ساختار تقابلی داستان سیاوش در شاهنامه بر اساس نظریه لوی استروس

چهارمحالی, محمد; شعبانزاده, مریم; حسن آبادی, محمود

کد مقاله : 538402 بازدید : 140 صفحه: 75 - 107

نوع مقاله: پژوهشی

ساختار تقابلی داستان سیاوش در شاهنامه بر اساس نظریه لوی استروس

محورهای موضوعی : اسطوره

محمد چهارمحالی ¹ , مریم شعبانزاده ² , محمود حسن آبادی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

تاریخ دریافت : 1396/11/30 تاریخ پذیرش : 1396/11/30 تاریخ انتشار : 1396/11/01

کلید واژه: شاهنامه, سیاوش, تقابل, لوی استروس, خویشی و هم‌خونی,

چکیده مقاله :

تقابل در داستان اسطوره‌ای ـ حماسی سیاوش در شاهنامه چشمگیر است و به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سازنده‌ در وجود شخصیت‌ها و رویدادها خود را نشان داده است. زیر بنای همة رویدادها در این داستان دو اصل متقابل زیاد بها دادن به پیوند خویشاوندی و کم بها دادن به پیوند خویشاوندی در نظریة لوی استروس است. دو نوع تقابل در این داستان یافت می‌شود: 1. تقابل داخلی که ناظر بر تضاد سودابه و سیاوش در سرزمین ایران و حرمسرای کیکاووس است که باعث سربلندی و سپس طرد سیاوش می‌شود و همچنین ناظر بر جدال کیخسرو و فریبرز از یک طرف و جدال توس و گودرز به جانبداری از این دو شخصیت در مسئلة جانشینی کیکاووس از طرف دیگر است. بهانة اصلی در این نوع تقابل، خویشی و همخونی و به اصطلاح لوی استروس زیاد بها دادن است. 2. تقابل خارجی که ناظر بر توطئة گرسیوز و ستیز افراسیاب با سیاوش است و باعث مرگ او می‌شود. بهانة اصلی در این نوع تقابل، بیگانگی و دشمنی دیرینه و همان کم بها دادن است. همچنین اصل زیاد بهادادن ناظر بر خواب افراسیاب و سیاوش از یک سو و اصل کم بهادادن ناظر بر خواب پیران ویسه و گودرز کشوادگان از سوی دیگر است.

چکیده انگلیسی:

In the mythical-epic story of Siavash in Shāhnāmeh, "opposition" is an impressive concept and shows itself in the relationships between characters and events. Based on the theory of Lévi-Strauss, in this story, the basis of all events is two opposed principles: "attribution of high value to kinship relations" and "attribution of low value to kinship relations". There are two kind of "opposition" in the story. 1. Internal opposition that refers to confrontation between Sudabeh and Siavash in the land of Iran and the harem of Kai Kāvus; this opposition provokes Siavash's pride and then his rejection; also it refers to the battle between Kai Khosrow and Fariborz, and Tus and Goudarz's controversy in favor of the two characters in the succession of Kai Kāvus. The cause of this confrontation is kinship and blood-relationship or, as Lévi-Strauss says, "attribution of high value to kinship relations". 2. External opposition that refers to the conspiracy of Garsivaz and the quarrel of Afrasiab with Siavash that leads to the death of Siavash. The cause of this confrontation is enmity and hostility or, as Lévi-Strauss says, "attribution of low value to kinship relations". Also, the principle of "attribution of high value to kinship relations" refers to the dream of Afrasiab and Siavash and the principle of "attribution of low value to kinship relations" refers to the dream of Piran Viseh and Goudarz Kashvad.

منابع و مأخذ:

اوستا. 1353. به کوشش ابراهیم پورداود. تهران: سازمان انتشارات فروهر.

اسعد، محمدرضا. 1387. «بازتاب خواب و رؤیا در شاهنامه فردوسی»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. زمستان. ش13. صص 9-42.

بازگیر، نسرین. 1394. «دو فرضیه دربارة داستان سیاوش (با توجه به نظر شاهنامه پژوهان ایرانی، تاجیک، روسی و اروپایی)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 11. تابستان. ش 39 . صص 48- 11.

بایار، ژان‌پیر. 1376. رمز پردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: چشمه.

بهار، مهرداد.1374. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.

ـــــــــــ . 1388. نگاهی به تاریخ و اساطیر ایران باستان. به کوشش سیروس شمیسا. تهران: میترا.

بهنام‌فر، محمد و علی اکبر رضادوست. 1390. «نگاهی به عناصر اسطورة جمشید بر اساس منطق مکالمة اساطیر». نشریة ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورة جدید. زمستان. ش 30. صص 127-101.

حسینی، روح الله و اسدالله محمد زاده. 1385. «بررسی تقابل در رستم و اسفندیار در شاهنامه بر اساس نظریة تقابل لوی استروس». پژوهش‌های زبان‌های خارجی. تابستان. ش 31. صص 64-43.

حصوری، علی. 1384.سیاوشان. تهران: چشمه.

خالقی مطلق، جلال.1381. سخن‌های دیرینه(سی گفتار دربارة فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. تهران: افکار.

دوستخواه، جلیل. 1380. حماسة ایران یادمانی از فراسوی هزاره‌‌ها. تهران: آگاه.

رضایی دشت ارژنه، محمود و پروین گلی زاده.1390. «بررسی تحلیلی ـ تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 7. بهار. ش 22. صص 83-57.

سرامی، قدمعلی.1387. «داستان سودابه و سیاوش از منظری دیگر»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. زمستان. ش 13. صص 122-77.

سگال، رابرت آلن. 1389. اسطوره. ترجمة فریده فرنود فر. تهران: بصیرت.

فردوسی، ابوالقاسم. 1384. شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

فروید، زیگموند. 1341. تعبیر خواب و بیماری‌های روانی. ترجمة ایرج پورباقر. تهران: آسیا.

فوردهام، فریدا. 1351.‌ مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة مسعود میربها. تهران: اشرفی.

کراپ، الکساندر و دیگران.1377. جهان اسطوره‌شناسی1. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.

لیچ، ادموند.1350. لوی استروس. ترجمة حمید عنایت. تهران: خوارزمی.

مالمیر، تیمور و فردین حسین پناهی. 1391. «اسطورة اژدها‌کشی و طرح آن در شاهنامة فردوسی». بوستان ادب. س4. زمستان. ش 4. صص 170-147.

نولدکه، تئودور. 1379. حماسة ملی ایران. ترجمة بزرگ علوی. تهران: نگاه.

وایزمن، بوریس. 1379. لوی استروس(قدم اول). ترجمة نورالدین رحمانیان. تهران: شیرازه.

همیلتون، ادیت. 1376.‌ سیری در اساطیر یونان و روم. ترجمة عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر .

هینلز، جان. 1388. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.

یاحقی،‌ محمد جعفر. 1369. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.

English sourses

Frazer, James George. 1955. The Golden Bough: the Dying God. Part 3. London: Macmillan

Levi Strauss, claude.1978. Myth and meaning. London: Routledge and Kegan paul.

Peradotto, John. 1977. “Oedipus and Erichthonius: Some Obervations on Paradigmatic and Syntagmatic”. Arethusa.Vol 10. Spring.

Robin, Hard. 2004. Greek Mythology. London: Routledge.

Segal, Robert A. 2007. Myth: critical concepts in literary and cultural studies. Vol 3. London: Routledge.

References

Asʼad. Mohammad Rezā. (2009/ 1387SH). “Bāztāb-e xāb va roʼyā dar šāhnāme-ye Ferdowsī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. Year 4. No. 13. Pp.9-42.

Avestā. (1975/ 1353SH). With the Effort of Ebrāhīm pūrdāvūd. Therān: Sāzemān-e Entešārāt-e Forūhar.

Bahār, Meherdād. (1996/ 1374SH). Jostārī čand dar Farfang-e īrān. Therān: Fekr-e rūz.

_____________. (2010/ 1388SH). Negāhī be tārīx va asātīr-e īrān-e bāstān. With the Effort of Sīrūs Šamīsā. Tehrān: Mītrā.

Bayard, Jean Pierre. (1998/ 1376SH). Ramz-pardāzī-ye ātaš (La symoblique de feu). Tr. by jalāl Sattārī. Tehrān: Češme.

Bāzgīr, Nasrīn. (2016/ 1394SH).“ Do Farzīye darbāre-ye dāstān-e siyāavaš (bā Tavajjoh be nazar-e šāhnāme Pažūhān-e īrānī, tājīk, rūsī va orūpāī)”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. Year 11. No. 39. Pp. 11-48.

Behnām-far, Mohammad & Alīakbar Rezā-dost.(2012/ 1390SH). “Negāhī be ’nāser-e ostūre-ye jamšīd bar asās-e manteq-e mokāleme-ye asātīr”. Našrīye-ye Adab va Zabān-e Dāneš-kade-ye Adabiyāt va Olūm-e Ensānī-ye Dānešgāh-e Šahīd Bāhonar-e Kermān. Winter . No.30 (Serial 27). Pp.101-127.

Dūstxāh, Jalīl. (2002/ 1380SH). Hemāse-ye īrān yādemānī az farāsū-ye hezāre-hā. Tehrān: Āgāh.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2006/ 1384SH). Šāhnāmeh. With the Effort of Sa’īd Hamīdiyān. Tehrān: Qatre.

Fordham, Ferieda. (1973/ 1351SH). Moqadame-ī bar ravān-šenāsī-ye yung (An introduction to gungs psychology). Tr. by Mas’ūd Mīrbahādor. Tehrān: Ašrafī.

Freud, Sigmond. (1963/ 1341SH). Ta’bīr-e xāb va bīmarī-hā-ye ravānī (The interpretation of dreams) . Tr. by Īraj Pūrbāqer. Tehrān: Asiyā.

Hamilton, Edith. (1998/ 1376SH). Seyrī dar asātīr-e yūnān va rūm (Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by Abdolhossein Šarīfiyān. Tehrān: Asātīr.

Hasorī, Alī. (2006/ 1384SH). Sīyavošān. Tehrān: Češme.

Hinnells, John. (1999/ 1388SH). Šenāxt-e asātīr-e īrān (Persian mythologhy). Tr. by žāle Amūzgār & Ahmad Taffazolī. Tehrān: Češme.

Hosseinī, Rūholla & Asadolla Mohammad-zādeh. (2007/ 1385SH). “Barresī-ye taqābol dar rostam va esfandiyār dar šāhnāme bar asās-e nazarīye-ye levī strauss”.Pažūheš-hā -ye Zabān-hā -ye xārejī. Summer. No.31 .Pp.43-64.

Krappe, Alexander et al. (1999/ 1377SH). Jahān-e Ostore-šenāsī1(The world of mythology). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Markaz.

Leach, Edmund. (1972/ 1350SH). Levi Strauss. Tr. By Hamīd ʼenāyat. Tehrān: Xārazmī.

Malmīr, Teymūr & Fardīn Hossein-Panāhī. (2013/ 1391SH). “Ostūre-ye eždehā- košī va tarh-e ān dar šāhnāme-ye ferdowsī”. Majale-ye Būstān-e Adab-e Dānešgāh-e Šīrāz. Year 4. Winter. No.14. Pp.147-170.

Noldeke, Theodor. (2001/ 1379SH). Hemāse-ye mellī-e īrān (The Iranian national epic). Tr. by Bozorg Alavī. Tehrān: Negāh. ‎

Rezāī-ye-Dašt-e-Aržane, Mahmūd & Parvīn Qolīzāde. (2012/ 1390SH). “Barresī-ye tahlīlī-tatbīqī-ye siyāvaš, ozīrīs va ātīs”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Spring. Year 7. No. 22. Pp. 57-83.

Sarrāmī, qadam-Alī. (2009/ 1387SH). “Dāstān-e sūdābe va siyāvaš az manzarī dīgar”. A Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. No. 13. Pp. 77-122.

Segal, Robert Alan. (2011/ 1389SH). Ostūre (Myth). Tr. by Farīde Farnūdfar. Tehrān: Basīr.

Wiseman, Boris. (2001/ 1379SH). Levi Strauss (Qadam-e Avval) (Lévi-Strauss for beginners). Tr. by Nūrodīn Rahmāniyān. Tehrān: Šīrāze.

Xāleqī-Motlaq, Jalāl. (2003/ 1381SH). Soxan-hā -ye dīrīne (Sī goftār darbāre-ye ferdowsī va šāhnāme). With the Effort of Alī Dehbāšī. Tehrān: Afkar.

_||_