بررسی تطبیقی-ساختاری وضعیّت آغازین عالم هستی در اسطوره‌های جهان

محورهای موضوعی : اسطوره

مهدی احمدی ¹ , سید کاظم موسوی ² , احمد امین ³ , سید جمال الدین مرتضوی ⁴

1 - دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی داشگاه شهرکرد
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
4 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

تاریخ دریافت : 1396/06/27 تاریخ پذیرش : 1396/06/27 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: آفرینش, تاریکی آغازین, آشوب آغازین, آب و آفرینش, تخم کیهانی,

چکیده مقاله :

نگرش به هستی و چگونگی وضعیّت آغازین جهان، از موارد مهم مطرح‌شده در اسطوره‌ها است. اسطوره‌های آفرینش منعکس‌کنندۀ ذهنیت انسان ابتدایی هستند، اما اغلب ساختاری هدفمند دارند و هدف آنها رفع ابهام از مرحلۀ پیش از آفرینش است. اسطوره‌ها با رفع ابهام از ناشناخته‌ها تلاش می‌کنند با بیان فرایند آفرینش، انسان را وارد زمان بیکران کنند. مشخص کردن شباهت‌ها و تفاوت‌ها در بین اسطوره‌ها و تأثیر محیط جغرافیایی بر اسطوره‌ها از اهداف این مقاله است. برای رسیدن به این هدف اسطوره‌هایی از تمام قاره‌ها انتخاب شد. با بررسی وضعیّت پیش از آفرینش در اسطوره‌ها، وجوه مشترک و افتراق آنها مشخص شد. علی‌رغم تنوّع محیط جغرافیایی در اسطوره‌ها، در این بررسی مشخص شد اسطوره‌ها شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. این شباهت‌ها نشان می‌دهد که انسان‌ها دغدغه‌های مشترکی دارند. تاریکی آغازین، وجود آب و فراگیر بودن آن در جهان، بی‌کرانگیِ زمان و وجود آشوبِ آغازین از نکات مهم و مشترک اغلب اسطوره‌ها است. هر چند اسطوره‌ها متأثّر از محیطی هستند که به وجود آمده‌اند، تأثیر محیط بر مرحلۀ آغازین کمتر از بخش‌های دیگر اسطوره است.

چکیده انگلیسی:

Commenting on the universe and its beginning are the most important issues in myths. Myths of creation reflect the mentality of primitive man, they often have a purposeful structure and their goal is to remove ambiguity from the pre-creation stage. By eliminating ambiguity from unknowns and expressing the process of creation, myths attempt to convey man to the infinite time. The aim of present article is to identify the similarities and differences among myths and the influence of geographic environment on myths. To achieve this aim, myths were chosen from all continents. By examining the status of pre-creation in myths, the similarities and differences among myths were identified. Despite geographical diversities, the study shows that myths are very similar to each other. These similarities show that humans have common concerns. The most important common features of myths are as follows: the beginning darkness, the existence of water and its significance in all parts of the world, the infinity of time and the existence of the beginning chaos. Although myths are influenced by their environment, the impact of the environment on the beginning stage of myths is less than that of other parts. 

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه. 1379. ترجمۀ محمد دشتی. چاپ دوم. قم. نشر روح.

آموزگار، ژاله. 1380. تاریخ اساطیری ایران (با تجدید نظر). چاپ چهارم. تهران: سمت.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1375. اسطورﮤ آفرینش در آیین مانی. چاپ اول. تهران: فکرروز.

الیاده، میرچا. 1382. اسطوره، رویا، راز. ترجمۀ رویا منجم. چاپ سوم (اول علم).تهران: علم.

ـــــــــــ . 1389. رساله در تاریخ ادیان. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ چهارم. تهران: سروش.

اورتون، گری. 1390. اسطوره‌های اینکا. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: مرکز.

ایونس، ورونیکا. 1381. شناخت اساطیر هند. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

ــــــــــــــــــــــ . 1385. اساطیر مصر. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

باجلان‌فرخی، محمدحسین. 1358. «آفرینش جهان در اساطیر سومر»، کتاب جمعه. س1. ش ۹. صص ۱۴۰ تا 151.

بهار، مهرداد. 1381. پژوهشی در اساطیر ایران. چاپ چهارم. تهران: آگه.

بیرل، آن. 1389. اسطوره‌های چینی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: مرکز.

بیرلین، ج.ف. 1389. اسطوره‌های موازی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: مرکز.

پاریندر، جئوفری. 1390. شناخت اساطیر آفریقا. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

پیج، ر.ی. 1387. اسطوره‌های اسکاندیناوی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ سوم. تهران: مرکز.

پیگوت، ژولیت. 1384. شناخت اساطیر ژاپن. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

پین‌سنت، جان. 1387. شناخت اساطیر یونان. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

توب، کارل. 1389. اسطوره‌های آزتکی ومایایی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ سوم. تهران: مرکز.

حسنی‌جلیلیان، محمدرضا و همکاران. 1393. «تحلیل اسطورۀ دوشیزه-مادر»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی (فصلنامۀ علمی-پژوهشی)، س10. ش35. صص 107 تا 136.

دالاپیکولا، آنا ال. اسطوره‌های هندی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ دوم. تهران: مرکز.

دیویدسون، هـ. و.آلیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ اول. تهران: اساطیر.

رستمی، صادق. 1390. بررسی اسطورة آفرینش در متون پهلوی بر اساس بندهش، مینوی خرد، دینکردسوم. پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه بوعلی سینا همدان.

رضایی، مهدی. 1384. آفرینش و مرگ در اساطیر. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

روزنبرگ، دانا. 1386. اساطیر جهان. داستان‌ها و حماسه‌ها. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. دو جلد. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

ساندرز، نانسی. 1382. بهشت و دوزخ در اساطیر بین‌النهرین. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چاپ اول. تهران: کاروان.

شایگان، داریوش. 1389. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. دو جلد. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.

فَرنبغ دادَگی. 1390. بُندَهش. گزارنده مهرداد بهار. چاپ چهارم. تهران: توس.

قرایی، فیاض. 1388. ادیان خاور دور. چاپ دوم. مشهد: دانشگاه فردوسی.

قرشی، علی‌اکبر. 1352. قاموس قرآن (جلد 1). تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.

کاوندیش، ریچارد. 1390. اسطوره‌شناسی. دایرﺓ المعارف مصوّر اساطیر و ادیان. ترجمۀ رقیه بهزادی. چاپ دوم. تهران: علم.

کریستی، آنتونی. 1384. شناخت اساطیر چین. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم، تهران: اساطیر.

گری، جان. 1390. شناخت اساطیر خاور نزدیک بین‌النهرین. ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

گزیدﮤ سرودهای ریگ‌وِدا. 1372. تحقیق و ترجمۀ و مقدمه سید محمدرضا جلالی‌نائینی. چاپ سوم. تهران: نقره.

ماریوت، آلیس و کارول راچلین. 1358. «اساطیر سرخ‌پوستان»، ترجمۀ محمدحسین باجلان‌فرخی. کتاب جمعه، ش3. س1. صص 133 تا 141.

میرفخرایی، مهشید. 1366. آفرینش در ادیان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مناسک، جی و م. سویمی. بی‌تا. اساطیر ملل آسیایی (جلد اول). اساطیر پارسی و چینی. ترجمۀ محمود مصور رحمانی. خسرو پورحسینی. چاپ اول.تهران: مازیار.

ناظم رضوی، فاطمه. 1389. بررسی اسطوره‌های آفرینش در تمدن شرق. پایان نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا.

وارنر، رکس. 1389. دانشنامۀ اساطیر جهان. ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چاپ چهارم. تهران: اسطوره.

هارت، جرج . 1388. اسطوره‌های مصری. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ پنجم. تهران: مرکز.

همیلتون، ادیت. 1383. سیری در اساطیر یونان و روم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

هنری‌هوک، ساموئل. بی‌تا. اساطیر خاورمیانه. ترجمۀ علی اصغر بهرامی و فرنگیس مزداپور. چاپ اول. تهران:‏ روشنگران.

هینلز، جان راسل. 1389. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ و تألیف محمدحسین باجلان‌فرخی. چاپ سوم. تهران: اساطیر.

 

 

 

 

 

 

 

References

The Holy Qor’ān

Nahj-olbalāqeh. (2000/1379SH). Tr. by Mohammad Daštī. 2^nd ed. Qom: Rouho.

Āmūzgār, Žāleh. (2001/ 1380SH). Tārīx-e  asātīrī-ye īrān. 4^th ed. Tehrān: Samt.

Bahār, Mehrdād. (2001/1381SH). Pažūhešī dar Asātīr-e īrān. 4^th ed. Tehrān: Āgāh.

Bājelān Faroxī, Mohammad Hosein. (1978/1358SH). “Āfarīneš-e jahān dar asātīr-e sūmer”. Ketāb-e Jom'e. Year 1. No 9.

Bierlein, J.F. (2010/1389SH). Ostūrehā-ye movāzī (Parallel Myths).Tr by Abbās-e Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

Birrell, Anne. (2010/1389SH). Ostūrehā-ye čīne (Chinese Myths). Tr by Abbās-e Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz

Cavendish, Richard. (2011/ 1390SH). Ostūre-šenāsī (Dāyerat-ol-ma’āref-e mosavvar-e asātīr va adiyān (Mythology: an illustrated encyclopedia). Tr. by  Roqayeh Behzādī. Tehrān: Elmī.

Christie, Anthony. (2005/1384SH). Šenāxt-e asātīr-e čīne (Chinese mythology). Tr.  by Bajelān-e Farroxī. 2^nd ed. Tehrān: Asātīr.

Dallapiccola, Anna Libern. (2011/1390SH). Ostūrehā-ye Hendī (Hindu Myths).Tr. by Abbās-e Moxber. 2^nd ed. Tehrān: Markaz.

 Davidson, Hilda Roderick Ellis. (2006/1385SH). Asātir-e scāndīnāvī (Scandinavian Mythology). Tr. by Bajelān Farroxī. First ed. Tehrān:  Asātīr.

Eliade, Mircea. (2003/1382SH). Ostūre, royā, rāz.  Tr. by Royā Monajjem. 3^rd ed. Tehrān: Elm.

------------------. (2010/1389SH). Resāleh dar tārīx-e adiyān (Traited'histoire des religions). Tr by Jalāl Sattārī. 4^th ed. Tehrān:  Sorūš.

Esmā'īlpūr, Abulqāsem. (1996/ 1375SH). Ostūre-ye āfarīneš dar ā’īn -e mānī. First ed. Tehrān: Fekr-e Rūz.

Faranbaq Dādagī (2011/1390SH). Bondeheš.Tr. by Mehrdād Bahār. 4^th ed. Tehrān: Tūs.

Gray, John. (2011/1390SH). Šenāxt-e asātīr-e xāvar-e nazdīk (Near Eastern Mythology). 2^ed ed. Tr by Bajelān Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Gozīde-ye sorūdhā-ye Rīgvedā. (1993/1372SH). Tr by S. Mohammad Rezā Jalālī-ye Nā’īnī. 3^rd ed. Tehrān: Noqreh.

Hart, George. (2009/1388SH). Ostūrehā-ye mesrī (Egyptian Myths).Tr by Abbās-e Moxber. 5^th  ed. Tehrān:  Markaz.

Hamilton, Edith. (2004/1383SH). Seyrī dar asātīr-e yūnān va Rūm. )Mythology, timeless tales of Gods and heroes). Tr by Abd-ol-hosein Šarīfiyān. 2^nd ed. Tehrān: Asātīr.

Hasanī Jalīliyān. Mohammad Rezā etal. (2014/1393SH). “Tahlīl-e ostūre-ye dūšīze-mādar”. Azād University Quarterly Journal of Mytho – mystic Literature. Fall. No. 35.

 Hinnells, John Russell. (2010/1389SH). Šenāxt-e asātīr-e īrān. (‎Persian mythology) Tr. by Žāleh Amūzgār & Ahmad Tafazzolī. 3^rded.Tehrān: Asātīr.

Hooke, S.H. (n.d.). Asātīr-e Xāvar-e miyāne (Middle Eastern mythology). Tr. by Alī Asqar Bahrāmī & Farangīs Mazdāpūr. First ed. Tehrān. Rošangarān.

Ions, Veronica. (2002/1381SH). Asātīr-e hend (Indian Mythology). Tr. by Bājelān Faroxī. 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Ions, Veronica. (2006/1385SH). Asātīr-e mesr (Egyptian Mythology). Tr. by Bājelān Faroxī. 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Marriott, Alice & Carol Rachlyn. (1978/1358SH). “Asātīr-e Sorx-pūstān (American mythology)”. Tr. by Bājelān Faroxī. Ketāb-e Jom'e. Year 1. No 3.

Menasc, J. M. Somie. (n. d.). Asātir-e melal-e āsiyāei (Mythology Asian Nations. Persian and Chinese mythology). Vol. 1. Tr. by Mahmūd  Mosavvar Rahmānī & Xosrow Pūrhosseinī. First ed. Tehrān. Mazyiār.

Mīrfaxrāi, Mahšīd. (1987/1366SH). Āfarīneš dar adiyān. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motale’āt-e Farhangī.

Nāzem Razavī, Fātemeh. (2010/1389SH). Barrasī-ye Ostūrehā-ye āfarīneš dar tamaddon-e šarq. MA Thesis . Tehrān: Al-zahrā University.

Page, R.I. (2008, 1387SH). Ostūrehā-ye esandīnavī (Norse Myths). Tr. by Abbās Moxber. 3^rd ed. Tehrān. Markaz.

Parrinder, Edward Geoffrey. (2011/1390SH). Šenāxt-e asātīr-e āfrīqā (African Mythology). Tr. by Bājelān Faroxī . 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Piggott, Juliet. (2005/1384SH). Šenāxt-e asātīr-e žāpon (Japnese Mythology). Tr. by Bājelān Faroxī . 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Pinsent, johan. (2008/1387SH). Šenāxt-e asātīr-e Yūnān (Greek Mythology). Tr. by Bājelān Faroxī . 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Qarāei, Fayyāz. (2009/1388SH). Adyiān-e xāvar-e dūr. 2^nd ed. Mašhad: Dānešgāh-e Ferdowsī.

Qorašī, Alī Akbar. (1973/1352SH). Qāmūs-E Qor’ān. Vol. 1.Tehrān: Dār al-kotob-e Eslāmī.

Rezāyī, Mahdī. (2005/1384SH). Āfarīneš Va marg dar asātīr. 2^nd ed.Tehrān. Asātīr.

Rosenberg, Donna. (2007/1386H). Asātīr-e jahān. dāstānhā va hamāsehā (World mytheology, an anthology of the great myths and epics). Tr. by Abd ol-hossein Šarīfiyān.Vol. 1&2. 2^nd ed. Tehrān. Asātīr.

Rostamī, Sādeq. (2011/1390SH). Barrasī-ye Ostūre-ye āfarīneš dar motūn-e pahlavī bar asās-e bondaheš, mīnū-ye xerad, dīnkard. MA Thesis . Hamedān: Bū Alī sīnā University.

Sanders, N.K. (2003/1382SH). Behešt va dūzax dar asātīr-e bein ol-nahrein (Heaven and hell in mesopotamian mythology).Tr by Abulqāsem Esmā'īlpūr.  First ed. Tehrān. Kārevān.

Šāyegān, Dāryūsh. (2010/1389SH). Adiyān va maktabhā-ye  hend. 7^th ed. Tehrān: AmīrKabīr.

‎Taube, Karl A. (2010/1389SH). Ostūrehā-ye āztakī va māyāi (‎Aztec and maya myths). Tr. by Abbās Moxber. 3^rd ed. Tehrān. Markaz.

Urton, Gary. (1990/1369SH). Ostūrehā-ye īnkā (Inca myths). Tr. By Abbas Moxber. 2^nd ed. Tehrān. Markaz

Warner, Rex. (2010/1389SH). Dāneš-nāme-ye asātīr-e jahān (Encyclopedia of world mythology). Tr. By Abulqāsem  Esmā'īlpūr. 4^th ed. Tehrān: Ostūre.