ارائه الگوی افزایش تاب‌آوری محیطی شهر کنارک در برابر سیلاب‌های ناشی از طوفان‌های حاره‌ای با تأکید بر آینده‌پژوهی
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیابراهیم فروزان مهر 1 , آزاده اربابی سبزواری 2 , فاطمه ادیبی سعدی نژاد 3
1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اسلام شهر
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اسلام‌شهر
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اسلام‌شهر-ایران
کلید واژه: تاب‌آوری شهری, باران‌های حاره‌ای, آینده‌پژوهی, سناریونویسی, شهر کنارک,
چکیده مقاله :
امروزه تاب‌آور بودن شهرها در برابر مخاطرات طبیعی به یکی از مباحث مهم در مدیریت شهری تبدیل شده است. از طرفی توجه به این موضوع با نگاه آینده‌پژوهی برنامه‌ریزی را برای بهبود وضعیت آینده راحت‌تر کرده است، از همین رو، هدف اصلی پژوهش حاضر ارائه الگوی افزایش تاب‌آوری شهر کنارک در برابر مخاطرات ناشی از طوفان‌های حاره‌ای و با رویکرد آینده‌پژوهی است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت از نوع روش اکتشافی است، برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه خودساخته) بهره گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کارشناسان و نخبگان مربوطه بودند که با توجه به اهداف پژوهش و برای دستیابی به الگوی مطلوب با رویکرد آینده‌پژوهی از طریق مصاحبه با نخبگان و کارشناسان و با استفاده از روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند (به صورت از پیش تعیین شده)، انجام گرفت که در نهایت تعداد 15 نفر بدست آمد. برای شناسایی پیشران‌های کلیدی از روش تحلیل ساختاری )اثرات متقابل) در قالب نرم افزار MICMAC همچنین برای سناریونویسی از نرم‌افزار Senario Wizard استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد، ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺮان کانال جمع‌آوری آب‌های سطحی ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را از ﻃﺮﯾﻖ آﯾﻨﺪهﻫﺎی ﺑﺪﯾﻞ ﺧﻮد (ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﺘﻤﻞ) ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﺸﺮانﻫﺎ در ﺗﻌﯿﯿﻦ آﯾﻨﺪهﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﻨﺪ بود و ﭘﯿﺸﺮان تغییر نظام ساختار سازمان‌ها ﺑﺮاﺳﺎس ارﺗﺒﺎط آﯾﻨﺪهﻫﺎی ﺑﺪﯾﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را از ﺳﺎﯾﺮ آﯾﻨﺪهﻫﺎی ﺑﺪﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ است. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ﭘﯿﺸﺮان‌های نقشه پهنه‌بندی سیلاب، سامانه هشدار زودهنگام مخاطرات طبیعی و سامانه مکانی (GIS) و آﯾﻨﺪهﻫﺎی ﺑﺪﯾﻞ آن ﺟﺰء ﭘﯿﺸﺮانﻫﺎی ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ.
Today, the Resilience of Cities against Natural Hazards has become one of the important topics in Urban Management. On the other hand, paying attention to this issue from the point of view of future research has made it easier to plan to improve the future situation, therefore, The main goal of the present study Providing a model for increasing the resilience of the city of Konark against the Risks caused by Tropical Storms and It is with the approach Futures Studies. The Current Research is applied in terms of its purpose and Exploratory in its Nature, Two Documentaries and Field method have been used to collect data and information. The Statistical Population of this research included Relevant Experts and elites, who according to the objectives of the research and to achieve the desired model with a Future research approach through interviews with elites and experts and using a non-random purposeful sampling method (in a predetermined manner) done), and finally the Number of 15 People was obtained. In order to identify the key Driving Force, Structural analysis method (interaction effects) in the form of MICMAC Software was also used for Scenario writing using Scenario Wizard Software. The findings of the research showed that the Driving Force of "Surface Water Collection Channel" will have the most influence through their alternative futures (probable state) on other Driving Force in Determining the futures, and the Driving Force of "Changing the Structure of Organizations" Based on the Relationship of Alternative Futures, it has received the most influence from other alternative Futures. Also, the Driving Force of Flood Zoning Map, "Early Warning System of Natural Hazards and (GIS) and It has been Alternative futures of .that part Intermittent propellants
1- احد نژاد، محسن و نجفی، سعید. (1399): شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده کیفیت زندگی سکونتگاه‌های شهری با تأکید بر کاربرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: محلات کارمندان و اسلام‌آباد شهر زنجان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال 10، شماره 35، صص 105-26.
2- احمدی، عبدالمجید، فتحی، سعید، اکبری، ابراهیم. (1397): ارزیابی تاب‌آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زمین‌لرزه با استفاده از منطق فازی، جغرافیا مخاطرات طبیعی، شماره 27، صص 73-57.
3- احمدی، علی‌اصغر. (1398): رویکرد راهبردی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهرهای منتخب استان مازندران)، رساله دکتری رشته شهرسازی، دانشگاه عدالت گروه شهرسازی، استاد راهنما، دکتر ناصر بخشنده نصرت.
4- بازرمان، سپیده؛ فرجی، عبداله و شمسی‌پور، علی‌اکبر. (1400): تاب‌آوری شهری با تأکید بر جنبه‌های اقلیمی در شهر ورامین، مسکن و محیط روستا، شماره 174، تابستان 1400، صص 149-135.
5- بهروزی، حمزه، زند مقدم، محمدرضا و کامیابی، سعید. (1401): در مقاله‌ای با عنوان (تحلیل توزیع مکانی میزان تاب‌آوری شهر در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر. فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال چهاردهم، شماره 56، تابستان 1401.
6- پاشا زاده، اصغر. (1398): سنجش تاب‌آوری شهر اردبیل در برابر مخاطرات محیطی و ارائه الگوی شهر تاب‌آوری با رویکرد آینده‌پژوهی، رساله دکتری تخصصی، دانشگاه محقق اردبیلی، استاد راهنما، دکتر محمدحسن یزدانی.
7- پناهی، عبدالحافظ؛ جانباز قبادی، غلامرضا، متولی، صدرالدین و خالدی، شهریاری. (1400): سنجش و پیش‌بینی پتانسیل وقوع سیلاب تحت شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگانرود، نشریه علمی مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 13، تابستان 1402 .
8- پناهی، عبدالحافظ؛ جانباز قبادی، غلامرضا، متولی، صدرالدین و خالدی، شهریاری. (1401):، مدل‌سازی و پیش‌بینی خطر وقوع منطقه‌ای سیلاب حاصل از بارش تحت شرایط تغییر اقلیم )مطالعه موردی: حوضۀ آبخیز گرگانرود( فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال چهاردهم، شماره 56، تابستان 1401.
9- پودینه، محمدرضا، طولابی نژاد، مهرشاد، طولابی‌نژاد، میثم. (1398): اثرات خشکسالی بر فعالیت‌ها و معیشت خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: شهرستان میرجاوه) مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره دهم، شماره 37، صص 98-79.
10- ترابی، عبدالعلی؛ متولی، صدرالدین و جانباز قبادی، غلامرضا. (1400): شناسایی مؤلفه‌های تاب‌آوری شهرهای مرزی ساحلی برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر ساحلی مرزی بهشهر، فصلنامه علوم و فنون مرزی، دورۀ دهم، شمارۀ 4، زمستان 1400، صص 190-161.
11- حاجی علیزاده، جواد و رشیدی، اصغر. (1399): بررسی نقش نهادهای مدیریت سرزمینی در تاب‌آوری ناحیه‌ای با تأکید بر مخاطرات ناشی از نوسانات آب و هوایی (محدوده مورد مطالعه: بناب) فصلنامه آمایش محیط، شماره 4، صص، 72-57.
12- سلمانی، محمد و بدری، سید علی و مطوف، شریف و کاظمی ثانی عطااله، نسرین (1394): ارزیابی رویکرد تاب‌آوری جامعه در برابر مخاطرات محیطی )دانش مخاطرات سابق( دوره 2، شماره 4، صص 409-393.
13- شایگان، مصطفی، رنجبر، محسن، برنا، رضا و اربابی سبزواری، آزاده. (1401): تاب‌آوری مقاصد گردشگری در مقابل آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی (مورد مطالعه: استان همدان)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال چهاردهم، شماره 56، تابستان 1401، صص 15-1.
14- شکری فیروز جاه، پری (1396): تحلیل فضایی میزان تاب‌آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، دوره 2، شماره 2، صص 56-38.
15- صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمداله. (1393): بررسی رابطۀ زیست پذیری سکونتگاه‌های روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه تپه و پالیزان. مدیریت بحران، 3(2 (6))، 37-44.
16- صالحی، اسماعیل، آقا بابایی، محمدتقی، سرمدی، هاجر و فرزاد بهتاش، محمدرضا (1390): بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، نشریه محیط‌شناسی، دوره:37، شماره:59، صص 112-99.
17- طهماسبی, قباد, محمدی, علی‌رضا و بوچانی, محمدحسین. (1400): تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر رخداد سیلاب در شهر ایلام. مجله علمی " آمایش سرزمین، دوره 13 شماره 1، صص 56-21.
18- عرب سلغار، علی‌اکبر، پرهمت، جهانگیر و گودرزی، مسعود (1401): پیش‌بینی تغییرات اقلیمی با استفاده از مدل‌های گردش عمومی جو و مقیاس کاهی مدل‌های SDSM و LARS-WG تحت سناریوهای واداشت تابشی در حوضه آبریز دز»، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال چهاردهم، شماره 55، بهار 1401
19- غفوریان، مهسا. (1402): راهبردهای تحقق گردشگری هوشمند در شهر مشهد با رویکرد سناریونویسی، فصلنامه آینده‌پژوهی شهری دوره 3، شماره 1، بهار 1402، صص: 29-1.
20- فلاح مهرجردی، نازنین، حنایی، تکتم. (1399): ارزیابی میزان تاب‌آوری محله شهری در مواجهه با مخاطرات طبیعی مورد پژوهی محله آب و برق مشهد، جغرافیا و توسعه، شماره 9، صص، 246-227.
21- کیخا، زهرا، بذرافشان، جواد، قنبری، سیروس، کیخا، عالمه، (1399): تحلیل میزان تاب‌آوری اجتماعات روستایی سیستان در برابر مخاطرات محیطی، مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره نهم، شماره 23، صص، 18-1.
22- لعلی، محمد، خورازمی، امید علی، اجزا شکوهی، محمد، (1397): ارزیابی میزان آمادگی شهر مشهد در مواجهه با مخاطرات طبیعی با رویکرد تاب‌آوری شهری، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 29، صص، 118-103.
23- منافلویان، ساناز، زهرا سادات سعیده زرآبادی و بهزاد فر، مصطفی. (1398): سنجش عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اقلیمی شهر تبریز، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال دوازدهم، صص 21-2.
24- مهندسین مشاور مآب (1400): بازنگری طرح جامع بندر کنارک، وزارت راه و شهرسازی، تهران .
25- میر اسدالهی، شمسی سادات، متولی، صدرالدینی، جانباز قبادی، غلامرضا، (1399): تحلیل تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری در برابر سیلاب با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی(مطالعه موردی : شهر گرگان)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 59، زمستان 99، صص 157-137.
26- ناهید، مصطفی، زند مقدم، محمدرضا و کرکه آبادی، زینب (1400): سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری در برابر مخاطره سیلاب‌های شهری (مطالعه موردی: منطقه 4 تهران)، مرتع و آبخیزداری (منابع طبیعی ایران)، دوره:74، شماره:1، صص، 189-205.
27- نظم‌فر، حسین، پاشا زاده، اصغر، (1397): ارزیابی تاب‌آوری شهری در برابر مخاطرات طبیعی مطالعه موردی : شهر اردبیل، مجله آمایش جغرافیا فضا، سال 8، شماره 27، صص 116-110.
28- همقدم، نوشا؛ زیاری، کرامت اله، حاتمی نژاد، حسین، پوراحمد، احمد و زنگنه شهرکی، سعید (1402): ارائه پیشران‌های کلیدی آینده حکمروایی شهری هوشمند (مطالعه موردی: شهر رشت)، نشریه علمی مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال چهارم، شماره اول، پیاپی 12، بهار 1402، صص 39-17.
29- Akut (2008): Ilerisim, Ava Liable At: WWW.Akut.Org.Tr/Default. Aspx? Tabid= 52 And Emergency Management, Volume 7, Issue 1Economics. 3(2).Pp.235-239.
30- Anne Tiernan, Lex Drennan, Johanna Nalau, Esther Onyango, Lochlan Morrissey & Brendan Mackey, A Review Of Themes In Disaster Resilience Literature And International Practice Since (2015): Journal Of Policy Design And Practice.Pages 53-74, Received 13 May 2018, Accepted 30 Jul 2018, Published Online: 25 Oct 2018.
31- Begg, C, Callsen, I, Kuhlicke, C, Kelman, I (2018): The Role Of Local Stakeholder Participation In Flood Defence Decisions In The United Kingdom And Germany, Journal Of Flood Risk Management, 2018
32- Denis J Parker, (2020): Disaster Resilience – A Challenged Science, Journal Of Environmental Hazards
33- Feloni, E. Mousadis, I. And Baltas, E. (2020): Flood Vulnerability Assessment Using A GIS‐Based Multi‐Criteria Approach The Case Of Attica Region. Journal Of Flood Risk Management, 13, Pp. 1-15.
34- Forgette, Richard And Mark Avan BOENING (2009): Measuring And Modeling Community: SERP And DYME For Internal Distribution Only. Final SERRI/ DHS Distribution Review Pending.
35- Füssel, H.M. & Hildén, M. (2014): How Is Uncertainty Addressed In The Knowledge Base For National Adaptation Planning? Adapting To An Uncertain Climate, 41–66.
36- Kastridis, A. Kirkenidis, C. And Sapountzis, M. (2022): An Integrated Approach Of Flash Flood Analysis In Ungauged Mediterranean Watersheds Using Post‐Flood Surveys And Unmanned Aerial Vehicles (Uavs). Hydrological Processes. 34 (25), Pp. 4920-4939.
37- León‚ J. March‚ A. (2014): Urban Morphology As A Tool For Supporting Tsunami Rapid Resilience: A Case Study Of Talcahuano, Chile‚ Habitat International‚ Volume 43, July 2014,Pages 250–262.
38- Masud, Muhammad Mehedi; Sackor, Ahmad S. Alam, A. S. A. Ferdous; Al-Amin, Abul Quasem; Ghani, Ahmad Bashawir Abdul (2018): Community Responses To Flood Risk Management - An Empirical Investigation Of The Marine Protected Areas (Mpas) In Malaysia, MARINE POLICY. 97, 119-126. Doi:10.1016/J.Marpol.2018.08.027
39- U.C. Nkwunonwo, M. Whitworth, B. Baily. (2019): Urban Flood Modelling Combining Cellular Automata Framework With Semi-Implicit Finite Difference Numerical Formulation, Journal Of African Earth Sciences, Volume 150, Pages 272-281
40- Yang, W. Yang, H. & Yang, D. (2020): Classifying Floods By Quantifying Driver Contributions In The Eastern Monsoon Region Of China. Journal Of Hydrology, 585, 124767.Doi:10.1016/J.Jhydrol.2020.124767
41- Yanzhen, K. Xindong, O. Shigong, W. Chunqing, D. Kezheng, S. And Yang, Z. (2022): Statistical Characteristics And Synoptic Situations Of Long-Duration Heavy Rainfall Events Over North China. Earth And Space Science. Pp. 1-18.
42- Zhang, X. & Li, H. (2018): Urban Resilience And Urban Sustainability: What We Know And What Do Not Know? Cities, 72, 141-148.39..