تحلیل کهنالگویی شخصیت «کوش پیل‌دندان» با روی‌کرد به کهن‌الگوهای «پیر خردمند» و «ولادت دوباره»
محورهای موضوعی : حماسهمهدخت شاه بدیع زاده 1 , رضا اشرف زاده 2
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران
کلید واژه: کهن‌الگوها, یونگ, کوشنامه, کوش, پیر خردمند, ولادت دوباره,
چکیده مقاله :
کهن الگوها در تجربه های نخستین آدمی ریشه دارند و به این دلیل، در ناخودآگاه فردی و جمعی نوع بشر جای گرفته اند و به صورت پیدا و پنهان در همۀ شؤونات زندگی انسانی بویژه ادبیات (حماسی) که انعکاس دهندۀ ناخودآگاه فردی و جمعی است، حضور و بروز دارند. بر این پایه، موضوع تحقیق حاضر، نگاهی به شخصیت کوش پیل دندان بر اساس کهن الگوهای مورد نظر یونگ از جمله پیر خردمند و ولادت دوباره است. یونگ برای این دو کهن الگو، مؤلفه هایی را در نظر گرفته که نمودهای آن در زندگی کوش بازتاب داشته است. مهم ترین نتایج تحقیق حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است، نشان می دهد که هم سو با آراء یونگ، با ظهور کهن الگوی پیر خردمند، شخصیت اصلی داستان یعنی کوش پیل دندان، دچار تحولات معنوی گسترده ای گردیده و در اثر رهنمودهای پیر فرزانه و روشن گری های او، به فردی اخلاق مدار و پای بند به امور روحانی بدل شده است، به طوری که گویی از نو زنده شده و حیات مجددی را تجربه کرده است. اگرچه کوش در ابتدا شخصیتی ضدقهرمان بوده، اما تحت تأثیر تعالیم پیر دانـا، بر تاریکی های درونی خود غلبه کرده و پادشاه و قهرمانی مردمی شده است. با توجه به مؤلفه های کهن الگوهای یادشده در داستان، مراحل زندگی کوش بـه سه دورۀ پیش از تـحول، آماده سازی برای تحول و نوزایی شخصیتی تقسیم می شود.
Archetypes have roots in the first experiences of man and for this reason are placed in man’s individual and collected unconscious. Whether overtly or covertly in all aspects of man’s life especially in epic literature where it reflects the unconscious, archetypes manifest themselves. Based on this fact, the subject of this research is to cast a glance at the character of Kush, the tusked emphasizing the Jungian archetypes of wise old man and rebirth. Jung had regarded certain features for these two archetypes which one finds their reflection in Kush’s life. The most important outcomes of this present research made by descriptive analytic method, show that in accordance with Jung’s ideas with the appearance of wise old man, the main character of the story that is Kush, the tusked undergoes wide spiritual transformation and under the influence of his guidelines and his illuminations Kush turns into an ethical person devoted to spiritual affairs as if reborn to experience a totally new life. Although he had an anti- hero character at first, however under the influence of a wise mentor’s guidance he had overcome his internal darkness and had turned into a king and a popular hero. According to the features mentioned for the two archetypes in the story, the stages of Kush’s life falls into three parts: before transformation, in preparation for the transformation, and rebirth of a new character.
- ایرانشاه، بن ابیالخیر. (1377). کوشنامه، به کوشش جلال متینی، تهران: علمی.
- جونز، ارنست و همکاران. (1366). رمز و مثل در روانکاوی، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
- حدادی، الهام و نجفدری، حسین و رادفـر، ابـوالقاسم. (1393). «سفر بـه جهان زشترویی کوش؛ با تغییر پیرنگ گفتمان روایی کوشنامه از ژانر حماسی به ژانر عرفانی»، مجلۀ کهننامۀ ادب پارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 5، شمارۀ 2، صص 123-99.
- درگاهی، محمود. (1377). نقد شعر در ایران، تهران: امیرکبیر.
- دشتبان، زهرا. (1389). «بررسی و معرفی برخی از قهرمانان اساطیری منظومۀ کوشنامه»، مجلۀ مطالعات ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 9، شمارۀ 17، صص 104-87.
- شمیسا، سیروس. (1381). بیان، تهران: فردوسی.
- شولتز، دوانپی و شولتز، سیدنی الن. (1368). نظریههای شخصیت، ترجمۀ یحیا سیدمحمدی، چاپ دهم، تهران: ویرایش.
- علوی مقدم، محمد و کیخسروی، حسین. (1395). «تحلیل تطبیقی داستان ضحاک بر اساس روایت کوشنامه»، فصلنامۀ مطالعات نظریه و انواع ادبی دانشگاه حکیم سبزواری، سال 1، شمارۀ 2، صص 20-7.
- کارلونی، ژان کلود و فیلو، ژان کلود. (1394). نقد ادبی، ترجمۀ نوشین پزشک، تهران: علمی و فرهنگی.
- کمپبل، جوزف. (1377). قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
- کمپل، جوزف. (1392). قهرمان هزارچهره. ترجمۀ شادی خسروپناه. مشهد: گل آفتابگردان.
- کیگوردن، والتر. (1379). «درآمدی بر نقد کهنالگویی»، مجموعه مقالات نقد ادبی معاصر، به کوشش و ترجمۀ جلال سخنور، تهران: رهنما، صص 40-25.
- متینی، جلال. (1378). «برخی از نیرنگهای کارزار در کوشنامه»، مجلۀ ایرانشناسی، شمارۀ 43، صص 667-649.
- مورنو، آنتونیو. (1386). یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.
- وولف، دیوید. (1386). روانشناسی دین، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: رشد.
یونگ، کارل گوستاو. (1390). چهار صورت مثالی: مادر، ولادت مجدد، روح، چهرۀ مکار، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: بهنشر.
_||_