بررسی و تحلیل کنش¬های گفتاری گنبد سپید از هفت پیکر نظامی در پیشبرد روایت با تاکید بر نظریه جان. آر. سرل
محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)
طیبه محمدی خواه
1
,
فرزانه یوسف قنبری (نویسنده مسئول)
2
*
,
شهین قاسمی
3
,
علی زاهد
4
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول ، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول ، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.
کلید واژه: نظریّۀ کنش گفتار, جان سرل, نظامی گنجوی, گنبد سپید.,
چکیده مقاله :
نظریّۀ کنش گفتار جان سرل، بهعنوان یکی از مهمترین نظریّههای زبانشناسی و فلسفۀ زبان، چارچوبی مناسب برای تحلیل متون ادبی فراهم میآورد. این پژوهش با رویکرد توصیفی–تحلیلی و بهرهگیری از منابع کتابخانهای، داستان «گنبد سپید» از هفتپیکر نظامی گنجوی را بر اساس مفاهیم بنیادین این نظریّه، شامل کنشهای اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی، بررسی میکند. گنبد سپید، بهعنوان یکی از شاخصترین داستانهای نظامی، با استفاده از تکنیکهای بلاغی و تصویرپردازی، ابعاد مختلف روابط اجتماعی را بازتاب میدهد. از منظر نظریّۀ کنش گفتار، این داستان نشان میدهد که شخصیّتها چگونه از طریق اعمال گفتاری خود، مفاهیم عمیقی را منتقل کرده و زبان چه نقشی در شکلگیری و توسعۀ روایت ایفا میکند. خطابها، پیمانها، وعدهها و پیمانشکنیها ازجمله کنشهای گفتاری تأثیرگذار در ساختار داستانی و معنایی آن هستند. این تحلیل نشان میدهد که اندیشههای نظامی گنجوی با اصول این نظریّه منطبق است و در اشعار خود از طریق گفتار، شخصیّتها، ابعاد عشق، روحانیّت و تعارضات اجتماعی را ترسیم کرده است. این پژوهش نهتنها به درک بهتر ساختار گفتاری داستان کمک میکند، بلکه نشان میدهد چگونه نظریّههای زبانشناسی مدرن در تفسیر متون ادبی کهن بهکار میآیند.
John Searle’s speech act theory, as one of the most significant theories in linguistics and the philosophy of language, provides an appropriate framework for analyzing literary texts. This study, adopting a descriptive-analytical approach and utilizing library sources, examines the story of The White Dome from Nezami Ganjavi’s Haft Peykar based on the fundamental concepts of this theory, including assertive, directive, expressive, commissive, and declarative speech acts. The White Dome, as one of Nezami’s most outstanding stories, reflects various aspects of social relationships through rhetorical techniques and imagery. From the perspective of speech act theory, this story demonstrates how characters convey profound meanings through their speech acts and how language plays a role in shaping and developing the narrative. Addressing, pledging, promising, and breaking promises are among the influential speech acts in the story’s structural and semantic framework. This analysis reveals that Nezami Ganjavi implicitly utilized the principles of this theory and depicted aspects of love, spirituality, and social conflicts through the characters’ speech. This research not only enhances the understanding of the story’s speech structure but also illustrates how modern linguistic theories contribute to the interpretation of classical literary texts.