ساختار منسجم آغاز حکومت در شاهنامه فردوسی

محورهای موضوعی : حماسه

فاطمه امامی ¹

1 - دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن

تاریخ دریافت : 1396/10/23 تاریخ پذیرش : 1396/10/30 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: شاهنامه, فردوسی, ساختار منسجم, آغازحکومت,

چکیده مقاله :

چکیده شاهنامه در عین تعدد و گستردگی منابع، به‌صورتی منظم ومنسجم در یک کلّ یگانه و یک‌پارچه سروده شده است. انعکاس این انسجام و یک‌پارچگی را در پنجاه دوره حکومتی در کلّ اثر می‌توان مشاهده کرد. دوره‌های پادشاهی از ساختاری هم‌آهنگ و مشترک برخوردار است. محقق با این فرض که آغاز حکومت در شاهنامه دارای ساختاری یک‌پارچه و یک‌سان است به‌روش تحلیلی و تطبیقی به بررسی و تطبیق این دوره‌های پادشاهی پرداخته است. برآیند حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که ساختار آغاز حکومت‌ها در شاهنامه از هشت الگوی مشترک پیروی می‌کند. سعی فردوسی در اثر پای‌بندی و استواری به این الگوهاست. گویا این شیوه برای بیان تفکّر اصلی شاهنامه به‌صورت خط یا رشته‌ای در خلال اثر کشیده شده و موقعیّت‌های مهم را به‌هم پیوند داده است. این الگوها عبارت‌اند از:1- بر تخت نشستن پادشاه؛ 2- مجلس‌آراستن؛ 3- سخن‌رانی‌کردن؛ 4- منشور حکومت پادشاه؛ با نام یزدان آغازکردن؛ 5- فرّه ایزدی داشتن؛ 6- آفرین خواندن بزرگان پادشاه را؛ 7- مدّت حکومت پادشاه. کلید واژه‌ها فردوسی، شاهنامه، ساختار منسجم، آغازحکومت.

چکیده انگلیسی:

Despite the numerous copies of Shahnameh and its vast sources it had been coherently and systematically composed in a wholesome manner which rendered this masterpiece universal.  The reflection of this coherence and consistency is evident in fifty reigns throughout the work. In terms of structure the durations of reigns are treated equally, hence this article deals with the analytic and comparative study of the reigns.  The outcome of the study shows that the structure of commencement of sovereignty in Shahnameh follows eight common patterns and Ferdowsi’s attempt throughout the work had been to adhere to those patterns in order to convey his main objective. The patterns are seen as:   1- The accession of the monarchs to the throne   2-  setting out feasts   3-  giving speeches   4- declaration of monarch’s sovereignty  5- exalting God, the lord of wisdom before everything else   6-  having divine Farr (God-given glory)  7-  nobles praising the kin g  8- duration of reign.   Keywords Ferdowsi, Shahnameh, coherent structure, commencement of sovereignty.  

منابع و مأخذ:

-  اسکولز، رابرت. (1379). درآمدی بر ساختار گرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگاه.

-  ایگلتون، تری. (1380). پیش در آمدی در نظریه ادبی، ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.

-   اوستا. (1381). گزارش ابراهیم پورداود، تهران: اساطیر.

-   یشت‌ها. (1377). ترجمۀ ابراهیم پور داود،  تهران: اساطیر.

-  پور داود، ابراهیم. (1356). فرهنگ ایران باستان، تهران: دانش‌گاه تهران.

-  خالقی مطلق، جلال. ( 1372). گل رنج های کهن ، به کوشش علی دهباشی، تهران:  مرکز.

-  دریاباری، سیّد محمّد زمان. حقوق شهروندی از عهد باستان تا امروز، اینترنت.

-  دوست‌خواه، جلیل. (1380). حماسه ایران یادمانی از فراسوی هزاره‌ها، تهران: آگاه.

-  سرامی، قدمعلی. (1378). از رنگ گل تا رنج خار، (شکل‌شناسی قصّه‌های شاهنامه) ، تهران: علمی فرهنگی.

-  سلیمانی، فرهاد و احمد فولادی و مهناز، سلیمانی، هوشمند، صدیقه"خابه های پادشاهان در شاهنامه"

-  صفی‌نیا ، نصرت.(1383). خطبه‌ها و اندرزهای شاهان، تهران: هورآفرین.

-  صفی نیا، نصرت. (1395). آیین سوگواری در شاهنامه فردوسی، تهران: هورآفرین.

-  عارفی، لیلا و غلامعلی  زارع.(1390). «تحلیل محتوایی سخنان پادشاهان در شاهنامه فردوسی»، دانش‌گاه پیام‌نور مازندران، پایان نامه.

-  علی اصغری، محمود. (1395). ساختار سیاسی شاهنامه فردوسی، تهران: هورآفرین.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1363). شاهنامه، ژول مول، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1374). شاهنامه، براساس چاپ مسکو به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1386).  شاهنامه، به کوشش  جلال خالقی‌مطلق، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.

-  قیصری، ابراهیم .(1395). «وصایای پادشاهان در شاهنامه»، مجموعه مقالات همایش آغاز هزاره دوم شاهنامه، با نظارت، محمد راشد محصل.

-  محمودی، علی اصغر. (1395).  شاهنامه ساختار و قالب (ساختار سیاسی شاهنامه فردوسی)، تهران: اختر.

-  مالمیر، تیمور. (1391). «ساختار فنی شاهنامه»  کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان، شماره 16،صص 199-225.

-  مالمیر، تیمور و سعید امامی. (1391). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانش‌گاه کردستان، 

-  محمّدزاده، مریم، علی رمضانی و رسول  عبادی. (1393). «منشور سلطنت و خطبه پادشاهان ایران باستان» (با تأملی در شاهنامه، تاریخ طبری، غرراخبار ملوک الفرس،  پژوهش‌نامه ادبی حماسی، دوره 10، شماره 18،صص115-144.

-  محمّدی‌نژاد، علی. (1390). «بررسی محتوایی سخنان آغازین شاهان درشاهنامه فردوسی»، دانش‌گاه لرستان- دولتی وزارت علوم، پایان‌نامه.

-  هانزن،کورت هاینریش. (1374). شاهنامه فردوسی؛ ساختار و قالب، ترجمۀ کی‌کاوس جهان‌داری، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.

-  یوسفی آب‌گرم، بررسی ساختار مرگ شخصیت ها در دوره های اسطوره ای و حماسی شاهنامه فردوسی (پایان نامه).