ارزیابی تاثیرات اقتصاد رانتی بر گسترش حاشیه نشینی کلانشهر تهران (مطالعه موردی: منطقه 19 شهر تهران)
محورهای موضوعی : جغرافیای اقتصادی
سیدمجتبی نجاتی
1
(دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
مجیدولی شریعت پناهی
2
(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی واحد یادگار امام خمینی (ره)شهرری)
تهمینه دانیالی
3
(دانشیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی روستاییٍٍِِِ، واحد یادگار امام (ره)شهر ری ،دانشگاه ازاد اسلامی ،تهران ،ایران .)
کلید واژه: سکونتگاه غیررسمی, اقتصاد, رانت, کلان شهر تهران, منطقه 19 تهران,
چکیده مقاله :
درحال حاضر وجود رانت های اقتصادی در حوزه مسکن وزمین ، نواحی شهری وروستایی اطراف کلاان شهر ها را با چالش های جدی مواجه کرده است . در واقع گروه های رانتی بدون انکه سرمایه گذاری اجتماعی ویا فعالیت مولد داشته باشند از انواع درآمدهای وابسته از فروش مواهب ومنابع طبیعی بهره می برند. این پژوهش در جهت ارزیابی تاثیرات اقتصاد رانتی بر گسترش حاشیه نشینی در منطقه 19 کلانشهر تهران صورت گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف¬گذاری کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. جهت جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای - اسنادی و روش میدانی از راه پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر 35 نفر از کارشناسان، خبرگان و صاحب نظران حوزه¬های برنامه¬ریزی روستایی، برنامه¬ریزی شهری، شهرسازی، جامعه شناسی و علوم اقتصادی می¬باشد. جهت تحلیل داده¬ها و اطلاعات به دست آمده از آزمون میانگین و آزمون دو جمله ای در نرم افزار spss استفاده گردیده است. یافته¬ها نشان داد که در زمینه عوامل موثر اقتصاد رانتی و نقش آن در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی منطقه 19 تهران، افزایش سرمایه و نقدینگی برای سوداگرایان و مدیران سودجو، وجود امکانات لازم برای کارآفرینی خرد و فردی برای مسئولین و ذی نفعان، نقص طرح های شهری بورس بازی زمین بیشترین تاثیرات را در این زمینه ایفا می¬کنند. بر اساس یافته¬ها عواملی نظیر افزایش بورس بازی زمین، ناکارآمدی قوانین با گذر زمان در خصوص ساخت مساکن شبانه و گسترش سکونتگاه¬های غیررسمی، وجود مدیریت کلیشه¬ای، شفاف نبودن بحث جرایم که موجب تفاسیر متعدد از طرف سودجویان می¬گردد.
Currently, the existence of economic rents in the field of housing and land has faced serious challenges in urban and rural areas around big cities. In fact, rent groups without social investment or productive activities are dependent on various types of income. They benefit from the sale of gifts and natural resources. This research was conducted to evaluate the effects of the rentier economy on the expansion of marginalization in the 19th district of Tehran metropolis. This research is applied in terms of targeting and descriptive-analytical in terms of method. In order to collect data and information, two methods of library-documents and field method of survey have been used. The statistical population of this research is 35 people from the fields of rural planning, urban planning, urban planning, sociology and economic sciences. In order to analyze the data and information obtained, mean test and binomial test were used in spss software. The findings showed that in the context of the effective factors of the rentier economy and its role in the formation of informal settlements in the 19th district of Tehran, increasing capital and liquidity for profiteers and profit-seeking managers, the existence of the necessary facilities for micro and individual entrepreneurship for officials and Beneficiaries, defects of the urban plans of the land exchange play the most effects in this field. Based on the findings, factors such as the increase in the land game exchange, the ineffectiveness of the laws over time regarding the construction of night houses and the expansion of informal settlements, the existence of stereotyped management, the lack of transparency in the discussion of crimes, which cause multiple interpretations by profiteers.
ابراهیم¬زاده، عیسی , نریمانی، فرامرز (1383). حاشیه¬نشینی و ناهنجاری¬های اجتماعی و راهکارهای تعدیل آن (نمونه موردی کریم آباد زاهدان)، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان.
اربابی سبزواری، آزاده و هاشمی نسب، سید حسین. (1400). تأثیر مهاجرت و حاشیه¬نشینی بر محیط زیست شهر تهران. فصلنامه علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(78)، 17-24.
استعلاجی، علیرضا و امینی، مرضیه. (1402). تحلیل سکونتگاه‌های غیررسمی منطقه 19 شهرداری تهران با تأکید بر معیارهای تأثیرگذار بر آن. اندیشه راهبردی شهرسازی، 1(2)، 1-14.
بزی، خدارحم، کیانی، اکبر و صفرزائی، عبدالغنی. (1395). بررسی علل شکل گیری و راهکار مقابله حاشیه نشینی شهر زابل با تاکید بر توانمندسازی. فصلنامه مطالعات شهری. 6(21)، 17-28.
تقوایی مسعود، سرایی محمدحسین (1387). گسترش افقی شهرها و ظرفیت¬های موجود زمین مورد شهر یزد. تحقیقات جغرافیایی. (پیاپی 73)):187-210.
سرور، هوشنگ و امین زاده، سیامک. (1398). تبیین علل شکل¬گیری اسکان‌های غیررسمی و ارائه راهکارهای بهینه جهت ساماندهی آنها(مطالعه موردی: محله علی آباد بوکان). جغرافیا و روابط انسانی، 2(3)، 17-42.
سلیمی سبحان، محمدرضا، سیاح البرزی، هدایت و عامری، محمدعلی. (1400). الگویابی مکانی ـ فضایی جرم نزاع و درگیری در نواحی استان تهران. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی, 1400(35)، 111-132.
شریعتی منش، محمد رضا. (1394). بررسی تاثیر حاشیه نشینی بر احساس امنیت اجتماعی شهروندان شهر جهرم. ۱ (۲)، ۶۱-۴۲
صاحبی نغمه، پوررمضان عیسی، قریشی محمد باسط و آمار حاجی شیرکیا تیمور. (1397). آسیب‌شناسی اقتصادی توسعه گردشگری در نواحی روستایی شهرستان لنگرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. ۷ (۲۵)، ۲۴۳-۲۲۵
ضیاتوانا، محمد حسن و امیرانتخابی، شهرام. (1386). روند تبدیل روستا به شهر و پیامدهای آن در شهرستان تالش، جغرافیا و توسعه، 5(10)، 128-107.
علوی قصونی، سیدجواد، هاشمی جمعه، یوسف و اسمعیلی، رضا. (1395). تحلیل اثرات نوسانات قیمت نفت روند بورس بازی زمین ومسکن در کلان¬شهرها مطالعه موردی: کلانشهر تهران، اولین سمینار آینده پژوهی توسعه ملی ایران در بستر جغرافیا، تهران،
علیزاده اقدم، محمدباقر و محمدامینی، حمیده. (1391). تحلیلی بر علل و پیامدهای شکل¬گیری مناطق حاشیه¬نشین با نگرش ویژه بر شهر خمین. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(2)، 121-138.
فلاح حیدری، فاطمه و رمضانی لشکریانی، حامد. (1395). بررسی علل و فرایندهای شکل¬گیری سکونتگاه¬های غیر رسمی در ایران،دومین کنفرانس ملی جغرافیا و برنامه¬ریزی، معماری و شهرسازی نوین، قم،
فنی زهره و دویران اسماعیل. (1387). پژوهشی در بازار زمین و مسکن (مورد: شهر زنجان، سالهای۱۳۷۸ الی ۱۳۸۶). مسکن و محیط روستا. ۲۷ (۱۲۴)، ۲۵-۱۲.
کمانداری، محسن، (1392). حاشیه نشینی و چالش‌های اجتماعی شهرها، اولین همایش ملی معماری پایدار و شهرسازی خشت اول.
کیومرثی، علی. (1395). بررسی تحولات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روستاهای الحاق شده به شهر نورآباد دلفان، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته زمین شناسی، دانشگاه شهید چمران.
گلستانی فرد، زهرا. (1397). بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش حاشیه¬نشینی در شهر ساوه، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور ری.
گلستانی، نرگس و رحیمی، حسین. (1398). نقش بنگاه¬های معاملات ملکی در بورس بازی زمین و مسکن شهری از منظر مشاوران املاک (مطالعه موردی: منطقه 12 شهرداری مشهد). برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6(4)، 81-91.
محمدنژاد، علی، لشگری، علی اصغر و سلیمانی، منصور. (1391). ارزیابی تحقق¬پذیری کاربری زمین در طرح¬های توسعه شهری (مطالعه مورد: طرح تفصیلی منطقه 22 تهران). پژوهش¬های دانش زمین، 3(4)، 94-110.
مظفری نیا، اسماء. (1397). تحلیلی بر علل شکل گیری سکونتگاه¬های غیررسمی و نحوه برخورد با آن¬ها (نمونه مورد مطالعه: شهر ارومیه)، گروه شهرسازی و هنر،دانشکده معماری، دانشگاه ارومیه.
ملاشریفی، محمدرضا. (1397)، ارزیابی الحاق نقاط روستایی به شهرها (شهر هشتگرد) ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده مدیریت و معماری ، گروه مدیریت، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات دماوند.
نجفی، مریم. (1397). بررسی علل و انگیزه¬های مهاجرت¬های روستا- شهری به شهر بجنورد و تحلیل تحرک سکونتی آنها در مراحل بعد از مهاجرت، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم جغرافیایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه حکیم سبزواری.
نقدی، اسدالله و صادقی، رسول (1385). حاشیه¬نشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری (با تأکید بر شهر همدان). رفاه اجتماعی، ۵ (۲۰)، ۲۳۴-۲۱۳.
References
Ahlqvist, T. (2003). Keys to futures. Societal reflections on developing key technologies and their impacts on human qualifications. Ministry of Trade and Industry. Studies and Reports, 10.
Alam, A., McGregor, A., & Houston, D. (2020). Women’s mobility, neighbourhood socio-ecologies and homemaking in urban informal settlements. Housing Studies, 35(9), 1586-1606.
Alavi Kasouni, Seyedjavad, Hashemi Juma, Youssef and Ismaili, Reza. (2015). Analyzing the Effects of Oil Price Fluctuations on the Trend of Land and Housing Markets in Metropolises Case Study: Tehran Metropolis, The First Future Research Seminar of Iran's National Development in the Context of Geography, Tehran. (In Persian)
Alizadeh Aghdam, Mohammad Bagher and Mohammad Amini, Hamidah. (2011). An analysis of the causes and consequences of the formation of marginal areas with a special view on the city of Khomein. Social Studies and Research in Iran, 1(2), 121-138. (In Persian)
Arbabi Sabzevari, A. & Hashemi Nesab, S. H. (2021). The effect of immigration and marginalization on the environment of Tehran. Specialized Scientific Quarterly of New Research Approaches in Management and Accounting, 5(78), 17-24. (In Persian)
Barros, J.; Sobreira, F. (2002). City of slums: Self-organisation across scales. UCL Work. Pap. Ser. 2002, 55, 1–10.
Bezi, Khodarahm, Kayani, Akbar & Safarzaei, A. G. (2015). Investigating the causes of the formation and the solution to deal with the marginalization of Zabul city with an emphasis on empowerment. Urban Studies Quarterly. 6(21), 17-28. (In Persian)
Carrilho J, Trindade J. Sustainability in Peri-Urban Informal Settlements: A Review. Sustainability. 2022; 14(13):7591.
Ebrahimzadeh, I., & Narimani, F. (2013). Marginalization and social anomalies and its adjustment solutions (case example of Karimabad, Zahedan), Sistan and Baluchistan University Publications. (In Persian)
Estelaji, A., & Amini, M. (2023). Informal Settlements Analysis of Tehran 19th District with the Emphasis on the Criteria Affecting it. Urban Strategic Thought, 1(2), 1-14.
Ewing, R, Pendall, R. & Chen, D.D.T, 2016, Measuring Sprawl and Impact, Washington D.C. Smart Growth America
Falah Heydari, Fatemeh and Ramezani Lashkariani, Hamed. (2015). Investigating the causes and processes of the formation of informal settlements in Iran, the second national conference on geography and planning, architecture and modern urbanism, Qom. (In Persian)
Fernandes, E. (2011). Regularization of Informal Settlements in Latin America; Lincoln Institute of Land Policy: Cambridge, MA, USA, ISBN 1-55844-202-2.
Golestani Fard, Z. (2017). Investigating factors affecting the formation and expansion of marginal settlements in Saveh city, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, Payam Noor Ray University.
Golestani, N., & Rahimi, Hossein. (2018). The role of real estate trading companies in the land market and urban housing from the point of view of real estate consultants (case study: District 12 of Mashhad Municipality). Physical Development Planning, 6(4), 81-91. (In Persian)
Kamalipour, H.; Dovey, K. (2019). Mapping the visibility of informal settlements. Habitat Int. 85, 63–75.
Kamandari, . (2012). Marginalization and social challenges of cities, the first national conference of sustainable architecture and urban planning of Kashte Aol. (In Persian)
Kiyomurthi, A. (2015). Investigating the physical, economic and social developments of the villages annexed to the city of Noorabad Delfan, Master's Thesis, Department of Geology, Shahid Chamran University.
Mehrotra, R. Kinetic city, Issues for urban design in South Asia. (2009). In Reclaiming (the Urbanism of) Mumbai. Explorations in/of Urbanism; Sun Publishers: Amsterdam, The Netherlands, 142–152.
Mohamed-Katerere, J. C. (2022). Mutually-Reinforcing Transgressions of Justice in Large Scale Land Acquisitions in the ‘Public Interest’. In International Yearbook of Soil Law and Policy 2020/2021 (pp. 17-45). Springer, Cham.
Mohammadnejad, A. Lashgari, A. A., & Soleimani, M. (2011). Evaluating the feasibility of land use in urban development plans (case study: detailed plan of Tehran's 22nd district). Earth Science Research, 3(4), 94-110. (In Persian)
Molashreifi, Mohammadreza. (2017). evaluation of the annexation of rural areas to cities (Hashtgerd city), Master's thesis, Faculty of Management and Architecture, Department of Management, Azad University of Damavand Science and Research Unit. (In Persian)
Mozaffarinia, A. (2017). An analysis of the causes of the formation of informal settlements and how to deal with them (case study: Urmia city), Department of Urban Planning and Art, Faculty of Architecture, Urmia University. (In Persian)
Najafi, M. (2017). Investigating the causes and motivations of rural-urban migrations to Bojnord city and analyzing their residential mobility in the stages after migration, Master's thesis, Department of Geographical Sciences, Faculty of Humanities, Hakim Sabzevari University. (In Persian)
Naqdi A., & Sadeghi, R. (2006). Marginalization is a challenge for sustainable urban development (with emphasis on Hamadan city). Social Welfare, 5 (20), 213-234. (In Persian)
Sahebi, N., Pourramzan, I., Qureshi, M. B., Amar Haji Shirkia, T. (2017). Economic pathology of tourism development in the rural areas of Langrod. Space economy and rural development. 7 (25), 243-225. (In Persian)
Salimi Sobhan, Mohammad Reza, Sayah Al Barzi, Hedayat, Ameri, Mohammad Ali. (2021). Spatial-spatial modeling of the crime of conflict and conflict in the areas of Tehran province. Journal of Police Geography, (35), 111-132. (In Persian)
Samper J, Liao W. Testing the Informal Development Stages Framework Globally: Exploring Self-Build Densification and Growth in Informal Settlements. Urban Science. 2023; 7(2):50.
Sarvar, H., & Aminzadeh, S. (2018). Explaining the causes of the formation of informal settlements and providing optimal solutions to organize them (case study: Aliabad Bukan neighborhood). Geography and Human Relations, 2(3), 17-42. (In Persian)
Satterthwaite, D., Archer, D., Colenbrander, S., Dodman, D., Hardoy, J., Mitlin, D., & Patel, S. (2020). Building resilience to climate change in informal settlements. One Earth, 2(2), 143-156.
Shariati Menesh, M. R. (2014). Investigating the impact of marginalization on the sense of social security of the citizens of Jahrom city. 1 (2): 61-42. (In Persian)
Taqwai, M., & Saraei, M. H. (2008). The horizontal expansion of cities and the available land capacities of Yazd city. Geographical research. (series 73),187-210. (In Persian)
Technical, Z. & Daviran, E. (2008). A research on land and housing market (Case: Zanjan city, 1378-1386). Housing and village environment. 27(124), 12-25. (In Persian)
Titz, A., & Chiotha, S. S. (2019). Pathways for sustainable and inclusive cities in Southern and Eastern Africa through urban green infrastructure?. Sustainability, 11(10), 2729.
Yang, C., & Qian, Z. (2022). Urbanization through resettlement and the production of space in Hangzhou's concentrated resettlement communities. Cities, 129, 103846.
Zhang, L. (2011). The political economy of informal settlements in post-socialist China: The case of chengzhongcun (s). Geoforum, 42(4), 473-483.
Zia - Tavana, M. H., & Amir Entekhabi, S. (2007). Procedure of Conversion in Village to City and its Results in Talesh Township. Geography and Development, 5(10), 107-128. (In Persian)