بررسی مقایسه‌ای «تجرید» در اندیشه مولانا و جیدو کریشنامورتی

محورهای موضوعی : ادبیات عرفانی

مریم مردانی ورپشتی ¹ , حسن پور آلاشتی ² , مسعود روحانی ³ , علی اکبر باقری خلیلی ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران
4 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران، ایران

تاریخ دریافت : 1403/01/01 تاریخ پذیرش : 1403/04/03 تاریخ انتشار : 1403/06/30

کلید واژه: مولانا, مثنوی, جیدو کریشنامورتی, تجرید, عرفان,

چکیده مقاله :

تجرید به معنای ترک کلیة تعلقات مادی و معنوی برای رسیدن به حقّ و حقیقت، به عنوان یکی از مهمترین عوامل تشکیل‌دهندة تصوف، از مباحث اصلی و مورد توجه عرفاست که در متون عرفانی از آن سخن به میان آمده است. این جستار به روش توصیفی ـ  تحلیلی به مقایسه دیدگاه‌های مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و جیدو کریشنامورتی در خصوص تجرید پرداخته است. هدف پژوهش، یافتن همسانی‌ها وناهمسانی‌ها در نظام فکری و اندیشگانی این دو عارف بزرگ مشرق زمین است. نتایج پژوهش نشان از آن دارد که این دو عارف در مسائل بسیاری همچون: اعتقاد همزمان به تجرید مادی و معنوی، تجرید از کشور یا سرزمین، تجرید از عقل، دانش و دانستگی، تجرید از خود یا نفس، تجرید و عشق، تجرید و خودشناسی و... با هم اشتراک اندیشگانی و در مسائلی همچون: تجرید از مرشد و معلم و تجرید از دین و ایدئولوژی با یکدیگر اختلاف و ناهمسانی دارند، اما به طور کلی نقاط اشتراک این دو بیش از نقاط افتراق است و این امر یکسان‌بودن آبشخور معرفتی و مشارب تجربی این دو عارف که همان عرفان حقیقی یا حقیقت عرفان است را نشان می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Abstraction involves relinquishing all material and spiritual attachments to uncover the ultimate truth. It is a fundamental aspect of Sufism and a central theme in mysticism, as highlighted in various mystical texts. This essay undertakes a descriptive and analytical comparison of the perspectives on abstraction by Jalāl-al Din Rumi and Jiddu Krishnamurti. The research aims to identify similarities and differences in the intellectual frameworks of these two prominent Eastern mystics. The findings reveal that Rumi and Krishnamurti share commonalities in various aspects such as simultaneous recognition of material and spiritual abstraction, disassociation from nationality or territorial constraints, transcendence beyond reason and knowledge, self-negation, abstraction intertwined with love, and abstraction leading to self-discovery. However, distinctions emerge in their approaches towards reliance on mentors and teachers, as well as their relationship with established religions and ideologies. Overall, the shared beliefs between these two mystics outweigh their points of divergence, underscoring the similarity in their epistemological and experiential foundations. This mutual ground reflects the essence of true mysticism.

منابع و مأخذ:

اوتو، رودلف، 1397. عرفان شرق و غرب. تحلیلی مقایسه‌ای دربارة ماهیت عرفان، مقدمه، ترجمه و تحقیق: انشاا... رحمتیان، ویراسته مصطفی ملکیان، تهران: سوفیا.
ایزوتسو، توشیهیکو، 1378. سوفیسم و تائوئیسم. ترجمه محمدجواد گوهری، تهران: روزنه.
بخاری، ابوبکر محمد. 1366، شرح التعرف لمذهب التصوف. به کوشش محمد روشن، تهران: اساطیر.
بهنام‌فر، محمد و خوشامن، زهرا، 1398. مقایسه اندیشه¬های متافیزیکی مولوی و لوبسانگ رامپا بر اساس ایدة جهان هولوگرافیک. نشریه ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دوره 11، ش 20، صص.27ـ 1.
DOI: 10.22103/jcl.2019.2421
دهخدا، علی اکبر. 1340. لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
دینی، هادی و اکرمی، میرجلیل، 1397. مصادیق ریاضت حقیقی (مشروع) در جهان بینی عطار نیشابوری. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 14، ش 52، صص. 151ـ 119.
رستمیان، محمدعلی، 1383. .فنا و نیروانا (مقایسه ای بین غایت سلوک در عرفان اسلامی و بودایی). نشریه هفت آسمان، بی تا، ش 25، صص. 189ـ 228.
رشاد، علی اکبر، 1389. مولانا و تکثرگرایی دینی. مجله حکمت و فلسفه، ش1. صص.50ـ 49.
رفایی قدیمی، رضا و غلام‌حسین‌زاده، غلام‌حسین، 1397. بررسی و تحلیل جایگاه زهد در اندیشه مولوی. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 14، ش 51، صص. 168ـ 141.
زمردی، حمیرا، 1388. رها شدن از صفات نفس و اتحاد با خالق در عرفان هندی و مثنوی مولوی. مجله ادب فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، صص.121ـ 109.
سجادی، سیدضیاءالدین، 1376. مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف. چاپ ششم، تهران: سمت.
سراج طوسی، ابونصر، 1388. اللمع فی التصوف. ترجمه مهدی محبتی، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
شفیعی‌ کدکنی، محمدرضا، 1359. تلقی قدما از وطن. مجله الفبا، دوره اول، جلد دوم، صص.9.
شیمل، آن ماری، 1370. شکوه شمس. ترجمه حسن لاهوتی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
ضیایی، عبدالحمید، 1389. بررسی تطبیقی فنا و نیروانا در آموزه های بودا، کارلوس کاستاندا و مولانا. همایش بین المللی اندیشه های جهانی مولانا جلال الدین محمد بلخی، رودهن: دانشگاه آزاد اسلامی.
عابدی، محمدرضا. 1392. .انترناسیونالیسم عرفانی، مبنای نگرش انسان شناختی مولانا. دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، دوره 10، ش 29، صص.69ـ 51.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، 1346. تذکره الاولیاء. تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.
کاشانی، عزّالدین محمود، 1367. اصطلاحات صوفیه. مترجم: محمدخواجوی، تهران: مولی.
کریشنامورتی، جیدو، 1384. رهایی از دانستگی. ترجمه مرسده لسانی، چاپ دوم، تهران: بهنام.
ــــــــــــــــــ ، 1387. فرهنگ آموختن و عشق ورزیدن. ترجمه پروین عظیمی (قاسم زاده)، چاپ دوم، تهران: دنیای نو.
ــــــــــــــــــ ، 1391. اولین و آخرین رهایی. ترجمه قاسم کبیری، چاپ هشتم، تهران: مجید.
ــــــــــــــــــ ، 1393. دیدار با زندگی. ترجمه قاسم کبیری، چاپ سوم، تهران: مجید.
کریشنامورتی، جیدو، 1398الف. عشق و تنهایی. ترجمه محمدجعفر مصفا، چاپ سیزدهم، تهران: قطره.
ــــــــــــــــــ ، 1398ب. پرواز عقاب. ترجمه قاسم کبیری، چاپ سوم، تهران: مجید.
ــــــــــــــــــ ، 1398ج. تعالیم کریشنامورتی. ترجمه محمدجعفر مصفا، چاپ یازدهم، تهران: قطره.
ــــــــــــــــــ ، 1399. سکون و حرکت، ترجمه محمدجعفر مصفا، چاپ دهم، تهران: قطره.
کریمانی، ریحانه و هاشمی اصفهان، ماندانا، 1398. نگاهی به وطن مألوف از دیدگاه مولانا بر اساس مثنوی. مجله علمی پژوهشی مطالعات عرفانی دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه کاشان، ش 29، صص226ـ 201.
Doi: 10.22052/1.29.201
کیانی، محمدحسین. 1397. بررسی انتقادی نسبت سعادت¬گرایی و استادپذیری در اندیشة کریشنامورتی. مجله معرفت ادیان، دوره 10، ش3، پیاپی 39، صص. 112ـ 101.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی، 1388. کلیات شمس تبریزی. مطابق نسخه استاد بدیع الزمان فروزانفر، با مقدمه دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ پنجم، تهران: صدای معاصر.
ــــــــــــــــــــــــــــــ ، 1375. مثنوی معنوی. به تصحیح رینولد نیکلسن، تهران: توس.
وکیلی، هادی، 1394. انسان از منظر کریشنامورتی. دوفصلنامه مطالعات معنوی، دوره23، ش17، صص. 31ـ 5.
Doi: 10.30465/srs.2020.33223.1790