تمثیل ارکان پنج گانه‌ی اسلام از دیدگاه عین‌القضات همدانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

زهرا فتحی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران)
قدمعلی سرامی ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران)
محمد غلامرضایی ³ (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران)
حیدر حسنلو ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/12/22 تاریخ پذیرش : 1399/12/22 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: Mystical Language, عین‌القضات همدانی, زبان عرفان, Code, allegory, رمزینه, ارکان پنج گانه‌ی اسلام, Ayn al-Qodhat Hamedani, Five Pillars of Islam,

چکیده مقاله :

هیچ کلمه یا کلامی گنجایش و تاب پذیرش تجارب عمیق و عاطفی عرفا را از جهان برتر ندارد، از این رو آنان برای ادای مقصود از زبانی سود می‌جویند سمبلیک و تمثیلی، عین‌القضات همدانی به عنوان یکی از پیشگامان عرصه‌ی سمبولیسم عرفانی در تبیین مبانی و مفاهیم عمیق عرفانی، سهم عمده‌ای در تقریر عرفان نظری و حکمت عملی دارد و آثار او جنبه‌های متعدد نگره‌ی تمثیلی او را به نمایش می‌گذارد، بنا به ضرورت اهمیت واکاوی وجوه زبان زمزی و تمثیلی و شناخت جایگاه او در عرصه‌‌ی تمثیل و تبیین تمثیل یکی از شبکه‌های رمزی او، ارکان پنج‌گانه‌ی اسلام و با هدف دستیابی به مؤلفه‌های زبان تمثیلی و توجیه و تفسیر تمثیل‌های نهفته در صورت آن ارکان، این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در چارچوب نظریه‌های تحلیلی و معناشناسی و سمانتیک و تمثیلی انجام گرفته و با روشنگری این ارکان و نمایش صورت ظاهر و باطن آنها، رمزینه‌های دیگری در ارتباط با این شبکه چون لا اله، الّا ا…، نیّت، وضو، کعبه و قبله شناسایی شدند که در ارتباط تمثیلی منسجم، منجر به شناخت بعدی از ابعاد منظومه‌ی اندیشگی عین‌القضات شده است.

چکیده انگلیسی:

No words or speech have the inclusion and tolerance to accept the deep and emotional experiences of mystics from the higher world, hence, they use symbolic and allegorical language to fulfill their purpose. Ayn al-Qodhat Hamedani, as one of the pioneers in the field of mystical symbolism in explaining the deep mystical principles and concepts, has a major role in the interpretation of theoretical mysticism and practical wisdom, and his works show many aspects of his allegorical perspective, according to necessity and importance of analyze aspects of his cryptic and allegorical language and to recognize his position in the field of allegory, and allegorical explanation of one of his cryptographic networks, the five pillars of Islam, and with the aim of obtaining the components of his allegorical language and justifying and interpreting the allegories hidden in the form of those pillars, this research was conducted by descriptive-analytical method in the framework of analytical, semantic and allegorical theories, and by illuminating these pillars and showing their appearance and interior, other codes related to this network such as "La ilaha illa Allah", "intention", "ablution", Kaaba, and "Qibla" were identified, which in a coherent allegorical relationship, It led to the next understanding of the dimensions of the system of thought of the Ayn al-Qodhat.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1.  آریا، غلامعلی، (1375)، کلیاتی در مبانی عرفانی و تصوف، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی پایا.


2. امیرحسینی، غوری هروی، (بی‌تا)، نزهة الارواح، به تصحیح و تعلیق نجیب‌ مایل هروی، تهران: زوار.

بقلی شیرازی، روزبهان، (1374)، شرح شطیات، شامل گفتارهای شور انگیز و رمزی، بی جا، بی نا.

1. پورجوادی، نصر‌ا…، (1358)، سلطان طریقت (سوانح زندگی و شرح آثار خواجه احمد غزالی، تهران: آگاه.


2. حلاج، حسین بن منصور، (1379)، مجموعة آثار حلاج، تحقیق، ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، تهران: نشر یاد آوران.


3. سجادی، سیدضیاء‌الدین، (1368)، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرافانی، تهران: کتابخانه‌ی طهوری.


4. سرامی، قدمعلی، (1369)، از خاک تا افلاک. تهران: چاپخانه دانش.


5. سمنانی، علاء‌الدوله، (1383)، مصنفات فارسی سمنانی، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: علمی و فرهنگی.


6. شیمل، آن ماری، (1374)، ابعاد عرفانی اسلام، ترجمه و توضیحات عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.


7. علی زمانی، امیرعباس، (1375)، زبان دین، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی علمیه‌ی قم.

10.عین القضات همدانی، ابوالمعالی عبدالله بن محمد، (بی تا)، تمهیدات. با مقدمه و تصحیح و تحشیه و تعلیق عفیف عسیران، تهران: صوری، چ دوم.

11._______________، (1377)، نامه‌های عین‌القضات مقدمه و تصحیح و تعلیق علینقی منزوی، تهران: انتشارات اساطیر.

12.غزالی طوسی، ابو حامد امام محمد، ‌(1364)، مشکاة الانوار، ترجمه صادق آیینه وند، تهران: مؤسسه امیر کبیر.

13.غزالی، احمد، (1356)، مکاتبات خواجه احمد غزالی با عین القضات همدانی، تصحیح نصر‌الله پور جوادی، تهران: خانقاه نعمت‌اللهی.

14._______________، (1386)، التجرید فی کلمة التوحید، مصر، مصطفی‌ البابی، الطبعة الثانیة.

15.فولادی، علیرضا، (1389)، زبان عرفان. تهران: سخن، فرا گفت.

16.کاشانی، عز‌الدین محمود بن علی، (1367)، مصباح‌الهدایة و مفتاح‌الکفایة، به تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: مؤسسه نشر هما، چ سوم.

17.کلابادی، ابوبکر، (1371)، متن و ترجمه‌ی کتاب تعرف، به کوشش محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.

18.لویزن، لئونادر، (1389)، فراسوی ایمان و کفر شیخ محمود شبستری، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز، چ چهارم.

19.لینگر، مارتین، (1360)، عارفی از الجزایر، ترجمه نصر‌ا…‌پور جوادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعه‌ی فرهنگ‌ها.

20.ماسینیون، لویی، (1366)، عرفان حلاج، مترجم ضیاء‌الدین دهشیری، تهران: بنیاد علوم انسانی.

21.مایل هروی، نجیب، (1372)، اندر غزل خویش نهان خواهم گشتن، سماع‌نامه‌های فارسی، تهران: نشر نی.

22.مولوی، جلال الدین محمد، (1369)، کتاب فیه ما فیه، با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر. چ ششم.

23._______________، (1383)، مثنوی معنوی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: ثالث چ چهارم.

24._______________، (بی تا)، مثنوی معنوی. به همت رینولد نیکلسون، تهران: مولی.

25.میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، (1361)، کشف‌الاسرار و عده الابرار، معروف به تفسیر خواجه عبدا… انصاری، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر، چ چهارم.

26.نسفی، عزیزالدین، (1377)، کتاب الانسان الکامل با تصحیح و مقدمه‌ی ماژیران موله ، تهران: طوری. چ چهارم.

27.نوربخش، جواد، (1371)، فرهنگ نوربخش (اصطلاحات صوفیه)، تهران: انتشارات خانقاه، نعمت‌اللهی.