بررسی تمثیل و کارکرد آن در مثنوی نه ‌سپهر امیرخسرو دهلوی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فرزانه کریمی ¹

1 - دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1401/03/18 تاریخ پذیرش : 1401/06/05 تاریخ انتشار : 1401/09/25

کلید واژه: هند, مثنوی نه سپهر, تمثیل, امیرخسرو دهلوی,

چکیده مقاله :

تمثیل یکی از پرکاربردترین عناصر خیال است که اگرچه بیشترین بروز آن در سبک هندی دیده می شود، شاعران آغازین دوره‌های شعر فارسی نیز از آن بهره جسته‌اند. با توجه به اهمیت تمثیل و کارکردهای مختلف آن در یک اثر ادبی، بررسی آثار هر شاعر از این دیدگاه ضروری است. این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که: کارکرد تمثیل در مثنوی نه‌‌ سپهر امیر‌خسرو دهلوی چگونه است؟ هدف این پژوهش بررسی مثنوی نه‌ سپهر او به عنوان اثری خلاقانه و کمترشناخته شده از دیدگاه تمثیل است تا از این رهگذر اثر درخشان امیرخسرو که خود گنجینه ای از تمثیل‌های برگرفته از سه فرهنگ اسلامی-ایرانی و هندی مجموعه ای از ترکیبات تازه و نیز دائرةالمعارفی از اصطلاحات، مفردات و ترکیبات موسیقی است وهنوز نسخه چاپی و تصحیح شده‌ای از آن موجود نیست، مورد عنایت بیشتری قرار بگیرد، بنابراین مطالعه دقیق این اثر و بررسی کارکرد تمثیل در آن ضرورت دارد. روش این پژوهش کتابخانه ای و شیوه آن تحلیلی-توصیفی می باشد.

چکیده انگلیسی:

Allegory is one of the most important elements of imagination in which it is often used in the Indian style. Early poets of Persian poetry also benefited from it. Further, it is necessary to study the works of each poet from this viewpoint by taking into consideration of allegory and its various functions in a Literally work. In this regard, some previous literary works are considered in terms of allegory, however, Amir Khosrow`s works has not taken any consideration. This research investigates to answer this research question: What is the function of allegory in in Amir Khosrow Dehlavi 's Masnavi: Nuh Sipihr? The aim of this research is to illustrate Amir Khosrow Dehlavi 's Masnavi: Nuh Sipihr as a creative and unknown work from the lens of allegory. Therefore, the brilliant work of Amir Khosrow which is a treasure trove of allegories taken from the Islamic culture, Iranian, and Indian culture. This work is a collection of new compositions as well as an encyclopedia of musical terms, contents and compositions. Specifically, a printed and corrected version of book is not availabl. Therefore, it is necessary to study this work carefully in the lens of allegory function . This is an attempt, in fact, to bring to light Khosrow Dehlavi 's marvelous experiment in the thought which is as good a piece of cultural history of Medieval India, as it is of Persian literature. The approach and methodology of this research is library research and analytical-descriptive.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1. آریا، غلامعلی (1365)، طریقه چشتیه درهند و پاکستان و خدمات این طریقه به فرهنگ اسلامی و ایرانی، تهران: زوار


2. امساکی، حمید رضا (1393)، روابط فرهنگی ایران و هند از دیرباز تا کنون، نهمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی.


3. جرجانی، عبدالقاهر (1991)، اسرارالبلاغه، تعلیق محمود محمد شاکر، قاهره: دارالمدنی بجده0


4. حافظ شیرازی، شمس الدین محمد (1377)، دیوان حافظ شیرازی، تصحیح قزوینی و غنی، چ 7، تهران: اساطیر.


5. حسینی کازرونی، سید احمد (1394)، تمثیل و ادبیات تمثیلی، فصلنامه تحقیقات تمثیلی و غنایی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر.


6. خوش نظر، حکیمه (1400)، اوج و فرود زبان فارسی در هند، کنفرانس بین­المللی شرق­شناسی


7. دهخدا، علی اکبر (1363)، امثال و حکم، چ 6، تهران: امیرکبیر


8. دهخدا، علی اکبر (1352)، لغت­نامه، تهران: سازمان لغت­نامه


9. رضوی ادیب، مسعود (1939)، فرهنگ تمثیل­ فارسی وعربی در زبان اردو، چ2، الله آباد، طبع هوا.


10. 11-سعدی شیرازی، مصلح الدین عبدالله (1381)،کلیات سعدی، تصحیح محمد­علی فروغی، تهران: ققنوس.


11. شفیعی کدکنی، محمد رضا (1383)، صور خیال در شعرفارسی، چ 9، تهران: آگاه.


12. شمیسا، سیروس (1387)، بیان و معانی، چ3، تهران: نشر میترا.


13. شهرانی، عنایت الله (1354)، امثال و حکم، کابل: نشرات کتاب خپرولو.


14. شیری، قهرمان، تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن، فصل نامه علمی پژوهشی کاوش نامه، سال یازدهم، 1389، ش 20.


15. صادقی نژاد، رامین و محمد زاده، مریم(1397)، بررسی تمثیل و گونه­های آن در منظومه عرفانی سیرالعباد الی المعاد، سنایی، فصلنامه تحقیقات تمثیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر.


16. عالی محمودی، امیدوار، ایهام موسیقایی در مثنوی نه­سپهر امیرخسرو دهلوی، پژوهش­نامه نقد و بلاغت، بهار1399.


17. عالی محمودی، امیدوار و همکاران، بررسی تلمیح و اقتباس مضامین قرآنی و احادیث نبوی در مثنوی نه سپهر امیرخسرو دهلوی، فنون ادبی، سال نهم، ش 2، 1396.


18. مولانا جلال­ الدین محمد (1372)، تصحیح استعلامی، محمد، تهران: انتشارات زوار با همکاری نشر سیمرغ.


19. معین، محمد (1386)، فرهنگ فارسی، چ 24، تهران: اساطیر.


20. وحید میرزا، محمد (1950)، مثنوی نه سپهر، چاپ سنگی، کلکته، مطبع بپست مشن پریس .


21. وطواط، بشیرالدین(1362)، حدائق السحرفی دقائق الشعر،تصحیح اقبال آشتیانی، عباس، کتابخانه سنائی و طهوری.


22. وفائی، عباسعلی و آقابابایی، سمیه (1392)، بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی، پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، سال پنجم ش 18.


23. همایی، جلال الدین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: انتشارات اهورا.

The Holy Quran.(In Persian)

1. Aria, Gholam Ali (1631), Chishtiyeh method in India and Pakistan and services of this method to Islamic culture and Iranian, Tehran, Zavar.(In Persian)


2. Amsaki, Hamid Reza (1636), Iran-India Cultural Relations for a Long Time, Ninth Conference Persian Language and Literature Promotion Association.(In Persian)


3. Jorjani, Abdul Qahir (1331), Asrar al-Balagheh, commentary by Mahmoud Mohammad Shakir, Cairo, Civil Library.(In Persian)


4. Hafez Shirazi, Shamsuddin Mohammad (1611), Divan of Hafez Shirazi, correction by Qazvini and Ghani, Ch 1 Tehran, Myths.(In Persian)


5. Hosseini Kazeruni, Seyed Ahmad (1634), Allegory and Allegorical Literature, Quarterly Journal of Allegorical and Lyrical ResearchPersian Language and Literature, Islamic Azad University, Bushehr Branch.(In Persian)


6. Khoshnazar, Hakimeh (1400), The Rise and Fall of the Persian Language in India, International Conference on the East Dehkhoda.(In Persian)


7. Ali Akbar (1636), Proverbs and Verdict, Ch 3, Tehran, Amirkabir .(In Persian)


8. Dehkhoda, Ali Akbar (1612), Dictionary, Tehran, Dictionary Organization.(In Persian)


9. Razavi Adib, Massoud (1984), Persian and Arabic allegorical culture in Urdu, Ch 2, Allahabad,Air temperament.(In Persian)


10. Saadi Shirazi, Moslehuddin Abdullah (1681), Saadi's generalities, edited by Mohammad Ali Foroughi, Tehran,the Phoenix.(In Persian)


11. Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1686), Imaginations in Persian Poetry, Ch 3, Tehran, Agah.(In Persian)


12. Shamisa, Sirus (1681), Expression and Meanings, Ch 6, Tehran, Mitra Publishing.(In Persian)


13. Shahrani, Enayatullah (1614), Proverbs and Rulings, Kabul, Khoproloo Book Publications.(In Persian)


14. Milky, hero, allegory and a new image of its functions and types, Kavosh Scientific Research Quarterly. Letter, eleventh year, 1683, p.20.(In Persian)


15. Sadeghinejad, Ramin and Mohammadzadeh, Maryam (1631), A Study of Allegory and Its Species in the System Erfani Sir al-Abad al-Ma'ad, Sanai, Quarterly Journal of Allegorical Research, Islamic Azad University, Branch Bushehr.(In Persian)


16. Aali Mahmoudi, Omidvar, Musical Illusion in Masnavi Nahspehr Amir Khosrow Dehlavi, Journal of Criticism. And Rhetoric, Spring 1633.(In Persian)


17. Aali Mahmoudi, Omidvar et al. 1633, Masnavi Ne Sepehr Amir Khosrow Dehlavi, Literary Techniques, Year 9, Sh.(In Persian)


18. Maulana Jalaluddin Mohammad (1612), inquiry correction, Mohammad, Tehran, Zavar Publications in collaboration Publishing Simorgh


19. Moin, Mohammad (1683), Farhang-e Farsi, Ch 24, Tehran, Asatir.(In Persian)


20. Vahid Mirza, Mohammad (1310), Masnavi Ne Sepehr, lithography, Calcutta, Press Press Press.(In Persian)


21. Watawat, Bashir al-Din (1632) Sanai and Tahoori Library .(In Persian)


22. Vafaee, Abbas Ali and Aghababaei, Somayeh (1632), A Study of the Function of Allegory in Educational Literary Works, Journal of Educational Literature, Fifth Year n:18.(In Persian)


23. Homayi, Jalaluddin (1683), Rhetoric and Literary Crafts, Tehran, Ahura Publications.(In Persian)