بهره‌برداری از عناصر پرکاربرد اسطوره‌ای شاهان و پهلوانان ایران باستان در شعر شاعران برجستة مشروطه
محورهای موضوعی : اسطورهغلامرضا رحیمی 1 , رحمان ذبیحی 2 , سمیه عباس زاده 3
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
3 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام
کلید واژه: اسطوره, وطن, دوره مشروطه, شعر مشروطه, اوضاع اجتماعی,
چکیده مقاله :
یکی از ویژگی‌های شعر دورة مشروطه، بهره‌برداری شاعران از عناصر اسطوره‌ای است. شاعران با اشاره به نام و وقایع زندگی شاهان و پهلوانان ایران باستان، کوشیده‌اند مخاطبان خویش را به تحرک وادارند. هر چند شاعران برجستة عصر مشروطیت کمابیش به این امر توجه داشته‌اند، اما شیوة برخورد آنها با عناصر اسطوره‌ای یکسان نیست. در این میان، شاعرانی چون ادیبالممالک و بهار با برداشتی کلاسیک‌گونه و معتدل در معرفی اساطیر ایرانی و استفاده از آنها برای آگاهی مردم از شرایط نابسامان دورة مشروطه، کوشیده و شعرایی چون عارف قزوینی، نسیم شمال و میرزاده عشقی بنا بر اقتضای اجتماع دوران خود به صورت افراطی اساطیر را وسیلة بیان مسائل وطنی و اوضاع آشفتة عصر خویش قرار داده‌اند. برخی مضامین اسطوره‌ای در شعر این دوره صورت کلیشه‌ای دارد و پیوند معناداری با جریانات سیاسی ـ اجتماعی عصر مشروطه ندارد.
Mythological elements play a significant role in the history of Persian literature. In the age of Samanids and Ghaznavids the poets used to attach importance to myths. Yet, in the age of Seljuqs, the myths and national beliefs were neglected. During the Persian Constitutional Revolution, the poets used the myths for stimulating the feelings. In the present article, by studying the poems of the age of Persian Constitutional Revolution, the role of myths characters like Jamshid, Fereidoun, Zāl and Kāveh are shown in the works of the poets. Such poets as Adib al-mamālek-e Farāhānī and Mohammad Taqi-e Bahār have taken a classical and moderate approach towards Iranian myths . But some others such as Āref-e Qazvinī, Nasim-e Shomāl and Mīrzādeh Eshghī have chosen an extreme approach.
کتابنامه
آرین‌پور، یحیی. 1379. از صبا تا نیما. ج2. تهران: زوار
ادیبالممالک فراهانی. 1384. زندگی و شعر ادیبالممالک. به کوشش سیدعلی گرمارودی. تهران: قدیانی.
امیر معزی نیشابوری. 1385. دیوان. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا قنبری. تهران: زوار.
بهار، محمدتقی. 1388. دیوان. چ 2. تهران: امیرکبیر.
حمیدیان ،سعید. 1383. درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی. تهران: ناهید.
دایرةالمعارف فارسی. 1345. به سرپرستی غلام‌حسین مصاحب، ج1: مؤسسه انتشارات فرانکلین.
رستگار فسایی، منصور. 1379. فرهنگ نام‌های شاهنامه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سلطانی گردفرامرزی، علی. 1386. رمزهایی از اساطیر ایران. تهران: مبتکران.
سیداشرفالدین گیلانی. 1363. دیوان متن کامل (جاودانه سیداشرفالدین). به کوشش حسین نمیمی. تهران: کتاب فرزان.
صفا، ذبیحالله. 1378. حماسهسرایی در ایران. چ 8. تهران: امیرکبیر.
عارف قزوینی. 1361. دیوان. تهران: جاویدان.
عشقی، سید محمدرضا. 1344. دیوان (کلیات مصور عشقی)، چ 5. تهران: امیرکبیر.
فرهنگ فارسی معین.
کاتوزیان، محمدعلی همایون. 1368. اقتصادسیاسی ایران از مشروطه تا پایان سلسله پهلوی. به ترجمة محمدرضا نفیسی، کامبیز غدیری. تهران: پاپیروس.
کارنوی، آلبرت‌جوزف. 1383. اساطیر ایرانی. به ترجمة احمد طباطبایی. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.
کلانتر مهرجردی، علیرضا. 1388. جریان‌شناسی لیبرالیسم در ایران انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی. تهران: دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
لمبتون، آنکاترین سواین فورد. 1362. سیری در تاریخ ایران پس از اسلام. ترجمة یعقوب آژند. تهران: امیرکبیر.
محتشم کاشانی. 1380. هفت دیوان. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
نامور، رحیم. بی‌تا. برخی ملاحظات پیرامون تاریخ انقلاب مشروطیت. تهران: چاپار.
یاحقی، محمدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر.
_||_References
Āref Ghazvini. (1982/1361H). Divān. Tehran: Jāvidān.
Ārian Pour, Yahyā. (2000/1379H). Az Saba ta Nima. Vol. 2. Tehran: Zavvār.
Adib-ol Mamālek Farāhāni. (2005/1384H). Zendegi va She’r-e Adib-ol Mamālek. With the efforts of Seyyed Ali Garmāroodi. Tehran: Ghadiyāni.
Amir Mo’ezzi Neishāboori. (2006/1385H). Divān. Commentary, ed. and annotation by Mohammad Reza Ghanbari. Tehran: Zavvār.
Bahar, Mohammad Taghi. (2009/1388H). Divān. 2nd ed. Tehran: Amir Kabir.
Carnoy, Albert Joseph. (2004/1383H). Asātir-e Irani (Iranian Mythology). Tr. by Ahmad Tabātabāyi. 2nd ed. Tehran: Elmi va Farhangi.
Daerat-ol Ma’āref-e Fārsi. Supervised by Gholām Hossein Mosāhab. Vol. 1: Moassese-ye Enteshārāt-e Franklin.
Eshghi, Seyyed Mohammad Reza. (1965/1344H). Divān (The picture collection). 5th ed. Tehran: Amir Kabir.
Farhang-e Farsi-e Mo’een.
Hamidiān, Saeed. (2004/1383H). Darāmadi bar Andisheh va Honar-e Ferdowsi. Tehran: Nāhid.
Kalantar Mehrjerdi, Ali Reza. (2009/1388H). Jaryān Shenāsi-e Liberalism dar Iran-e Enghelāb-e Mashroote ta Enghelāb-e Eslami. Tehran: Daftar-e Barnāmeh Rizi-e Ejtemā’ee va Motāle’āt-e Farhangy-e Vezārat-e Olum, Tahghighāt, va Fanāvari.
Kātooziān, Mohammad Ali Homāyoon. (1989/1368H). Eghtesād-e Siāsi-e Iran az Mashrooteh ta Pāyān-e Selsele-ye Pahlavi. Tr. by Mohammad Reza Nafisi and Kāmbiz Ghadiri. Tehran: Pāpiroos.
Lambton, Ann Katharine Swynford. (1983/1362H). Seiri dar Tārikh-e Iran pas az Eslam (The History of Iran after Islam). Tr. by Ya’ghub Āzhand. Tehran: Amir Kabir.
Mohtasham-e Kāshāni. (2001/1380H). Haft Divān. Annotation, ed., and introduction by Abdol Hossein Navāyi. Tehran: Mirās-e Maktoob.
Nāmvar, Rahim. (n.d.). Barkhi Molāhezāt Pirāmoon-e Tārikh-e Enghelāb-e Mashrootiat. Tehran: Chāpār.
Rastegār Fasāyi, Mansoor. (2000/1379H). Farhang-e Nām-hāye Shāhnāmeh. Tehran: Pazhouheshgah-e Olum-e Ensāni va Motāle’āt-e Farhangi (Institute for Humanities and Cultural Studies).
Safa, Zabihollah. (2008/1387H). Hemāse Sorāyi dar Iran. 8th ed. Tehran: Amir Kabir.
Seyyed Ashraf-od Din Gilāni. (1984/1363H). Divān-e Matn-e Kāmel (Jāvdāne-ye Seyyed Ashraf-od Din). With the efforts of Hossein Namimi. Tehran: Ketab-e Farzān.
Soltāni Gordfarāmarzi, Ali. (2007/1386H). Ramz-hāyi az Asātir-e Iran. Tehran: Mobtakerān.
Yāhaghi, Mohammad Ja’far. (2007/1386H). Farhang-e Asātir va Dāstānvāre-ha dar Adabiāt-e Farsi. Tehran: Moassese-ye Farhang-e Mo’āser.