بررسی تطبیقی سطوح توسعه در روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)
محورهای موضوعی : آمایش سرزمین
1 - دانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه: توسعه روستايي, شهرستان مشهد, پايداري جمعيت, سکونتگاههای روستایی.,
چکیده مقاله :
بی تردید مهمترین مساله جمعیتی نواحی روستایی تمامی کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران، تخلیه جمعیتی سکونتگاههای روستایی است. تحقیق حاضر با این پیش فرض که سطح توسعه یافتگی بر ماندگاری جمعیت سکونتگاههای روستایی است، به بررسی مقایسه ای ابعاد توسعه بین دو گروه از روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی مي پردازد. روش تحقیق توصيفي – تحليلي با رويكرد مقایسه ای است. ابزار تحقیق 380 پرسشنامه خانوار در 41 روستای نمونه در شهرستان مشهد است. جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی و پیمایشی بوده است. نمونه گیری به روش طبقه ای تخصیص یافته صورت گرفته است و پرسشنامه حاوي سئوالاتي است كه در سه بعد و 62 شاخص سعي در كمي نمودن ابعاد مختلف توسعه در دو گروه روستای پایدار و ناپایدار جمعیتی دارد. تحلیل داده ها به کمک آزمون های استنباطی t دو نمونه ای و یومان- ویتنی انجام شد. موازنه 20 ساله جمعیتی شهرستان مشهد (85-65) نشان می دهد که 74% سکونتگاههای روستایی شهرستان با موازنه منفی جمعیتی مهاجر فرست و تنها 26% سکونتگاهها با موازنه مثبت جمعیتی مهاجرپذیر هستند. بررسی مقایسه ای بیانگر سطح بالاتر توسعه در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در روستاهای پایدار جمعیتی به ترتیب با 14.5، 21.4، 11.1 نسبت به روستاهای ناپایدار جمعیتی به ترتیب با 13.3، 20.9، 9.1 است و در مجموع درجه توسعه یافتگی در روستاهای پایدار جمعیتی با 23.6 بیشتر از روستای ناپایدار جمعیتی با 19.5 است. نتایج این پژوهش می تواند در برنامه ریزی های توسعه کاربرد داشته باشد. در حال حاضر اغلب فضاها و سکونتگاههای روستایی شهرستان در حاشیه قرار گرفته اند این امر ضرورت برنامه ریزی در راستای کاهش عدم تعادل های فضایی در سطح نواحی روستایی شهرستان (بین روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی) و تلاش در جهت بهبود سطح توسعه در ابعاد مختلف در روستاهای کم توان جمعیتی را در سطح شهرستان منعکس می نماید.
Undoubtedly, the most important population problem in rural areas of all developing countries, including Iran, is population evacuation of rural settlements. With the assumption that the level of development depends on the permanence of the population of rural settlements, the present research investigates the comparative aspects of development between two groups of stable and unstable villages. The research method is descriptive-analytical with a comparative approach. The research tool is 380 household questionnaires in 41 sample villages in Mashhad city. Information was collected by documentary and survey methods. Sampling has been done by stratified method and the questionnaire contains questions that try to quantify the different dimensions of development in two groups of stable and unstable population villages in three dimensions and 62 indicators. Data analysis was done using inferential two-sample t and Yeoman-Whitney tests. The 20-year population balance of Mashhad city (65-85) shows that 74% of the rural settlements of the city with a negative population balance are immigrant-first and only 26% of the settlements with a positive population balance are receptive to immigration. A comparative study shows a higher level of development in the three economic, social and environmental dimensions in the population stable villages with 14.5, 21.4, 11.1 respectively compared to the demographically unstable villages with 13.3, 20.9, 9.1 respectively and in total the degree of development in the villages Stable population with 23.6 is higher than unstable population with 19.5. The results of this research can be used in development planning. Currently, most of the rural areas and settlements of the city are on the margins, this is the necessity of planning in order to reduce spatial imbalances in the rural areas of the city (between stable and unstable population villages) and efforts to improve the level of development in different dimensions in It reflects the low-population villages. most of the rural areas and settlements of the city are on the margins, this is the necessity of planning in order to reduce spatial imbalances in the rural areas of the city (between stable and unstable population villages) most of the rural areas and settlements of the
بررسی تطبیقی سطوح توسعه در روستاهای پایدار و ناپایدار جمعیتی شهرستان مشهد و طرقبه شاندیز.
جمعه پور، محمود. (1384)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی، دیدگاه‌ها و روش¬ها، انتشارات سمت، تهران. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
حافظ نیا، محمدرضا. (1385)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، تهران. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
حسین زاده بحرینی، محمد. (1387)، پارادایم و دیدگاه‌های نظری برنامه‌ها و نوع نگرش آن‌ها به توسعه، مجموعه مقالات همایش پنجاه سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران، جلد اول، سازمان برنامه و بودجه، تهران. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
زاهدی، شمس السادات، و نجفی، غلامعلی. (1385). بسط مفهومی توسعه پایدار. مدرس علوم انسانی، 10(4)، (پیاپی 49) ویژه‌نامه مدیریت(، 43-76. https://mri.modares.ac.ir/article_329.html
سعیدی، عباس. (1381)، نگرش نظام وار جغرافیایی و توسعه پایدار روستایی. همایش بین‌المللی رویکرد فرهنگی به جغرافیا، --(، 21-35. https://sid.ir/paper/496435/fa
شاهی اردبیلی، حکمت. (1386)، نقش صنایع کوچک در توسعه روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان مشهد، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
صالحی شانجانی، پروین. (1370). رویکرد حفاظتی به منابع ژنتیکی جنگل‌های شمال کشور. جنگل و مرتع (جنگل‌ها و مراتع)، (69)، 60-66. https://magiran.com/p314366
طالبیان، محمدرضا. (1388)، روش‌شناسی مطالعات انقلاب با تأکید بر انقلاب اسلامی ایران، پژوهشکده امام خمینی. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
عبدالهی، عبدالله. (1387)، جهانی شدن، کلان‌شهرها و دگرگونی الگوهای توسعه شهری و روستایی (با تأملی بر گستره‌های فقر و نابرابری شهری در کلان‌شهر مشهد)، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
قاسمی، مریم. (1389)، پایدارسازی جمعیتی سکونتگاههای روستایی با تأکید بر رویکرد متنوع سازی فعالیت‌های اقتصادی، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
مرکز آمار ایران. سالنامه آماری استان خراسان رضوی 1399 و 1386. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
مرکز آمار ایران. سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1365 تا 1395، شهرستان مشهد. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
موسسه توسعه روستایی ایران. (1381)، توسعه روستایی، مجموعه گزارش‌های همایش چالش‌ها و چشم‌اندازهای توسعه ایران، دفتر چهارم گزارش 24. https://sanad.iau.ir/fa/Article/1036413?FullText=FullText
References
Abdollahi, A. (2007), Globalization, metropolises and the transformation of urban and rural development patterns (with a reflection on the extent of urban poverty and inequality in Mashhad metropolis), PhD thesis, Ferdowsi University of Mashhad. (in Persian)
Cucu, M. (2022). THE RURAL POPULATION IN THE CONTEXT OF ROMANIA'S REGIONAL DEVELOPMENT. Proceedings of the International Conference Competitiveness of Agro-Food and Environmental Economy. DOI:10.24818/cafee/2020/9/13
Ćurčić, N, Mirković Svitlica, A. Brankov, J. Bjeljac, Ž, Pavlović, S, & Jandžiković, B. (2021). The role of rural tourism in strengthening the sustainability of rural areas: The case of Zlakusa village. Sustainability, 13(12), 6747.
Ghasemi, M. (2009), Population stabilization of rural settlements with emphasis on diversification of economic activities, PhD thesis, Ferdowsi University of Mashhad. (in Persian)
Ghasemi, M, & Moeini, A. (2022). Analysis of depopulation trends and models of rural settlements in Khorasan Razavi province, 1986–2017. Area Development and Policy, 7(4), 442-462.
Gilman-Robert (1996), Sustainability, URL:http://www.context.org /ICLIB/DEFS/AIADef,htm.
Hafeznia, M. R. (1998). An introduction to the research method in humanities, Tehran, Samt Publications. (in Persian)
Hosseinzadeh Bahraini, Mohammad. (2007), Paradigm and theoretical views of programs and their approach to development, Proceedings of the Conference of Fifty Years of Development Planning in Iran, Volume 1, Planning and Budget Organization, Tehran. (in Persian)
Iran Statistics Center. (1987-2016) General population and housing census from 1987 to 2016, Mashhad county, Management and Planning Organization of Iran. Tehran. (in Persian)
Iran Statistics Center. (2019). Khorasan Razavi Statistical Yearbook 2019 and 2018. Management and Planning Organization of Iran. Tehran. (in Persian)
Jomehpour, M. (2005). An introduction to rural development planning: approaches and methods, Tehran, Samt Publications. (in Persian)
Liu, J, Du, S, & Fu, Z. (2021). The impact of rural population aging on farmers’ cleaner production behavior: Evidence from five provinces of the North China Plain. Sustainability, 13(21), 12199. https://doi.org/10.3390/su132112199
Liu, Y, Zhang, X, Xu, M, Zhang, X, Shan, B, & Wang, A. (2022). Spatial Patterns and Driving Factors of Rural Population Loss under Urban–Rural Integration Development: A Micro-Scale Study on the Village Level in a Hilly Region. Land, 11(1), 99. https://doi.org/10.3390/land11010099
Lopez, M, & Pastor, R. (2015). Development in rural areas through capacity building and education for business. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 1882-1888. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.07.250
Meyer, E. C. (2000), Social Aspects of Sustainability, Westfailische Wilhelms Universoitate Munster, pp 1-17
Newely, P.D. & N.L. Treverrow (2006), Sustainable Horticulture, Prime fact 144. New South Wales Deartment of Primary Industry, Available: http://dpi.new.gov.au./primefacts/.
Pearce, A. R. (2006), Sustainable Building Materials: a Primer, Sustainable Facilities and Infra Structure Program, Georgia Tech Research Institute, Available: maven.Gtri.gatech.edu/sfi/resources/pdf/TR/TR015.PDF
Rolling, N.G. & J. Jiggins, (1995), The Ecological Knowledge System, Second Symposium of the association of farming systems Research & Extension, Granada.
Rural Development Institute of Iran. (2002), Rural development, collection of reports of Iran's Development Challenges and Prospects Conference, fourth book of report 24. (in Persian)
Saeidi, A. (2002), systematic geographic change and sustainable rural development, collection of articles of the cultural approach to geography conference, Ferdowsi University of Mashhad, by Mohammad Hossein Papoli Yazdi, Mashhad. (in Persian)
Salehi-Shanjani, P. (1992). Conservation approach to the genetic resources of forests in the north of the country. Forests and pastures (forests and pastures), (69), 60-66. (in Persian)
Segnestam, L. (2002), Indicators of Environment and Sustainable Development: Theories and Practical Experience, World Bank Environmental Department, Washington DC, USA.
Shahi-Ardabili, H. (2016), The role of small industries in rural development case study: central part of Mashhad city, PhD thesis, Ferdowsi University of Mashhad. (in Persian)
Shen, D, Liang, H, & Shi, W. (2023). Rural Population Aging, Capital Deepening, and Agricultural Labor Productivity. Sustainability, 15(10), 8331. https://doi.org/10.3390/su15108331
Stringer, R. (1998), Environmental Policy and Australia s Horticultural Sector, Policy Discussion Paper, Center for International Economic Studies, University of Adelaide, Australia.
Talebian, M. R. (2010), methodology of revolution studies with an emphasis on the Islamic Revolution of Iran, Tehran, Imam Khomeini Research Institute. (in Persian)
World Bank. (1983). World Development Report 1983: World Economic Recession and Prospects for Recovery; Management in Development; World Development Indicators. The World Bank.
Zahedi, Sh. S, Najafi, G, A. (2006). Development of the concept of sustainable development. Sciences MODARES Human, 10(4), (series 49) special issue of management, 76-43. (in Persian) https://mri.modares.ac.ir/article_329.html
Zhang, Y, Jiang, T, Sun, J, Fu, Z, & Yu, Y. (2022). Sustainable development of urbanization: From the perspective of social security and social attitude for migration. Sustainability, 14(17), 10777. https://doi.org/10.3390/su141710777
Zong, Y, Ma, L, Shi, Z, & Gong, M. (2023). Agricultural Eco-Efficiency Response and Its Influencing Factors from the Perspective of Rural Population Outflowing: A Case Study in Qinan County, China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(2), 1016. https://doi.org/10.3390/ijerph20021016