برگی از کارنامهی موشان و گربگان در ادب فارسی
محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرج
کلید واژه: زیر بُری و ریا, گربه چشمی, شتر گربه, عقل و نفس, صوفی و زاهد, Hidden and smart enemy, Sly, hypocrisy, Unpredictable, Unable, Reason and Ego,
چکیده مقاله :
با توجه به سابقه کهن بیان داستان های تمثیلی از زبان حیوانات در ملل مختلف (فابلهای ازوپ در قرن ششم قبل از میلاد، پنجاتنترای هندی، مزرعه حیوانات، کلیله و دمنه، مرزبان نامه و ...) که نسبت دادن ویژگی های انسانی به حیوانات، امری معمول بوده است. در ادب فارسی نیز از زبان حیوانات و طنزهای ظریف و تاثیرگذار خلق کردن، غنا و تحرک و پویایی بیشتری به مباحث ادبی بخشیده است. آن ها مثل آدمیان عمل می کنند، سخن می گویند، مکر می ورزند، می جنگند، گول می خورند و ... ویژگیهایی که گاه نزدیک به یکدیگر و گاه تقریباً متفاوت تکرار می شوند و در نهایت وجهه نمادین می یابند. مثلاً در مثنوی، طاووس نمونه ای از مردم منافق و دو رنگ است، در منطق الطیر نمونه ی اهل ظاهر است، در سیرالعباد الی المعاد گرگ و سگ و موش و خوک، نماد حرص هستند. افعی نمادِ حسد و نهنگ نماد هوی و شهوت است و حکایت گربه و موش خود حکایت اندر خم دیگری است. گربه منافق است و مکاّر و با دست و روی شستن ادعای زهد دارد و دزدی می کند به همین سبب در روز قیامت اجر و مزدی نخواهد داشت و موش زیر بُر است و ناپاک و ... در این مقال به بررسی جایگاه فرهنگی و نقش نمادین گربه و الزاماً موش در اوراقی از متون ادبی، از جمله موش و گربه عبید زاکانی و گربه و موش شیخ بهایی، توام با دیدگاه های نقد جامعه شناسی پرداخته خواهد شد.
The long history of the allegorical tradition that uses talking animals as the main character(s) in the world’s literature is indicative of the fact that anthropomorphizing animals has long been a popular storytelling technique among writers (e.g., Aesop’s Fables, Panchatantra, Animal Farm, Kalila and Dimna, Marzban Nameh). This technique has also helped enrich the Persian Literature. In Persian fables, animals act like humans, they talk, cheat, fight, and the like etc. Such characteristics repeat in a similar or varied fashion throughout the story and finally gain symbolic significance. For instance, peacock signifies hypocrisy in Masnavi and Mantiq al-Tayr. Likewise, dog, wolf, pig, and mouse, signify greed in Seir al-Ibad ILa al-Maad. In a similar vein, serpent and whale signify jealousy and lust, respectively. In The Cat and The Mouse, the cat is a hypocrite who pretends to be pious and the mouse is another hypocrite who pretends to be a faithful friend. This paper aims at examining the cultural significance and the symbolic role of cat and mouse in Persian Literature by focusing on such works as The Mouse and The Cat by Obeid Zakani and The Cat and The Mouse by Sheykh Bahaie. This review also tries to apply the sociological perspective to the analysis of the aforementioned works.