تبارشناسی «وای»
محورهای موضوعی : حماسه
شروین وکیلی
1
(استادیار جامعه شناسی،استاد مدعو دانشگاه تهران)
کلید واژه: وای, ایزد باد, اساطیر هند و ایرانی, ثواشه, وایِ به و وای بد, گاهان, اوستا, رام, یشتها, آسمان / زمین, میانجی, تفسیر, بادهای چهارگانه,
چکیده مقاله :
در این نوشتار تحول سیمای ایزد وای و تکامل دلالت‌های مفهومیِ منسوب به وی مورد بررسی واقع شده است. ابتدا سیمای وای در اساطیر هند و ایرانی وارسی شده، و بعد چگونگی اخلاقی شدنِ این ایزد و دگردیسی او در منابع اوستایی مورد تحلیل قرار گرفته است. بعد از آن شرحی درباره ایزدان همسان با وای به دست داده می‌شود. یعنی از همسانی‌ها و تفاوتهای وای با ثواشه، رام و دیوهایی مانند استویدات سخن به میان می‌آید. شواهدی برای مربوط دانستنِ اصطلاحِ عامیانه وای بر تو / ای وای با این ایزد ارائه می‌شود. آن‌گاه درباره نقش میانجی‌گرانه ایزد باد و خویشکاری او به عنوان نیرویی که میان آسمان و زمین حایل است، شرحی به میان می‌آید. در نهایت دلالت‌های افسانه‌آمیزِ وابسته به مفهوم باد که در عصر اسلامی وجود داشته و در تفسیرهای قرآن راه یافته است، تحلیل می‌شود.
The present article deals with the description and the etymology of Vay (Vayu), one of the antique gods of ancient Persia and the Indo-Iranian era. Having presented certain evidence regarding the image of this god in different Persian and Indian texts such as Vedas and Gathas, this article aims at discussing its connection with certain other gods. The commemoration of the wind god, Vayu in the mythologies of the Sumerian, Akkadian, Kaldani, and the Aramaic (Persian, Arami) people is the subject matter of another part of this article. Finally, the role of the wind god in the texts and the interpretations of the Islamic era is traced by the writer of this article, thus the last part is concerned with the development of this ancient god in the periods after Islam.
- اوستا، (1374) ترجمة جلیل دوستخواه، مروارید.
- بندهشن هندی، (1368) ترجمة رقیه بهزادی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- ریگ ودا، (1372) ترجمة دکتر سید محمدرضا جلالی نائینی، نشر نقره.
- سورآبادی، ابوبکر عتیق نیشابوری، (1381) تفسیر سورآبادی، ترجمة سعیدی سیرجانی، فرهنگ نشر نو.
- سیوطی، الاتقان، (1993م) قاهره،مکتبة المشهد الحسینی؛ همو، الدر المنثور، بیروت.
- سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن کمال، (1414 ه ق/ 1993 .م) الدار المنثور فی التفسیر المأثور، دارالفکر، بیروت.
- طبری، محمد بن جریر، (1362) تاریخ طبری (ج.1)، ترجمة ابوالقاسم پاینده، اساطیر، تهران.
- طبرسی، شیخ ابوعلی الفضل ابن حسن، (1386) ترجمة تفسیر جوامع‌الجامع، ترجمة احمد امیری شادمهری، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد.
- طبرسی، شیخ ابوعلی الفضل ابن حسن، (1360) تفسیر مجمع البیان، دکتر محمد مفتح، موسسه انتشارات فراهانی.
- میبدی، رشیدالدین فضل الله، (1382) کشف الاسرار و عدة الابرار، ویرایش علی اصغر حکمت،انتشارات امیر کبیر.
- وکیلی، شروین، (زیر چاپ) اسطورة آفرینش بابلی، به همراه ترجمة متن انوما الیش (به قلم آزاده دهقانی)، انتشارات علم، زیر چاپ.
- یشتها، ابراهیم پورداوود، جلد نخست، برگِ ۴۷۳.
- Bhattacharji, S. (1984) Literature in the Vedic age, K.P. Bagchi.
- Bukhari, Sahih,(2009) Translator: M. Muhsin Khan, CMJE and the University of Southern California,.
- Darmesteter, J. (1892) "Le Zend-Avesta, I", Annales du Musée Guimet (Paris: Musée Guimet), 21,
- Hadad, H. and Mja'is, S. (1993) Ba'al Haddad, A Study of Ancient Religious History of Syria,.
- Hegemonius, (2001) Acta Archelai: The acts of Archelaus, trans. by Mark Vermes, Brepols, Turnhout.
- Jansen, E. R and Langham, (1993) T. The book of Hindu imagery: The Gods and their Symbols, Binkey Kok Publications.
- Macdonell, A. A. (1995)"Abstract Gods". Vedic mythology, Vedas, Motilal Banarsidass Publication.