن‌ها عمدتاً از آب‌انبارها تامین می‌شده است. وجود تلفات و بیماریهای مختلف نظیر تیفوئید و ورم روده ناشی از مصرف آب‌های آلوده، دولت را به این فکر واداشت تا اقدام به لوله‌گذاری برای تهیه آب شرب مردم نماید. لذا پرسش اصلی این پژوهش این است که لوله‌گذاری برای هر خانه تا چه میزان در چیدمان فضا در معماری مسکونی نقش داشته است؟ همچنین هدف از پژوهش پیش روی بررسی و واکاوی اولین سیستم آبرسانی تهران و تأثیر آن در تکوین معماری مسکونی است. پژوهش پیش رو از نوع کیفی است و از روش تحقیق تاریخی تفسیری و روش توصیفی- تحلیلی به‌صورت آمیخته استفاده‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد از عوامل مهم در تغییر چیدمان فضایی معماری مسکونی تهران، احداث شبکه ی لوله کشی و انتقال آب به داخل منازل بوده است. تغییر ساختار فضایی خانه از دوقسمتی به یک قسمتی-شصت درصد بنا و چهل درصد حیاط- از مهم ترین نتایج لوله کشی برای تهران محسوب می گردد. همچنین درنتیجه‌ی لوله کشی، فضاهای تر همچون آشپزخانه به جهت بهره مندی از شبکه آبرسانی با تغییر مکان به نزدیک ورودی برای استفاده از انشعاب اصلی، زمینه ی حضور زنان در عرصه ی عمومی خانه را فراهم آورد.
Water supply in the geographical area of Tehran, as the capital of Iran, until the late Pahlavi era and for many years, was provided through traditional and simple methods. People used canal water from streams and underground rivers to meet their basic needs such as washing and cleaning. Additionally, the water needed for the storage tanks and most of the household basins was supplied through canals. In houses, spaces such as kitchens, toilets, and bathhouses were usually located in the yard and separate from the living space, and the required water for them was mainly provided from storage tanks for the kitchen or the basin for the toilet. The high number of damages and the occurrence of various diseases such as typhoid, baldness, and intestinal swelling caused by consuming contaminated water and not observing hygiene, prompted the Iranian government to consider piping for providing drinking water to the people. Therefore, the main question of this research is how much piping and water supply through a specific route (pipeline system) has played a role in the spatial arrangement in residential architecture. The aim of this study is also to examine and investigate the first water supply system in Tehran through piping and its impact on the formation of residential architecture. The research is qualitative and uses a mixed method of interpretive historical research and descriptive-analytical method. The research results show that one of the significant factors in changing the spatial arrangement of residential architecture in Tehran was the construction of the pipeline network and the transfer of water into homes. The transformation of the spatial structure of houses from two-part to one-part, consisting of 60% building and 40% courtyard, is considered one of the most important results of constructing a pipeline network for Tehran. Also, as a result of the construction of the pipeline network, wet spaces such as kitchens were relocated closer to the entrance to use the main branch of the water supply, providing a basis for women's presence in the public space of the house.
افشار اصل، مهدی، 1377، معماری ایران در دوره قاجار، مجله هنر، تابستان 1377، شماره 36، 138-120.
بانی مسعود، امیر، 1388، معماری معاصر ایران.تهران: نشر هنر معماری قرن.
بهآذین، داریوش، 1373، مسائل زیست‌محیطی درروند توسعه تهران، کتاب تهران، جلد چهارم، تهران: انتشارات روشنگران.
پاکدامن، بهروز، 1373، کتاب تهران: نگاهی به گرایش‌های معماری در تهران، تهران: روشنگران.
پولاک، یاکوب ادوارد، 1361، سفرنامه پولاک«ایران و ایرانیان»، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
حبیبی، سیدمحسن، 1375، از شار تا شهر (تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر)، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
حمیدی، ملیحه، 1376، استخوان‌بندی شهر تهران (مدیر پروژه و پژوهشگر ملیحه حمیدی؛ مشاورین پروژه محسن حبیبی، جواد سلیمی)، تهران: سازمان مهندسی و عمران شهر تهران.
رایس، کلارا کولیور، 1383، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه اسدالله آزاد، تهران: نشر کتابدار، 1383.
رجبی، پرویز، 1355،معماری ایران در عصر پهلوی.تهران: چاپ نقش‌جهان.
سازمان آب تهران، 1334، یادبود افتتاح تأسیسات آب تهران، آبان 1334.
سرنا، کارلا، 1362، آدمها و آیینها، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
سلطان‌زاده، حسین، 1383، بازتاب سنت در معماری ایران. انجمن مفاخر معماری ایران.
شهری، جعفر، گوشههایی از تاریخ اجتماعی تهران قدیم، جلد اول، تهران: امیرکبیر.
صارمی، علیاکبر، 1371، نو ساختن معماری گذشتگان و باز ساختن با الهام از گذشتگان. فصلنامه معماری و شهرسازی. شماره 16: صفحه 15-9.
صارمی، علیاکبر، 1374، مدرنیته و رهاوردهای آن در معماری و شهرسازی ایران، مجله گفتگو، زمستان 1374، شماره 10، 75-70.
طاهرزاده، کریم، 1341، سرگذشت لولهکشی تهران، تهران:اقبال و شرکاء.
عینالسلطنه، قهرمان میرزا سالور، 1380، روزنامه خاطرات عینالسلطنه، جلد 3، تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر.
فاضلی، نعمت‌الله، 1394، زنانه شدن فضای شهری در ایران امروز، با تکیه‌بر فضای کلان‌شهر تهران، پژوهش‌نامه زنان، بهار و تابستان 1394، سال ششم، شماره 12، 132-107.
فقیه، نسرین، 1370، تاریخچه مختصری از نقشه شهر تهران، معماری و هنر ایران، شماره 4.
قبادیان ،وحید، 1392، سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران، ناشر: مؤسسه علم معمار رویال، تهران.
کامی شیرازی، سیده مهسا، 1397، تأثیر سبک زندگی در سازمان فضایی معماری مسکونی در ایران (نمونه موردمطالعه: آشپزخانه حدفاصل سال‌های 1304 تا 1357ه.ش)، پژوهش‌نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،سال نهم، شماره دوم، تابستان 1397، 70-33.
کشاورز، فتحالله، 1368، لولهکشی آب طهران، گنجینه، دفتر دوم، زمستان 1368، تهران: سازمان اسناد ملی ایران،172-144.
کیانی، مصطفی، 1386، معماری دوره اول پهلوی؛ دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دوره بیست‌ساله معاصر ایران،تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
محبوبی اردکانی، حسین، 1370، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، جلد سوم، تهران: دانشگاه تهران.
مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، تهران، ایران.
مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، جلد اول، چاپ دوم.
مقتدر، رضا، 1372، دوران صدساله تجدد در شهرسازی و معماری ایران، ایران نامه، بهار ۱۳۷۲، سال یازده شمارۀ ٢، صفحه 270-259.
منظور الاجداد، محمدحسین، 1368، نگاهی گذرا به وضعیت بهداشت و بهداری طهران در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، گنجینه، دفتر دوم، زمستان 1368، تهران: سازمان اسناد ملی ایران،189-172.
میرزاحسینی،مرتضی، نقش مهندسان آلمانی در معماری معاصر ایران، فصلنامه باغ نظر، شماره75، تابستان 1398،صفحات70-53.
میلانی، عباس، 1370، تهران و تجدد، ایران نامه، تابستان 1370، شماره 35، 445-441.
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمه علی پیرنیا، جلد اول، تهران: انتشارات نوین 1363.
هوشیار، محمدباقر، 1332، نظر و عمل، مجله یغما، خرداد 1332- شماره 60 ، صص. 89 تا 96 .
Grigor, T (2009), Building Iran: modernism, architecture, and national heritage under the Pahlavi monarchs. Periscope Publishing, distributed by Prestel, New York.
M.Marefat. (1988), BUILDING TO POWER: ARCHITECTURE OF TEHRAN 1921-1941.
M.Rashad.(1990),IRAN,Geschicte,Kultur und Lebendige Traditionen-antike Statten unf Islamische Kunst in Persien.
_||_Afshar Asl, Mehdi, 1998, Iranian Architecture in the Qajar Period, Honar Magazine, Summer 1998, No. 36, pp. 120-138. [In Persian]
Bani Masoud, Amir, 2009, Contemporary Iranian Architecture, Tehran: Nashr-e Honar-e Memari-ye Qarn. [In Persian]
Behazin, Daryoush, 1994, Environmental Issues in the Development Process of Tehran, Tehran Book, Volume Four, Tehran: Roshangaran. [In Persian]
Eyn al-Saltaneh, Ghahraman Mirza Salvar, 2001, Eyn al-Saltaneh Diary, Volume 3, edited by Masoud Salur and Iraj Afshar, Tehran: Asatir Publications. [In Persian]
Fazeli, Ne'matollah, 2015, Feminization of Urban Space in Iran Today, with a Focus on the Metropolitan Area of Tehran, Women's Research Journal, Spring-Summer 2015, Vol.6, No.12, pp.107-132. [In Persian]
Faqih, Nasrin, 1991, A Brief History of Tehran's City Plan, Architecture and Art of Iran, No.4. [In Persian]
Ghobadian, Vahid, 2013, Stylistics and Theoretical Foundations of Contemporary Iranian Architecture, Publisher: Royal Architecture Institute, Tehran. [In Persian]
Grigor, T (2009), Building Iran: modernism, architecture, and national heritage under the Pahlavi monarchs. Periscope Publishing, distributed by Prestel, New York.
Habibi, Seyyed Mohsen, 1996, From Shaar to Shahr (A Historical-Philosophical Analysis of the Concept of City and its Physical Appearance), Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
Hamidi, Maliheh, 1997, The Skeleton of Tehran (Project Director and Researcher Maliheh Hamidi; Project Consultants Mohsen Habibi, Javad Salimi), Tehran: Tehran Municipality Engineering and Urban Development Organization. [In Persian]
Hoshiar, Mohammad Bagher, 1953, Opinion and Action, Yaghma magazine, Khordad 1953- number 60, pp. 89 to 96. [In Persian]
Kami-Shirazi, Seyedeh Mahsa, 2018, The Impact of Lifestyle on the Spatial Organization of Residential Architecture in Iran (Case Study: Kitchen between 1925-1978), Women's Research Journal, Institute for Humanities and Cultural Studies, Vol.9, No.2, Summer 2018, pp.33-70. [In Persian]
Keshavarz, Fathollah, 1989, Tehran's Water Pipeline, Ganjineh, Volume Two, Winter 1989, Tehran: National Archives of Iran, pp.144-172. [In Persian]
Kiani, Mostafa, 2007, Architecture of the First Pahlavi Period; Transformation of Ideas, Emergence and Formation of Contemporary Iranian Architecture, Tehran: Institute for Contemporary Iranian History Studies. [In Persian]
M.Marefat.(1988), BUILDING TO POWER: ARCHITECTURE OF TEHRAN 1921-1941.
M.Rashad.(1990),IRAN, Geschicte, Kultur und Lebendige Traditionen-antike statten und Islamische Kunst in persien.
Mohabboubi Ardestani, Hossein, 1991, History of New Civil Institutions in Iran, Volume Three, Tehran: University of Tehran. [In Persian]
Mostowfi, Abdollah, Explanation of My Life or Social and Administrative History of the Qajar Period, Volume One, Second Edition. [In Persian]
Moqaddar, Reza, 1993, The Century of Modernization in Urban Planning and Architecture in Iran, Iran-Nama Quarterly, Spring 1993, Vol.11, No.2, pp.259-270. [In Persian]
Manzur al-Ajdad, Mohammad Hossein, 1989, A Brief Look at the Health and Sanitation Situation in Tehran during the Time of Naser al-Din Shah Qajar, Ganjineh, Volume Two, Winter 1989, Tehran: National Archives of Iran, pp.172-189. [In Persian]
MirzaHosseini, Morteza, 2019. The Role of German Engineers in Contemporary Iranian Architecture, Bagh-e Nazar Quarterly, No.75, Summer 2019, pp.53-70. [In Persian]
Milani, Abbas, 1991, Tehran and Modernity, Iran-Nama Quarterly, Summer 1991, No.35, pp.441-445. [In Persian]
National Archives and Library of Iran, Tehran, Iran. [In Persian]
Pakdaman, Behrouz, 1994, Tehran Book: A Look at Architectural Trends in Tehran, Tehran: Roshangaran. [In Persian]
Polak, Jacob Edward, 1982, Polak's Travelogue "Iran and Iranians", translated by Keikavous Jahandari, Tehran: Kharazmi. [In Persian]
Rajabi, Parviz, 1976, Iranian Architecture in the Pahlavi Era, Tehran: Negah-e-Jahan Publications. [In Persian]
Rice, Clara Collier, 2004, Iranian Women and Their Way of Life, translated by Asadollah Azad, Tehran: Ketabdār Publishing, 2004. [In Persian]
Serena, Carla, 1983, People and Customs, translated by Ali Asghar Saeedi, Tehran: Zovar Publishers. [In Persian]
Soltanzadeh, Hossein, 2004, Reflection of Tradition in Iranian Architecture, Society of Iranian Architectural Monuments. [In Persian]
Shahri, Jafar, Corners of Old Tehran's Social History, Volume One, Tehran: Amirkabir Publishers. [In Persian]
Saremi, Ali Akbar, 1992, Creating New Architecture Inspired by the Past and Modernity and Its Achievements in Iranian Architecture and Urban Planning, Journal of Architecture and Urban Planning, No.16, pp.15-9. [In Persian]
Saremi, Ali Akbar, 1995, Modernity and Its Achievements in Iranian Architecture and Urban Planning, Goftegou Magazine, Winter 1995, No.10, pp.75-70. [In Persian]
Taherzadeh, Karim, 1962, The Story of Tehran's Pipeline, Tehran: Eghbal and Sharaka Publishers. [In Persian]
Tehran Water Organization, 1955, Commemoration of the Inauguration of Tehran's Water Facilities, Aban 1334 (October-November 1955). [In Persian]
Wishard, John, 1984. Twenty Years in Iran, translated by Ali Pirnia, Volume One, Tehran: Novin Publishers. [In Persian]