ریخت شناسی چند تمثیل حیوانی در حدیقه الحقیقه سنایی بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

مریم کیانی فر ¹ , رضا اشرف زاد ² , محمد فاضلی ³

1 - دانش آموخته دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران
3 - استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1399/06/08 تاریخ پذیرش : 1399/06/08 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: تمثیل, سنایی, Morphology, ریخت شناسی, ولادیمیر پراپ, Sanai, Vladimir Propp, allegory,

چکیده مقاله :

ریخت شناسی، رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات است و باید ولادیمیر پراپ، مردم شناس روس را، آغازگر این روش علمی دانست. استفاده از تمثیل به عنوان یک صنعت بلاغی و شیوة استدلالی، روشی اساسی در ادبیات عرفانی ایران است. این رویه که از دیرباز در ادبیات ایران متداول بود از اشعار سنایی آغاز شده است. بررسی تمثیل‌های عرفانی از دید ریخت شناسی امکان تحلیل جامع ادبی، اجتماعی و عرفانی آن‌ها را فراهم می‌کند و فرصتی پدید می‌آورد که کاربرد تمثیل در ادبیات عرفانی با روشی کاملاً علمی مورد بررسی قرار گیرد. در پژوهش حاضر ضمن بیان و بررسی انواع تمثیل، تلاش می‌کنیم عناصرسازی آن را طبق الگوی پراپ و با روش تحلیلی و توصیفی تجزیه و تحلیل کنیم تا از این رهگذر، بیان تمثیلی سنایی را با تکیه بر خویشکاری هایی که پراپ برای عناصر داستانی معرفی می‌کند تبیین کنیم.

چکیده انگلیسی:

Morphology is a new and structuralist approach to the study of literature, and the Russian anthropologist Vladimir Propp should be considered the initiator of this scientific method. The use of allegory as a rhetorical industry and method of reasoning is a fundamental method in Iranian mystical literature. This practice, which has been common in Iranian literature for a long time, has started from Sanai poems. Examining mystical allegories from a "morphological" point of view allows for a comprehensive literary, social, and mystical analysis of them and provides an opportunity to examine the application of allegory in mystical literature in a purely scientific manner. In the present study, while expressing and examining the types of allegory, we try to analyze its constituent elements according to Propp's model in order to explain Sanai's allegorical expression based on the self-works that Propp introduces for fictional elements.

منابع و مأخذ:

1. بهبهانی، مرضیه (1387) تمثیل آیینه اجتماع (سیری در تمثیل‌های عرفانی در آثار عطار و مولانا) فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، زمستان، شماره 13، صص 43-76


2. بهزادی، حسین (1378). طنز و طنز پردازی در ایران، تهران: صدوق.


3. پراپ، ولادیمیر (1396). ریخت شناسی قصه‌های پریان، ترجمه فریدون بدره ای، چ چهارم، تهران: توس.


4. پورنامداریان، تقی (1375) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی


5. تقی زاده، صفدر (1373) شکوفایی داستان کوتاه در دهه نخستین انقلاب، تهران: علمی


6. سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (1394). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، چ هشتم، تهران: دانشگاه تهران.


7. شفیعی کدکنی، محمد رضا (1380) صور خیال در شعر فارسی، چ هشتم، تهران: آگاه


8. ----------------- (1368) موسیقی شعر، چ دوم، تهران: آگاه


9. شمیسا، سروش (1383). انواع ادبی، چ دهم، تهران: فردوس.


10. ---------- (1374) بیان و معانی، تهران: فردوسی


11. ---------- (1376) انواع ادبی، چ هفتم، تهران فردوس


12. صمدی، علی (1395) ریخت شناسی تمثیل‌های عرفانی در اشعار سنایی، عطار و مولوی، پایان نامه دکترای تخصصی به راهنمایی عبدالله طلوعی آذر، دانشگاه ارومیه


13. مک کویین، جان (1389) تمثیل، مترجم: حسن افشار، تهران: مرکز


14. میرصادقی، جمال (1382). ادبیات داستانی، چ چهارم، تهران: انتشارات علمی، فرهنگی.


15. وحیدیان کامیار، تقی (1370). حرف‌های تازه در ادبیات فارسی، اهواز: جهاد دانشگاهی.