تبلورشیطان اسطوره‌ای در ملکوت بهرام صادقی

محورهای موضوعی : اسطوره

اسحاق طغیانی ¹ , محمد چهارمحالی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسیدانشگاه سیستان و بلوچستان

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1393/07/01

کلید واژه: اسطوره, داستان, شخصیت, ملکوت, شیطان,

چکیده مقاله :

شیطان همواره در قصه‌ها،داستان‌ها،اسطوره‌هاوادیان نماد کامل شر در مقابل خیر است و در آفرینش آثار ادبی گذشته و حال سهم بسزایی داشته است. این نماد در ادبیات داستانی معاصر نیز در چند رمان و داستان معروف تبلور یافته است؛ از جمله شخصیت اصلی داستان بلند ملکوت اثر بهرام صادقی، مبتنی بر این نماد پرداخته شده است. اعمال دکتر حاتم و شخصیت پلید او در این داستان، به‌وضوحویژگی‌های برجسته شیطان را نمودار ساخته است. در این گفتار،شخصیت دکتر حاتم براساس این ویژگی‌ها از منظر اسطوره و تا حدودی از نظرگاه دینی و ادبیتحلیل و در پایان به دلایل کاربرد این اسطوره و دیگر اسطوره‌هادرداستانباتوجهبهذهنیت نویسنده اشاره شده است.

چکیده انگلیسی:

Satan is the symbol of evil against good in stories, fables, myths and religions, and plays an important role in literary works. In Persian contemporary literature, this symbol has appeared in some famous stories and novels including Malakout, a story by Bahrām Sādeqi. The first character of the story, Doktor Hātam, commits horrible crimes and displays the main features of Satan.The present article, tries to analyze the character of Doktor Hātam from mythical, religious and literary viewpoint, and then considers the reasons of using the myth of Satan and other myths in the novel.

منابع و مأخذ:

.

کتابنامه

قرآن کریم.

کتاب مقدس.

آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

اراداو‌یراف‌نامه. 1372. فیلپ ژینو. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار. تهران: شرکت انتشارات معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه.

الیاده، میرچاه. 1362. چشم‌انداز‌های اسطوره. ترجمة جلال ستاری. تهران: توس.

انوشه، حسن. 1376. فرهنگنامه ادبی فارسی: دانشنامه ادب فارسی2. ج2. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

اوستا. 1377. گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. 2ج. تهران: مروارید.

به‌آذین، م. ا. 1357. مهره مار. تهران: آگاه.

بهار، مهرداد. 1362. پژوهشی در اساطیر ایران (پاره نخست). تهران: توس.

پاک‌رو، فاطمه.1391. «نقد تطبیقی اسطوره آفرینش در شاهنامه فردوسی و مهابهاراتای هندی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. ش 27.

پور‌داوود، ابراهیم. 1380. فرهنگ ایران باستان. تهران: اساطیر.

حسینی، مریم و سارا پورشعبان. 1391. «اسطوره‌های ترکیبی پیکر‌گردانی در هزار و یک شب». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. ش27.

خلف تبریزی، محمد‌حسین متخلص به برهان. 1357. برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.

دادگی، فرنبغ. 1369. بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران: توس.

زادسپرم. 1366. گزیده‌های زاد‌سپرم. ‌ترجمة محمد‌تقی راشد محصل. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

زنر، آر. سی. 1374. زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمة تیمور قادری. تهران: فکر روز.

صادقی، بهرام. 1357. ملکوت. تهران: کتاب زمان.

غنیمی هلال، محمد. 1373. ادبیات تطبیقی. ترجمه و تحشیه و تعلیق سیدمرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم.1387. شاهنامه (بر اساس چاپ مسکو). به کوشش سعید حمیدیان. ج1. چ9. تهران: قطره.

فره‌وشی، بهرام. 1352. فرهنگ پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.

گریمال، پی‌یر. 1369. اسطوره‎های بابل و ایران باستان. ترجمة ایرج علی‌آبادی. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

گوته، یوهان ولفگانگ فون. 1363. فاوست (بخش 1 و 2). ترجمة اسد‌اله مبشری. تهران: آگاه.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد. 1378. مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمد‌رضا بزرگر خالقی و عفت کرباسی. تهران: زوّار.

محمودی، حسن. 1377. خون آبی بر زمین نمناک: در نقد و معرفی بهرام صادقی. تهران: آسا.

مدرسی، تقی. 1335. یکلیا و تنهایی او. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

مولوی، ‌جلال‌الدین محمد. 1387. مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: فراروی.

میر‌صادقی، جمال. 1365. ادبیات داستانی: قصه، داستان کوتاه، رمان. تهران: مؤسسة فرهنگی ماهور.

میرعابدینی، حسن. 1369. صد سال داستان‌نویسی در ایران. ج1. تهران: تندر.

نجم‌الدین رازی. 1377. مرصاد‌العباد. تصحیح محمدامین ریاحی. تهران: علمی.

واحددوست، مهوش. 1381. رویکرد علمی به اسطوره‌شناسی. تهران: سروش.

همیلتون، ادیت. 1376.‌ سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمة عبد‌الحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

یاحقی،‌ محمدجعفر. 1369. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی؛ مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی؛ سروش.

 

References

The Holy Quran.

The Holy Bible.

Āmouzgār, Zhāleh. (2009/1374SH). Tārikh-e asātiri-e Iran. Tehran: Sāzmān-e motāle’e va tadvin-e kotob-e darsi (SAMT).

Anousheh, Hasan. (1997/1376SH). Farhangnāmeh-ye adabi-ye Farsi: Dāneshnāmeh adab-e fārsi 2. Vol. 2. Tehran: Sazmān-e chāp o enteshārāt.

Ardāvirāf-nāmeh. (2007/1372SH). Gignoux, Philipe. Translation and research by Zhāleh Āmouzgār . Tehran: sherkat-e enteshārāt-e mo’in va anjoman-e Iran shenāsi farānse.

Avestā. (1997/1377SH). Ed. by Jalil Doustkhāh. 2 Vols. Tehran: Morvārid.

Bahār, Mehrdād. (1983/1362SH). Pazhouheshi dar Asātir-e Iran (pāreh-e nakhost). Tehran: Tous.

Bahār, Mehrdād. (2007/1386SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran (Pāreh-e Nakhost va Doyyom). Ed. by: Katāyoun Mazdāpour. 6^th Ed. Tehran: Āgah.

Beh Āzin, M. A. (1978/1357SH). Mohreh-e mār. Tehran: Āgāh. Bible.

Dādegi, Faranbagh. (1990/1369SH). Bondehesh. Tr. by Mehrdād Bahār. Tehran: Tous.

Eliad, Mircea. (1983/1362SH). Cheshmandāz-hā-ye Ostoureh (Aspects du mythe).Tr. by Jalāl Sattāri. Tehran: Tous.

Farahvashi, Bahrām. (1973/1352SH). Farhang-e pahlavi. Tehran: University of Tehran.

Ghanimi Helāl, Mohammad. (1994/1373SH). Adabiyāt –e tatbighi.Translation and annotation by Seyyed Mortezā Ayat ollāh zādeh Shirazi. Tehran: Amirkabir.

Goethe, Johann Wolfgang von. (1984/1363SH). Fāwst (parts 1 & 2) (Faust).Tr. by Asadollāh Mobasheri. Tehran: Āgāh.

Grimal, Pierre. (1990/1369SH). Ostoureh-hā-ye Bābel va Iran-e Bāstān (Perse De et Babylone De legendes et Contes). Tr. by Iraj ‘Ali Ābādi. Tehran: sazmān-e enteshārāt va āmouzeh-e enghelāb-e eslāmi.

Hamilton, Edit. (2004/1384SH). Seyri dar Asātir-e Younān o Rom (Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by ‘Abd-ol-hossein Sharifiyān. Tehran: Asātir.

Hosseini, Maryam va Sārā Pour Sha’bān. (2012/1391SH). "Ostoureh-hā-ye tarkibi-ye peykar gardāni da Hezār o yek shab".Faslnāmeh-ye adabiyāt-e erfani va ostoureh shenākhti. No. 27.

Khalaf Tabrizi, Mohammad hossein. (1978/1357SH). Borhān-e ghate’.With the efforts of Mohammad Mo’in. Tehran: Amirkabir.

Lāhiji, Shams-oddin Mohammad.(1999/1378SH). Mafāti’h-ol-e’jāz fi shar’h-e Golshan-e rāz.With the introduction and efforts of Mohammad Rezā Barzegar Khāleghi and ‘Effat Karbāsi. Tehran: Zavvār.

Mahmoudi, Hasan. (1998/1377SH). Khoun ābi bar zamin-e namnāk: dar naqd o mo’arefi-ye Bahrām Sādeghi. Tehran: Āsā.

Mir’ābedini, Hasan. (1990/1369SH). Sad sāl dāstān nevisi dar Iran.Vol. 1. Tehran: Tondar.

Mirsādeqi, Jamāl. (1986/1365SH). Adabiyāt-e dāstāni: qesseh, dāstān-e koutāh, roman. Tehran: mo’asseseh farhangi-ye Māhour.

Modarresi, Taghi. (1956/1335SH). Yekliyā va tanhā’i ou. Tehran: Bongāh-e tarjomeh va nashr-e ketāb.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2008/1387SH). Masnavi-ye Ma’navi.Ed. by R. N. Nicholson. Tehran: Farārouy.

Pākrou, Fātemeh. (2012/1391SH). "Naqd-e tatbighi-ye oustureh āfarinesh dar Shāhnāmeh Ferdowsi va Mahābahārātā-ye Hendi". Faslnāmeh-ye adabiyāt-e erfāni va oustureh shenākhti. No. 27.

Pourdāvood, Ebrhim. (2001/1386SH). Farhang-e Iran-e bāstān. Tehran: Asātir.

Rāzi, Najm-oddin Abubakr. (1994/1377SH). Mersād-ol ‘ebād.Ed. by Mohammad Amin Riyā’hi. Tehran: ‘Elmi va farhangi.

Sādeghi, Bahrām. (1978/1357SH). Malakout. Tehran: ketāb-e zamān.

Vāheddoust, Mahvash. (1998/1381SH). Rouykard-e ‘elmi be oztoureh shenāsi. Tehran: Soroush.

Yāhaqi, Mohammad Ja’far. (1996/1375SH). Farhang-e asātir o eshārāt-e dāstāni dar adabiyāt-e fārsi. Tehran: Vezārat-e farhang o amouzesh-e ‘ali; mo’asseseh motāle’āt o tahghighāt-e farhangi; Soroush.

Zā desparam. (1987/1366SH). Gozide-hā -ye Zā desparam. Ed. by Mohammad Taqi Rāshed Mohassel. Tehran: Moassese-ye motāle’āt va tahqiqāt-e farhangi.

Zaehner, R. C. (1995/1374SH). Zorvān yā mo’ammā-ye Zartoshtigari.Tr. by Teimour Qāderi. Tehran: Fekr-e rouz.

 

 

References

The Holy Quran.

The Holy Bible.

Āmouzgār, Zhāleh. (2009/1374SH). Tārikh-e asātiri-e Iran. Tehran: Sāzmān-e motāle’e va tadvin-e kotob-e darsi (SAMT).

Anousheh, Hasan. (1997/1376SH). Farhangnāmeh-ye adabi-ye Farsi: Dāneshnāmeh adab-e fārsi 2. Vol. 2. Tehran: Sazmān-e chāp o enteshārāt.

Ardāvirāf-nāmeh. (2007/1372SH). Gignoux, Philipe. Translation and research by Zhāleh Āmouzgār . Tehran: sherkat-e enteshārāt-e mo’in va anjoman-e Iran shenāsi farānse.

Avestā. (1997/1377SH). Ed. by Jalil Doustkhāh. 2 Vols. Tehran: Morvārid.

Bahār, Mehrdād. (1983/1362SH). Pazhouheshi dar Asātir-e Iran (pāreh-e nakhost). Tehran: Tous.

Bahār, Mehrdād. (2007/1386SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran (Pāreh-e Nakhost va Doyyom). Ed. by: Katāyoun Mazdāpour. 6^th Ed. Tehran: Āgah.

Beh Āzin, M. A. (1978/1357SH). Mohreh-e mār. Tehran: Āgāh. Bible.

Dādegi, Faranbagh. (1990/1369SH). Bondehesh. Tr. by Mehrdād Bahār. Tehran: Tous.

Eliad, Mircea. (1983/1362SH). Cheshmandāz-hā-ye Ostoureh (Aspects du mythe).Tr. by Jalāl Sattāri. Tehran: Tous.

Farahvashi, Bahrām. (1973/1352SH). Farhang-e pahlavi. Tehran: University of Tehran.

Ghanimi Helāl, Mohammad. (1994/1373SH). Adabiyāt –e tatbighi.Translation and annotation by Seyyed Mortezā Ayat ollāh zādeh Shirazi. Tehran: Amirkabir.

Goethe, Johann Wolfgang von. (1984/1363SH). Fāwst (parts 1 & 2) (Faust).Tr. by Asadollāh Mobasheri. Tehran: Āgāh.

Grimal, Pierre. (1990/1369SH). Ostoureh-hā-ye Bābel va Iran-e Bāstān (Perse De et Babylone De legendes et Contes). Tr. by Iraj ‘Ali Ābādi. Tehran: sazmān-e enteshārāt va āmouzeh-e enghelāb-e eslāmi.

Hamilton, Edit. (2004/1384SH). Seyri dar Asātir-e Younān o Rom (Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by ‘Abd-ol-hossein Sharifiyān. Tehran: Asātir.

Hosseini, Maryam va Sārā Pour Sha’bān. (2012/1391SH). "Ostoureh-hā-ye tarkibi-ye peykar gardāni da Hezār o yek shab".Faslnāmeh-ye adabiyāt-e erfani va ostoureh shenākhti. No. 27.

Khalaf Tabrizi, Mohammad hossein. (1978/1357SH). Borhān-e ghate’.With the efforts of Mohammad Mo’in. Tehran: Amirkabir.

Lāhiji, Shams-oddin Mohammad.(1999/1378SH). Mafāti’h-ol-e’jāz fi shar’h-e Golshan-e rāz.With the introduction and efforts of Mohammad Rezā Barzegar Khāleghi and ‘Effat Karbāsi. Tehran: Zavvār.

Mahmoudi, Hasan. (1998/1377SH). Khoun ābi bar zamin-e namnāk: dar naqd o mo’arefi-ye Bahrām Sādeghi. Tehran: Āsā.

Mir’ābedini, Hasan. (1990/1369SH). Sad sāl dāstān nevisi dar Iran.Vol. 1. Tehran: Tondar.

Mirsādeqi, Jamāl. (1986/1365SH). Adabiyāt-e dāstāni: qesseh, dāstān-e koutāh, roman. Tehran: mo’asseseh farhangi-ye Māhour.

Modarresi, Taghi. (1956/1335SH). Yekliyā va tanhā’i ou. Tehran: Bongāh-e tarjomeh va nashr-e ketāb.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (2008/1387SH). Masnavi-ye Ma’navi.Ed. by R. N. Nicholson. Tehran: Farārouy.

Pākrou, Fātemeh. (2012/1391SH). "Naqd-e tatbighi-ye oustureh āfarinesh dar Shāhnāmeh Ferdowsi va Mahābahārātā-ye Hendi". Faslnāmeh-ye adabiyāt-e erfāni va oustureh shenākhti. No. 27.

Pourdāvood, Ebrhim. (2001/1386SH). Farhang-e Iran-e bāstān. Tehran: Asātir.

Rāzi, Najm-oddin Abubakr. (1994/1377SH). Mersād-ol ‘ebād.Ed. by Mohammad Amin Riyā’hi. Tehran: ‘Elmi va farhangi.

Sādeghi, Bahrām. (1978/1357SH). Malakout. Tehran: ketāb-e zamān.

Vāheddoust, Mahvash. (1998/1381SH). Rouykard-e ‘elmi be oztoureh shenāsi. Tehran: Soroush.

Yāhaqi, Mohammad Ja’far. (1996/1375SH). Farhang-e asātir o eshārāt-e dāstāni dar adabiyāt-e fārsi. Tehran: Vezārat-e farhang o amouzesh-e ‘ali; mo’asseseh motāle’āt o tahghighāt-e farhangi; Soroush.

Zā desparam. (1987/1366SH). Gozide-hā -ye Zā desparam. Ed. by Mohammad Taqi Rāshed Mohassel. Tehran: Moassese-ye motāle’āt va tahqiqāt-e farhangi.

Zaehner, R. C. (1995/1374SH). Zorvān yā mo’ammā-ye Zartoshtigari.Tr. by Teimour Qāderi. Tehran: Fekr-e rouz.