جنبه های اکولوژیکی و ویژگی های فیتوشیمیایی برخی گیاهان دارویی خانواده نعنا در استان‌های خراسان
محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی
پرویز رضوانی مقدم
1
(گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
حمیدرضا فلاحی
2
(گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران)
احمد بالندری
3
(پژوهشکده علوم و صنایع غذایی استان خراسان رضوی، مشهد، ایران)
کلید واژه: اسانس, فلاونوئید, تانن, ساپونین, آلکالوئید,
چکیده مقاله :
به منظور بررسی خصوصیات اکوفیتوشیمیایی برخی گونه‌های گیاهی خانواده نعنا در استان‌های خراسان، در پژوهشی تعداد 122 نمونه از 31 گونة گیاهی متعلق به 15 جنس جمع‌آوری شد. اطلاعات اکولوژیکیِ رویشگاه هر یک از نمونه‌ها از جمله ارتفاع از سطح دریا، درصد و جهت شیب، نوع خاک، درصد پوشش گیاهی، گونه-های گیاهی غالب و همراه و نیز خصوصیات فیتوشیمیایی شامل درصد اسانس و وجود یا عدم وجود موادی نظیر آلکالویید، ساپونین، فلاونویید، تانن و گلیکوزئیدهای سیانوژنیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که 9/18 درصد از گونه‌های مورد مطالعه در ارتفاع کمتر از 1000 متر، 9/64 درصد در ارتفاعات بین 1000 تا 2000 متر و 2/16 درصد در ارتفاعات بیش از 2000 متر از سطح دریا می‌رویند. خاک رویشگاه گیاهان مورد مطالعه بیشتر از نوع سنگلاخی (57 درصد) بود، بیشتر گونه‌های گیاهی در شیب‌های 30 تا 50 درصد مشاهده شدند (54 درصد) و فراوانی حضور آن‌ها در شیب‌های شمالی بیشتر بود. میزان اسانس در نمونه‌های مورد مطالعه در دامنه‌ای بین 01/0 تا 5/2 درصد متغیر بود. افزون بر این، 7/13 درصد گیاهان دارای آلکالوئید، 2/90 درصد فلاونوئید، 3/33 درصد ساپونین، 4/78 درصد تاتن و 9/1 درصد حاوی گلیکوزئیدهای سیانوژنیک بودند. در مجموع نتایج نشان داد که پراکنش گیاهان دارویی خانوادة نعنا تحت تاثیر عوامل اکولوژیکی قرار گرفته و بنابراین از طریق فراهم‌سازی شرایط مطلوب برای رشد این گونه‌ها می‌توان از فرسایش ژنتیکی آن‌ها جلوگیری کرد.
In orde to study the ecological and phytochemical indices of some plant species of Labiateae in Khorasan provinces (Southern Khorasan, Northern Khorasan and Razavi Khorasan), 122 plant samples from 31 species belong to 15 genus were collected from 2000 - 2003. Ecological information including elevation, percentage of slope, slope direction, soil type, coverage percentage, canopy diameter, plant hight, dominat species and companion species for each plant sampel were recorded. Studied phytochemical indices were included of essence percentage, presence or absence of substances such as alkaloid, saponin, flavonoid, thannin, cyanogenic glycosides that were determined in 54 plant sampels. Results revealed that distribution of plant species in elevations of below 1000, 1000 - 2000 and above 2000 m, were 18.9%, 64.9% and 16.2%, respectively. The habitat soil type of more studied species was rocky (57%) and more of them were recorded in slope between 30-50% (54%) and in northe slopes. Percentage of essence in studied samples was 0.01-2.5%. Phytochemical experiments showed that the percentage of species containing alkaloied, flavonoid, saponin, thannin and sianogenic glycosides were 13.7%, 90.2%, 33.3%, 78.4% and 1.9%, respectively. Overall, results showed that the distribution of the labiateae family is influenced by ecological factors. Thus, by providing favorable conditions for the growth of these species can be prevented from their genetic erosion.