ارزیابی توان‌‌های مدیریتی شهر تهران در راستای برنامه ریزی راهبردی توسعه فضای سبز شهری

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

سیده هدی جزایری ¹ , علیرضا پورسعید ² , مریم امیدی نجف آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران
3 - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/03/10 تاریخ پذیرش : 1400/10/24 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: راهبرد تدافعی, فضاهای سبز شهری, مدیریت پایدار, تحلیل راهبردی, کلان‌شهر تهران,

چکیده مقاله :

مقدمه: با عنایت به حاد شدن بحران و چالش های آلودگی هوای شهر تهران و با توجه به نقش مدیریت کارآمد فضای سبز شهری در تولید و ارتقای شاخص های فضای سبز، توسعه مدیریت فضای سبز یک ضرورت به شمار آمده و می تواند به منظور کمک به حل بحران آلودگی مورد توجه برنامه ریزان و مسئولان ذیربط قرار گیرد. هدف: این مطالعه با هدف کلی ارزیابی توان های محیطی شهر تهران در راستای برنامه ریزی راهبردی توسعه فضای سبز شهری انجام شد. روش‌شناسی تحقیق: این تحقیق کیفی با بهره گیری از تکنیک دلفی کلاسیک انجام شد و راهبردهای شناسایی شده بر اساس ماتریس برنامه ریزی استراتژی کمّی (QSPM)، اولویت بندی گردید. نمونه مورد مطالعه شامل مدیران، صاحب نظران و کارشناسان مرتبط به موضوع تحقیق در شهر تهران بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش: در این پژوهش محدوده شهرستان تهران به مساحتی حدود 730 کیلومترمربع مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها: برمبنای یافته های مندرج در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی به منظور مدیریت پایدار فضای سبز شهر تهران، وجود برنامه های سازمانی میان مدت و بلند مدت جهت اجرای طرح ها و پروژه های توسعه فضاهای سبز شهری، مهم ترین نقطه قوت و عدم انجام مدیریت و برنامه ریزی محلی برای فضاهای سبز مناطق مختلف شهر تهران، مهم ترین نقطه ضعف برای مدیریت فضای سبز شهر تهران، محسوب می شوند. بر مبنای یافته های مندرج در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی به منظور مدیریت فضای سبز شهر تهران نیز، اهمیت استراتژیک شهر تهران در کشور و توجه ویژه مسئولین و برنامه ریزان به توسعه شهر در تمام ابعاد از جمله توسعه فضاهای سبز در این شهر مهم ترین فرصت و افزایش آلودگی هوا و تأثیر بر کیفیت فضای سبز با اهمیت ترین تهدید پیش روی مدیریت فضای سبز شهر تهران محسوب می شوند. نتایج: بر اساس ماتریس برنامه ریزی استراتژی کمّی (QSPM)، می توان گفت که راهبردهایی چون نظارت مؤثر بر حسن اجرای قوانین و مقررات در حوزه فضاهای سبز شهر تهران، تهیه و تدوین طرح جامع فضای سبز و مدیریت آسیب های ناشی از عوامل غیر انسانی مانند آفات، بیماری های گیاهی و موارد نامساعد در فضاهای سبز شهری به ترتیب اولویت از مهم ترین راهبردهای موجود برای مدیریت فضای سبز شهر تهران محسوب می شوند.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Given the acute crisis and challenges of air pollution in Tehran and the role of efficient urban green space management in the production and promotion of green space indicators, the development of green space management is a necessity and can help to solve Pollution crisis should be considered by planners and relevant officials. In this regard, it seems necessary to Assessing the Environmental Capabilities of Tehran in Line with Strategic Planning of Urban Green Space Development.Methodology: Research Methodology: Necessary information was collected using classical Delphi technique in three stages and prioritized using SWOT technique and identified strategies based on quantitative strategy planning matrix (QSPM). The sample consisted of experts, managers and scientific and executive experts and experts related to the subject of research in Tehran who were purposefully selected.Geographical area of research: In this research, the area of Tehran city with an area of about 730 square kilometers was studied.Results and discussion: Based on the findings in the internal factors evaluation matrix for sustainable management of green space in Tehran, the existence of medium and long-term organizational plans for the implementation of urban green space development plans and projects, the most important strength and Lack of management and local planning for green spaces in different areas of Tehran are the most important weakness for green space management in Tehran. Based on the findings of the evaluation matrix of external factors in order to manage the green space of Tehran, the strategic importance of Tehran in the country and the special attention of officials and planners to the development of the city in all dimensions, including the development of green spaces in this city is the most important Opportunity and increase in air pollution and the impact on green space quality are the most important threats facing the management of green space in Tehran.Conclusion: Based on the Quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM), it can be said that strategies such as effective monitoring of good implementation of laws and regulations in the field of green spaces in Tehran, preparation and development of a comprehensive green space plan and damage management Inhumane such as pests, plant diseases and adverse cases in urban green spaces are considered as the priority of the most important strategies for managing the green space of Tehran.

منابع و مأخذ:

ابراهیم­زاده، عیسی و حاتمی، داود .(1393). تحلیلی بر عملکرد مدیریت فضای سبز شهری و بازده اجتماعی- توسعه­ای آن در شهر ایذه. فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، 4(13)، 31-44.

ابراهیم­زاده، عیسی؛ شاطریان، محسن؛ حسینی، سیداحمد و امیریان، سهراب .(1397). ارزیابی فضای سبز شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه راهبردی جهت دستیابی به توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقه بی­سیم زنجان). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 13(1)، 68-53.

احمدی، عاطفه؛ موحد، علی و شجاعیان، علی .(1390). ارائه الگوی بهینه مکان یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP مورد مطالعه منطقه 7 شهرداری اهواز. فصلنامه آمایش محیط، 15، 162-147.

احمدی، محمد آزاد؛ تکیه خواه، جاهد و معارفی، آزاده .(1396). راهبردهای توسعه فضای سبز شهر سنندج با استفاده از مدل SWOT.  فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 9(33)، 121-145.

اعرابی، سید محمد و دهقان، نبی­الله .(1389). روش­های تحقیق در مدیریت راهبردی. فصلنامه راهبردی، 60 ، 216-193.

امیرانتخابی، شهرام؛ اکبری، مجید؛ بوستان احمدی، وحید و ضرغام فرد، مسلم. (1402). برنامه­ریزی راهبردی مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهرهای ایران (مطالعه موردی: کلانشهر تهران). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 18(1)، 67-51.

اوجی، روح­اله، آقائی­زاده، اسماعیل و میرابی مقدم، مهرنوش. (1399). تحلیل اثر کاهش فضاهای سبز شهری بر تغییرات دما و رطوبت نسبی (مطالعه موردی: شهر رشت). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 15(4)، 1118-1103.

 پورجاوید، ثریا؛ پورسعید، علیرضا و میردامادی، سید مهدی .(1398). بررسی اثربخشی دوره‌های آموزش کشاورزی شهری براساس مدل کرک پاتریک (مطالعه موردی: منطقه 2 تهران). رساله­ دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران.

جوزی، سیدعلی و نیکورزم، یاسمن .(1394). بررسی تغییرات فضای سبز با مدل مارکوف و شاخص NDVI و تبیین راهبردها با مدل SWOT، مطالعه موردی: مناطق 18 ، 19 و 21 شهرداری تهران. دو فصلنامه پژوهش­های بوم شناسی شهر، 6(1)، 72-53.

حیدرزاده، حمیده و  دانه کار، افشین .(1394). تدوین راهبردهای مدیریتی فضای سبز منطقه 2 شهر کرج. پژوهش­های محیط زیست، 6(12)، 172-159. 

خادم الحسینی، احمد؛ قائدرحمتی، صفر و جمشیدی، زهرا .(1394). برنامه ریزی راهبردی توسعه فضای سبز محلات شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. 4(13)، 7-20.

راست ­قلم، نیلوفر .(1396). ارزیابی اثرات رقابت پذیری بر دگرگونی شبکه شهری در مجموعه شهری اصفهان با تأکید بر توزیع اشتغال. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه­ریزی شهری، دانشگاه هنر، اصفهان، ایران.

رضایی، عبدالمطلب؛ حسینی، سید محمود و اسدی، علی .(1394). تحلیل شبکه تبادل اطلاعات در راستای مدیریت پایدار منابع طبیعی، منطقه مورد مطالعه حوزه سد البرز در استان مازندران. مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طیعی ایران، 68 (1)، 65-79.

یادآور، حسین؛ لطیفی، سمیه؛ خرازی، شهریر و نامی، مینا (1399). تحلیل ظرفیت‌های کشاورزی شهری از دیدگاه دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 16(1)،  196-183.

علی احمدی‌، علیرضا؛ فتح اله، مهدی و تاجالدین، ایرج .(1391). نگرش جامع بر مدیریت استراتژیک. (چاپ شانزدهم). تهران: انتشارات تولید دانش.

مرادی چادگانی، داریوش؛ قاسمی، مسعود و راست قلم، نیلوفر .(1399). تحلیل مشکلات مکان مند در شهر - منطقه اصفهان به کمک روش تحلیل شبکه‌های اجتماعی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(58)، 198-181.

موسی کاظمی، سید مهدی و فراجی چنذاب، زینب .(1398). نلفیق سطح بندی کاربری فضای سبز شهری شهر اردبیل با استفاده از مدل کپلند. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6(1)، 97-83.

نعیمی، امیر و صدیقی، حسن .(1392). شناسایی ابعاد راهبردی توسعه روستایی در ایران: دیدگاه صاحب­نظران دانشگاه­های تربیت مدرس و تهران. فصلنامه روستا و توسعه، 16(2)، 63-45.

Connache, M.C, & Shackleton, M. (2010).  Pablic Green Space Inequlity in Small Towns in South Africa. Habitate Inter National, 34(2), 244-248.

Helms, D. J., & Nixson, J. (2010). Not all metacognition is created equal. New Directons for Teaching and Learning, 95, 73-79.

Pourjavid, S., Poursaeed, A.R and Mirdamadi, S.M (2020). Modeling the Effectiveness of Urban Agriculture Education Courses. Urban Ecosystems, 23(1), 927-932.