بررسی کیفی منابع آب‌ های سطحی در جهت دستیابی به کشاورزی و منابع طبیعی پایدار(مطالعه موردی: رودخانه مرزی ارس)

محورهای موضوعی : محیط زیست

میلاد طباطبائی هاشمی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد رشته منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
مهدی سرائی تبریزی ² (استادیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
حسین بابازاده ³ (استاد گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/02/11 تاریخ پذیرش : 1402/06/06 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: Grapher, شاخص‌های کیفی آب, دیاگرام ویلکوکس, رودخانه ارس,

چکیده مقاله :

از آنجا‌یی که بخش کشاورزی مصرف‌کننده اصلی آب در کشور است، دستیابی به کشاورزی پایدار بدون در نظر گرفتن مسایل زیست ‌محیطی ممکن است در درازمدت مخاطراتی را به دنبال داشته باشد، لذا کمّیت و کیفیت آب‌های سطحی در کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش با هدف پایش کیفی منابع آب‌های سطحی برای دستیابی به کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، به بررسی محدوده مطالعاتی حوضه آبریز رودخانه ارس پرداخته است. بالغ بر 100 نمونه‌‌‌ برداشت شده از 9 ایستگاه رودخانه ارس، حدفاصل روستای یایچی کشور آذربایجان تا نزدیک دریاچه سد ارس، از مهر ماه 1397 تا مرداد ماه 1398 با استفاده از شاخص کیفیت آب کشاورزی ویلکوکس و نرم‌افزار Grapher مورد بررسی، طبقه‌بندی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد نمونه‌ها در دیاگرام شولر در محدوده قابل قبول بوده، اما می‌بایست برای شرب، سایر عناصر موثر نیز مورد بررسی قرار گیرد. کم‌ترین میزان نسبت جذب سدیم در خرداد ‌ماه (1/40میلی‌گرم بر لیتر) و بیشترین مقدار آن در آبان ‌ماه (3/43 میلی‌گرم بر لیتر) می‌باشد. همچنین میزان هدایت الکتریکی آب در خرداد ماه (840 میکرو‌زیمنس بر سانتی‌متر) کم‌ترین و در مهر‌ماه (1375 میکرو‌زیمنس بر سانتی‌متر) بیشترین مقدار به ثبت رسیده است. بر اساس دیاگرام ویلکوکس، کلیه نمونه‌ها در محدوده کیفیC۳S1بوده و جز آب‌های شور به‌شمار می‌روند. علی‌رغم بالا بودن سطح شوری در نمونه‌های این رودخانه، طی بازه زمانی مورد بررسی جهت کاربری کشاورزی تفاوت معنی‌داری در روند کیفی ایستگاه‌ها مشاهده نشد، لیکن باید تمهیدات لازم در استفاده از این آب‌ها به‌عمل آید.

چکیده انگلیسی:

Since the agricultural sector is the main consumer of water in the country, achieving sustainable agriculture without considering environmental issues may lead to risks in the long term, therefore, the quantity and quality of surface water is so important in agriculture. This research has investigated the Ares River catchment area with the aim of qualitative monitoring of surface water resources to achieve sustainable agriculture and natural resources. More than 100 collected samples from 9 stations of Aras River between Yaichi village in Azerbaijan and near Aras Dam from October 2017 to August 2018 have been investigated, classified, and evaluated using the Wilcox agricultural water quality index and Grapher software. The results of this research showed that the samples in Schuler's diagram were within the acceptable range but for drinking, other effective elements should also be investigated. The lowest amount of sodium absorption ratio was in June (1.40 mg/L) and the highest amount was in November (3.43 mg/L). Also, the electrical conductivity of water was the lowest value in June (840 µs/cm) and the highest value in October (1375 µs/cm). According to the Wilcox diagram, all the samples were in the qualitative range of C3S1 and they are considered saltwater. Despite the high level of salinity in the samples of this river, there was no significant difference in the qualitative trends of the stations during the investigated period for agricultural use, but the necessary measures should be taken in using these waters.