پیش درآمدی بر نظریه«روانشناسی و تعلیم و تربیت فطرتگرا»
محورهای موضوعی : روش ها و مدل های روانشناختی
محمدمهدی شریعت باقری
1
(استادیار گروه روان شناسی، واحد مرودشت ، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.)
کلید واژه: روانشناسی, تعلیم و تربیت, فطرت گرا, انسان سالم, انسان کامل,
چکیده مقاله :
سردمداران نهضت انسان گرایی یا نیروی سوم به ویژه آبراهام مزلو، دیدگاه های نیروهای اول و دوم یعنی مکاتب رفتارگرایی و روان تحلیلگری را مردود دانسته و نسبتا با دید خوشبینانهای به انسان نگریستند و به رشد و کمال شخصیت و پرورش و گسترش استعدادهای نهان آدمی توجه نمودند. مزلو پدر معنوی این نهضت، امیدوار بود با توجه به باب تازهای که در مطالعات روانشناسی باز شده است، در آیندهای نه چندان دور بتوان از روانشناسی متعالی یا فراشخصی سخن به میان راند. مقاله حاضر که بر اساس روش تحقیق بنیادی و بر مبنای مطالعات کتابخانهای، تحلیلی و مروری انجام شده است؛ به اولین سوال اساسی این پژوهش که آیا روانشناسی انسانگرای قرن بیستم با رهبری مزلو توانسته است پاسخگوی مسائل و مشکلات روانشناسی و تعلیم و تربیت نسل امروز و فردا باشد، پاسخ منفی داده است. زیرا براین باور است که مبنای تفکرات سردمداران این مکتب، صرفا اندیشههای اومانیسمی بوده که فرد را فاقد هویت پیشین و صرفا ساخته و پرداخته عوامل خارجی دانسته و تواناییهای بالقوه فطری و آرمانی انسان، نادیده انگاشته شده است. در پاسخ به سوال دوم پژوهش که آیا میتوان نظام روانشناسی و تعلیم و تربیتی بنیان نهاد که فرافرهنگی بوده و پاسخگوی مشکلات و مسائل روانشناختی و تعلیم و تربیتی عموم انسانها باشد؛ ضمن مثبت بودن پاسخ، نظریه روانشناسی و تعلیم و تربیت فطرتگرا مطرح شده است که با ترسیم نموداری از مراتب رشد درجات انسانی، به سوال سوم هم که آیا میتوان نموداری ترسیم کرد که در صورت تبعیت از فطرت، مراتب رشد انسانی را توصیف نماید؛ پاسخ مثبت داده شده است. نگارنده بر این باور است که با تصحیح و تکمیل نظریات انسانگرایان/ وجودگرایان و البته با زاویه افق دیگری، میتوان به انسان از زاویه دیگر و با نگاه تازهای نظرکرد. لذا با الهام از آموزهای اسلامی و به ویژه نظریات حکما و بزرگان مسلمانی چون مولوی، طرح کلی روانشناسی و تعلیم و تربیت فطرتگرا، بهعنوان پیش درآمدی بر نظریهای جدید مطرح شده که فرازمانی و فرامکانی بوده و پاسخ گوی نیازهای بشری است و آرزوی مزلو را که امیدوار بود نوعی روانشناسی از روی دلسوزی و محبت نسبت به فطرت انسان تدوین شود که اعماق و منتهای درجات فطرت آدمی در برگیرد را برآورده میکند و براین باور است که با بهکار بستن این نظریه، نه تنها میتوان به سلامت روانی و شخصیت سالم دست یافت؛ بلکه امکان رشد و کمال نهایی انسان تا صعود به قلهی انسان کامل میسر و مقدور خواهد بود.
The pioneers of the humanist movement or the third force, particularly Abraham Maslow, rejected the views of the first and second force, i.e. behaviorism and psychoanalysis. They adopted a pretty optimistic view toward human beings and paid attention to personality development and perfection and cultivation of human beings' hidden talents. With new psychological studies, Maslow, the spiritual leader of this movement, hoped to talk of an elevated form of psychology that is beyond self in near future. This article reviews and analyzes the views based on basic methodology and library studies. There was negative answer to the fundamental research question: Has the humanism of the 20th century led by Maslow resolved psychological and educational issues and problems of the current and future generations? The reason is the basis of the thoughts in this movement is humanistic which ignore human's natural identity and their potential, innate capabilities and consider the external factors involved in human upbringing. Nativism-oriented psychology and education with its hierarchy of human development was the answer to the second research question: Can we have a basic psychological and educational system which is culture-free and provides answer to psychological and educational issues of all human beings? There was also a positive answer to third research question: Can there be a nativism-oriented hierarchy which delineates stages of human development? The author believes there can be a new outlook on human beings by revising and completing humanistic theories. Drawing inspiration from Islamic principles and the theories of prominent Muslim figures like Molavi, the author has proposed nativism-oriented psychology and education as an introduction to the new theory. It is not limited to any specific time period or place and meets the human needs. It also fulfills Maslow's dream who hoped for a sympathetic and affectionate nativism-oriented psychology which can explore deep recesses and extreme points of human nativism. It seems applying this theory not only paves the way for reaching mental health and healthy personality but also helps humanity rise to peaks of development and perfection