بررسی بن‌مایه تنزّل آغازین با نگاهی به تفسیر کشف‌الاسرار و عدّة‌الابرار

زارعی, علی‌اصغر; مظفری, علی‏رضا

کد مقاله : 522592 بازدید : 201 صفحه: 81 - 106

20.1001.1.20084420.1395.12.42.3.6

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی بن‌مایه تنزّل آغازین با نگاهی به تفسیر کشف‌الاسرار و عدّة‌الابرار

محورهای موضوعی : اسطوره

علی‌اصغر زارعی ¹ , علی&rlm;رضا مظفری ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

تاریخ دریافت : 1395/03/03 تاریخ پذیرش : 1395/03/03 تاریخ انتشار : 1395/03/01

کلید واژه: انسان, حیوان, هبوط, دورۀ زرّین, سرآغاز,

چکیده مقاله :

در داستان هابیل و قابیل از تفسیر کشف الاسرارِ میبدی، سخن از ترسیدن قابیل با شنیدن آوازی و گریختن او از خلق و انس گرفتن با وحوش بیابان به میان آمده است. این موضوع با کهن الگویی ارتباط داردکه از آن با عنوان تنزّل آغازین یاد می شود. انسان طبق این کهن الگو، از دوره ای طلایینزول کرده و سرآغاز را از دست داده است. در پژوهش حاضر کوشش شده است با روش توصیفی - تطبیقی این کهن الگو در چند فرهنگ مختلف بررسی شود. این پژوهش نشان می دهد که کهن الگوی تنزل آغازین که در بیشتر آیین ها دیده می شود، حکایت از خویشاوندی انسان نخستین با طبیعت و حیوانات دارد که بر اثر اندیشه ای اهریمنی از دست رفته است. همراهی انسان با طبیعت در دورۀ زرین، هرچند فراموش شده، ردِپای آن کاملاً از بین نرفته است. حضور کهن الگوی یادشده در فرهنگ‎ های مختلف، صورت های گوناگونی دارد، اما ویژگی های مشترکِ معینی پیوسته در آنها تکرار می شود.

چکیده انگلیسی:

According to Abulfazl Rashideddin Meybodi in Kashf-Al-Asrar and Odat-Al-Abrarin his interpretation of the story of Cain and Abel, Cain is afraid of a song and escapes from people and becomes familiar with wild animals. The story has a connection with an archetype named the first decline. According to the archetype, the man has fallen from a golden age and has lost his roots. The present article tries to study the first decline archetype in some cultures based on descriptive-comparative method. The archetype can be seen in most of the rituals which indicates the close relationship of man with the nature and animals, the relation that has forgotten by an evil thought. Although the affinity of man and nature that existed in the Golden age has been forgotten, but its trace can still be seen. This archetype is present in different cultures with various forms and some common themes can be found in them.

منابع و مأخذ:

کتاب مقدس.

الیاده، میرچا. 1382. اسطوره، رؤیا، راز. ترجمۀ رؤیا منجم. چ سوم. تهران: علم.

ـــــــــــ. 1390.اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چ سوم. تهران: طهوری.

امامی، صابر. 1380.اساطیر در متون تفسیری. تهران: گنجینۀ فرهنگ.

اوستا. 1381. گزارش جلیل دوستخواه. چ ششم. تهران: مروارید.

بلان، یانیک. 1384. پژوهشی در ناگزیری مرگ گیلگمش. ترجمۀ جلال ستاری. چ دوم. تهران: مرکز.

بلعمی‌، ابوعلی‌محمد. 1386.تاریخ بلعمی‌.تصحیح محمدتقی‌بهار ومحمد پروین گنابادی‌.تهران: هرمس‌.

بیرلین، ج.ف. 1389.اسطوره‌های موازی. ترجمۀ عباس مخبر. چ دوم. تهران: مرکز.

بیرونی، ابوریحان. 1389. آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. چ ششم، تهران: امیرکبیر.

تاگور، رابیندرانات. 1334.چیتراوگزیدۀاشعار.ترجمة فتح‌الله مجتبایی. تهران: نیل.

جامی، نورالدین عبدالرحمان. 1370.نفحات‌الانس. محمود عابدی. چ دوم. تهران: اطلاعات.

دادگی، فرنبغ. 1380. بندهش. گزارنده مهرداد بهار. چ دوم. تهران: توس.

رضایی، مهدی. 1384. آفرینش و مرگ در اساطیر.چ دوم. تهران: اساطیر.

سعدی شیرازی، شیخ‏مصلح‌الدین. 1372. بوستان.تصحیح غلامحسین یوسفی. چ چهارم. تهران: خوارزمی.

سهروردی، ابوحفص عمر.1386.عوارف‌المعارف.ترجمۀ ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی. به اهتمام قاسم انصاری. چ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.

شکوهی زنجانی، محمد. 1380. شیخ اخی‌فرج زنجانی. زنجان: شهاب.

عطار نیشابوری، شیخ ‌فریدالدین. 1383.تذکرةالاولیاء. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: میلاد.

فردوسی، ابوالقاسم. 1387. شاهنامه. نسخه مسکو. چ دوم. تهران: سورۀ مهر.

کرامر، سمیوئل نوآ. 1391. الواح سومری. ترجمۀ داوود رسایی. چ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.

کریستین‌سن، آرتور. 1389. نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار.ترجمۀ ژالۀ آموزگار و احمد تفضلی. چ چهارم. تهران: چشمه.

گری، جان. 1390. اساطیر خاور نزدیک. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. چ دوم. تهران: اساطیر.

گریمال، پیر. 1381. اسطوره‌های بابل و ایران باستان. ترجمۀ ایرج علی‏آبادی. چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.

گرین، ویلفرد و همکاران. 1380. مبانی نقد ادبی. ترجمۀ فرزانۀ طاهری. چ دوم. تهران: نیلوفر.

گیل‌گمش. 1387. برگردان احمد شاملو. چ ششم، تهران: چشمه.

محمد‌بن منوّر.1376. اسرارالتوحید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. چ دوم. تهران: آگاه.

مظفری، علی‌رضا و علی‏اصغر زارعی. 1392.«ضحاک و بین‌النهرین». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش33.

مکال،هنریتا. 1389.جهان اسطوره‌ها. ترجمۀ عباس مخبر. چ دوم. تهران: مرکز.

مولوی بلخی، جلال‌الدین محمد. 1375. مثنوی معنوی. تصحیح نیکلسون.چ هشتم. تهران:بهزاد.

میبدی، ابوالفضل. 1361.کشف‌الاسرار و عدةالابرار. به اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.

هینلز، جان راسل. 1389. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ محمدحسین باجلان فرخی. چ سوم. تهران: اساطیر.

ــــــــــــــــ. 1382. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ ژالۀ آموزگار و احمد تفضلی. چ هشتم. تهران. چشمه.

یونگ، کارل گوستاو. 1384. انسان و سمبلهایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ پنجم.تهران: جامی.

References

Ketāb-e Moghaddas.

Attār, Farid-oddin. (2004/1383SH). Tazkarat-ol-owliā. Ed. by Rynold Nicholson. 1^st ed. Tehrān: Nashr-e Milād.

Avestā. (2002/1381SH). Reported by Jalil-e Doustkhāh. 6^th ed. Tehrān: Morvārid.

Bal’ami, Abu-’Ali. (2007/1386SH). Tārikh-e Bal’ami. Ed. by Mohammad Taghi Bahār and Mohammad Parvin Gonābādi. 1^st ed. Tehran: Nashr-e Hermes.

Bierlein, J. F. (2010/1389SH). Ostoureh-hā-ye movāzi (Parallel Myths). Tr. by Abbās Mokhber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Birouni, Abu-Reiy'hān. (2010/1389SH). Āsār-ol-bāghiyah. Tr. by Akbar Dānāseresht. Tehran: Amirkabir.

Blanc, Yannick. (2005/1384SH). Pazhouhesh dar nāgoziri-ye marg-e Gilgamesh. (Enquete Sur La Mart De Gilgamesh). 2^nd ed. Tr. by Jalāl Sattāri. Tehrān: Markaz.

Bondaheshn. (2001/1380H).Translated and reported by Mehrdād Bahār. 2^nd ed. Tehran: Nashr-e Tous.

Christensen, Arthur. (2010/1389SH). Nemoune-hā-ye nakhostin ensān o nakhostin shahriyār dar tārikh-e afsāne-hā-ye Irāniyān (Les types du premier home et du premier roi dans l'histoire légendaire des Iraniens). Tr. by Zhāleh Āmouzegār and Ahmad Tafazzoli. 4^th ed. Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Eliade, Mircea. (2003/1382SH). Ostoureh, ro’yā, rāz (myths, dreams mysteries). Tr. by Ro’ya Monajjem. 3^rded. Tehran: Nashr-e ’Elm.

Eliade, Mircea. (2006/1390SH). Ostoureh-ye bāzgasht-e jāvdāneh (Le mythe de l'éternel retour). Tr. by Bahman Sarkārāti. Tehran: Tahouri.

Emāmi, Sāber. (2001/1380SH). Asātiri dar motoun-e tafsiri. 1^st ed. Tehrān: Nashr-e Ganjineh-ye Farhang.

Ferdowsi, Abolghāsem. (1999/1378SH). Shāhnāmeh. Moscow edition. 2^nd ed. Tehran: Nashr-e Soureh Mehr.

Gilgamesh. (2008.1387SH). Tr. by Ahmad Shāmlou. 6^th ed. Tehrān: Nashr-e Cheshmeh.

Gray, John. (2011/1390SH). Asātir-e khāvar-e nazdik (‎Near Eastern mythology). Tr. by Bājelān Farrokhi. 2^nd ed. Tehrān: Asātir.

Grimal, Pierre. (2002/1381SH). (2008/1387SH). Ostoureh-hā-ye Bābel va Irān-e Bāstān (Alain ‎Contes et legendes De Babylone et De Perse). Tr. by Iraj ’Ali Ābādi.3^rd ed. Thehrān: Sherkat-e Enteshārāt-e Elmi va Farhangi.

Guerin, Wilfred L. and et.al. (2001/1380SH). Mabāni-e naghd-e adabi (A Handbook of critical Approaches to literature). Tr. by Farzāneh Tāheri. 2^nd ed. Tehran: Niloufar.

Hinnells, John Russell. (2010/1389SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology). Tr. by Bājelān Farrokhi. 3^rd ed. Tehran: Asātir.

Hinnells, John Russell. (2010/1389SH). Shenākht-e asātir-e Iran (Persian mythology). Tr. by Zhāleh Āmouzegār and Ahmad Tafazzoli. 8^th ed. Tehran: Nashr-e Cheshmeh.

Jāmi, Nour-oddin ’Abd-orrahmān. (1991/1370SH). Nafahāt-ol-ons. Dr. Mahmoud ’Ābedi. Tehran: Ettelā’āt.

Jung, Carl Gustav. (2005/1384SH). Ensān va sambol-hā-yash. Tr. by Mahmoud Soltāniyeh. 5^thed. Tehrān: Nashr-e Jāmi.

Kramer, Samuel Noah. (2011/1391SH). Alvāh-e Soumeri (‎From the tablets of Sumer). Tr. by Dāvoud Rasā'ei. 4^th ed. Thehrān: Nashr-e ’Elmi o Farhangi.

McCall, Henrietta. (2006/1385SH). Jahān-e Ostoure-hā (World of myths). Tr. by ’Abbās Mokhber. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Meibodi, Abolfazl Rashid-oddin. (1982/1361SH). Kashfol-asrār va Oddatol-abrār. With the efforts of ’Ali Asghar Hekmat. 1^st ed. Tehrān: Amirkabir.

Mihani, Mohammad Ebn-e Monavvar. (1997/1376SH). Asrār-ottowhid. Ed. by. Mohammad Rezā Shafi’ei Kadkani. 2^nd ed. Tehran: Nashr-e Ᾱgāh.

Mowlavi, Jalāl-oddin Mohammad. (1996/1375SH). Masnavi-e Ma’navi. Ed. by R.N. Nicholson. 8^th ed. Tehran: Nashr-e Behzād.

Mozaffari, ’Ali Rezā and ’Ali Asghar Zāre’i. (2013/1392SH). “Zahhāk o Beinonahreyn”. Azād University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 9. No. 33.

Rezāei, Mehdi. (2005/1384SH). Āfarinesh o marg dar asātir (Creation and death in myth). 2^nd ed. Tehran: Asatir.

Sa’di Shirāzi, Mosleh-oddin. (1993/1372SH). Boustān. Ed. by Gholām-hossein Yousefi. 4^th Ed. Tehrān: Khārazmi.

Shokouhi Zanjāni, Mohammad. (2001/1380SH). Sheikh Akhi Faraj Zanjāni. 1^st ed. Zanjān: Nashr-e Shahāb.

Sohravardi, Shahab-oddin ’Omar. (2007/1386SH). ’Awāref-ol-ma’āref. Tr. By Abu-Mansour ibn ’AbdolMo’men Esfahāni. With the Efforts of Ghāsem Ansāri. 4^th ed. Tehran: ’Elmi o farhangi.

Tagore, Rabindranath. (1955/1334SH). Chitrā va gozideh-ye as’ār. Fathollāh Mojtabāei. 1^sted. Tehrān : Nashr-e Nil.

_||_