تجربه‌ی جریان بازآفرینی فرهنگ مبنا در محله سنگ سیاه، الگویی برای احیاء بافت های تاریخی (مطالعه موردی: محله سنگ سیاه شیراز)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایمجتبی ملکیان بهابادی 1 , سعید زنگنه شهرکی 2 * , بهامین سادات بدیهی 3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - دانشجو دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه اوتاگو، دنیدن، نیوزلند
کلید واژه: بافت تاریخی, بازآفرینی, بازآفرینی فرهنگ¬ مبنا, ارائه الگو, محله سنگ سیاه, شیراز,
چکیده مقاله :
مقدمه: بافت تاریخی هر شهر نه تنها گنجینه ماندگار فرهنگی و هنری آن شهر است، بلکه بخش مهمی از ماهیت آن شهر را در دل خود دارد؛ میتوان گفت که حفاظت از این بافت در اصل حفاظت از ماهیت شهر است. در نتیجه تاکنون روشهای گوناگونی جهت حفظ و نگهداری این بافتها ارائه شده است.
هدف: هدف از این پژوهش تبیین چگونگی مداخله جریان بازآفرینی فرهنگمبنا در بافتهای ناکارآمد شهری و ارائه الگویی جهت حفاظت پویا از بافتهای تاریخی با بهرهگیری از دیدگاههای این تفکر است. در این راستا، نه تنها به بررسی رویکردهای موجود در بازآفرینی پرداخته شده، بلکه با تحقیق در مورد یکی از بازآفرینیهای موفق در بافت تاریخی شیراز (محلهی سنگ سیاه) الگویی تلفیقی با نگرش فرهنگمبنا ارائه شده است.
روش‌شناسی تحقیق: برای رسیدن به این هدف از روشهای میدانی و کتابخانهای استفاده شده است که مهم‌‌ترین آنها مطالعه¬ی اسناد بالادستی، مشاهده در محل و انجام مصاحبه با 17 نفر از افراد دخیل در بازآفرینی محله سنگ سیاه بود.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، محله تاریخی سنگ سیاه در شهر شیراز است.
یافته ها: الگوی به دست آمده شامل ده مرحله است که جوانب اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را پوشش میدهد. این مدل نهتنها در نظریه تمام جوانب را پوشش داده، بلکه در عمل نیز کارایی خود را ثابت کرده و به دلیل ماهیت منطعف خود این امکان را فراهم میکند که در سایر شهرها و بافتهای تاریخی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
نتایج: نتیجه این پژوهش را میتوان در دو مورد خلاصه کرد. یکی بررسی جوانب بازآفرینی فرهنگ مبنا با هدف کاربری کردن این رویکرد و نجات آن از نگرشی صرفا شعاری در برنامهریزیشهری. و دیگری ارائه الگویی جهت اجرای روند بازآفرینی فرهنگمبنا در محلات شهری با رویکردی منعطف و دربرگیرنده ابعاد مختلف.
Introduction: The historical fabric of any city is not only a cultural and artistic treasure of that city but also preserves an important part of the essence of that city in its heart. It can be said that the protection of this texture is essentially the protection of the city's identity. As a result, various methods have been proposed to preserve and maintain these fabrics.
Research Aim: This study aims to explain how the culture-led regeneration process intervenes in the dysfunctional urban fabric. Another aim is to provide a model for dynamic protection of historical fabric, using the perspectives of this method. In this regard, not only the existing approaches in regeneration have been studied, but also by researching one of the successful regenerations in the historical fabric of Shiraz (Sang-e Siah neighborhood), an integrated model with a culture-led approach has been presented.
Methodology: Field observation and library research have been used to achieve this goal, the most important of which have been: studying of high-level documents, field observation, and interviews with 17 individuals involved in the regeneration of Sange-E-Siah neighborhood.
Studied Area: The geographical area of this research is Sang-E-Siah neighborhood in Shiraz.
Results: The resulting pattern consists of ten steps which cover the social, economic, and physical aspects. This model covers all aspects of theory, moreover, proves its efficiency in practice, and due to its flexible nature, it is possible to be used in other cities and historical fabrics as well.
Conclusion: This essay Examines aspects of culture-led regeneration to apply this approach and rescues it from a purely slogan-oriented approach in urban planning. In addition, it provides a model for implementing the process of culture-led regeneration in urban neighborhoods with a flexible approach which includes various dimensions.
آیت، نرگس سادات. (1387). بازآفرینی شهری در بافت کهن شهر سمنان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. https://lib.ut.ac.ir/site/catalogue/1366334
پرداراز. (1389) بازنگری طرح تفصیلی منطقه8 (بافت تاریخی) شیراز؛ شناخت و تحلیل وضعیت موجود، جلد دوم-مطالعات ابنیه ارزشمند و گذرهای تاریخی (ویرایش اول). وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری شیراز.
پرداراز. (1389). بازنگری طرح تفصیلی منطقه8 (بافت تاریخی) شیراز؛ شناخت و تحلیل وضعیت موجود، جلد چهارم- مطالعات ساختاری کالبدی و نظام فعالیتی (ویرایش اول). وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری شیراز.
پوراحمد، احمد، کیومرث حبیبی، مهناز کشاورز (1389)، سیر تحول مفهوم بازآفرینی شهری به عنوان رویکرد نو در بافتهای فرسوده شهری، 1-24. https://www.sid.ir/paper/177341/fa
پوراحمد، احمد و احمدی فرد، نرگس. (1397). بررسی نقش گردشگری خلاق در ابزآفرینی بافت تاریخی (نمونه موردی: منطقه 12 شهر تهران). پژوهش¬های جغرافیایی برنامه¬ریزی شهری، 6(1)، 90-75. 10.22059/JURBANGEO.2018.236068.741doi:
حبیبی، سید محسن؛ سعیدی رضوانی، هادی. (1384). شهرسازی مشارکتی؛ کاوشی نظری در شرایط ایران. هنرهای زیبا، 24،24-15. https://www.sid.ir/paper/433653/fa
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (1386). بهسازی و بازسازی بافتهای کهن شهری. تهران: نشر انتخاب.
حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه. (1386). مرمت شهری: تعاریف، نظریه¬ها، تجارب، منشورها و قطع نامه¬های جهانی، روش¬ها و اقدامات شهری. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
حکمت¬نیا، امیر حسین و احمدی، محمد رضا. (1395). توسعه گردشگری شهری با بهره¬گیری از توانمندی بافت تاریخی (نمونه موردی: گذر نصیر نظام شیراز). گردشگری اسلامی، میراث شهری و توسعه پایدار، تهران. https://civilica.com/doc/553002
شفایی، سپیده و مهندسان مشاور شاران. (1384). راهنمــاي شناســایی و مداخلــه در بافت¬هاي فرسوده، شرکت ایده پردازان فن و هنر.
صفدری، سیما؛ پورجعفر، محمدرضا و رنجبر، احسان. (1393). بازآفرینی فرهنگ مبنا زمینه¬ساز ارتقا تعاملات فرهنگی (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر مشهد). هفت شهر، 47-48، 39-25. https://www.magiran.com/p1556736
عسکری پورگلویک، افسانه؛ فرازمند، رضوان و عسکری پورگلویک، عصمت. (1392). باز زنده سازی بافت تاریخی با تاکید بر اصول توسعه پایدار شهری نمونه موردی: فهادان یزد. اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار، مشهد، آذر ماه 1392. https://civilica.com/doc/295014
فرید، یدالله. (1390). جغرافیا و شهرشناسی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
کلانتری، حسین و پوراحمد، احمد. (1384). فنون و تجارب برنامه¬ریزی مرمت بافت تاریخی شهر ها. چاپ اول، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
لطفی، سهند. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تاملی بر بن مایه¬های فرهنگی و کنش بازآفرینی. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 45، 47-60. 20.1001.1.22286020.1390.3.45.5.7dor:
محمدیان فر، محمد. (1389). کهن شهر شوش. رشد آموزش تاریخ، 12(2)، 14-8.
مشکینی، ابوالفضل؛ موحد، علی و احمدی فرد، نرگس. (1395). بررسی سیاست بازآفرینی در بافتهای فرسودە¬ی شهری با استفاده از ماتریسQSPM وSWOT (مطالعه موردی: منطقه 12 کلانشهر تهران). پژوهش¬های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، 4(4)، 568-549. dor: 20.1001.1.27833739.1401.20.74.2.2
موسوی، حمید رضا. (1385). ضرورت بکارگیری الگوی فرآیند طراحی شهری با تمرکز بر مشارکت مردم در برنامه ریزی و طراحی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری. دومین سمینار ساخت و ساز در پایتخت، پردیس دانشکدههای فنی دانشگاه تهران. https://civilica.com/doc/7254
Hall, C. M., & Jenkins, John. M. (1998). Introduction to the tourism industry. translated by Abbas Ardakanian & Mohammad Reza Habibi, Armaghan Publications.
Historical district for all India. (2010). United Nations Educational. Scientific and Cultural Organization, New Delhi https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000189482
Kavaratzis, M. (2004). from city marketing to city branding: towards a theoretical framework for developing city brands. Place branding and public diplomacy.
https://pure.rug.nl/ws/portalfiles/portal/33151144/volledigedissertatie.pdf
Kavaratzis, M. and Hatch M.J. (2012) the dynamics of place branding: an identity-based approach to place branding theory. Marketing theory,13,1, 69-86. http://dx.doi.org/10.1177/1470593112467268
Kearns, G & Philo, C. (1993). Selling places: the past as cultural capital past and present. Oxford: Pergamon Press.
Ki, Chiu On & Jayantha, Wadu Mesthrige. (2010). The Effects of Urban Redevelopment on Neighborhood Housing Prices. International Journal of Urban Sciences,14:3, 276-294.
doi.org/10.1080/12265934.2010.9693685
Roberts. P. (2003). Urban Regeneration: Handbook. London. Sage Publications.
Veldpaus, L., & Pereira R., Ana R., & J.F. Colenbrander, B. (2013). Urban Heritage: Putting the Past into the Future. the historic environment, 4(1), 3–18.
doi/full/10.1179/1756750513Z.00000000022#abstract