طراحی و اعتبارسنجی مدل انتخاب مؤدیان در حسابرسی مبتنی بر ریسک در نظام مالیات بر ارزش افزوده در شرکتهای با ریسک بالا
محورهای موضوعی : حسابداری مدیریتاردشیر بورد 1 , نگار خسروی پور 2 , علی اسماعیل زاده مقری 3 , فرزانه حیدرپور 4
1 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: حسابرسی مبتنی بر ریسک, ریسک مالیاتی, مالیات بر ارزش افزوده.,
چکیده مقاله :
هدف از این مقاله طراحی مدل انتخاب مؤدیان در نظام مالیات بر ارزش افزوده در شرکتهای ریسک بالا با روش تلفیقی دلفی و فرآیند تحلیل شبکه‌ای بوده است. روش تحقیق حاضر، از نظر هدف از نوع توسعه‌ای و کاربردی و در حیطه پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل 27 شرکت از بین 42 شرکت (مودی) با در نظر گرفتن مودیان اشخاص حقوقی موضوع تبصره 2 ماده 27 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 17/02/1387 در کل کشور با داشتن اظهارنامه مالیاتی در طی سال‌های شمسی 1387 تا 1397، به عنوان شرکت های ریسک بالا بودند. به منظور طراحی و اعتبارسنجی مدل انتخاب مودیان از تکنیک دلفی و فرایند تحلیل شبکه‌ای ANP استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد شاخص‌های ثبت‌نام، تسلیم به موقع اظهارنامه، سوابق حسابرسی (عدم تطابق اطلاعات خرید و فروش فصلی)، سوابق حسابرسی و پرداخت، به عنوان شاخص های ریسک عدم تمکین مؤدیان در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران در شرکت های با ریسک بالا، در مدل انتخاب مودیان می باشند که اولویت این شاخص ها به ترتیب تسلیم اظهارنامه، سوابق حسابرسی (عدم ارائه فهرست خرید و فروش فصلی)، سوابق حسابرسی (عدم تطابق فهرست خرید و فروش فصلی)، پرداخت و ثبت نام می باشد. بنابراین باید اذعان داشت که اظهارنامه مالیاتی در انتخاب مودیان پر ریسک در نظام مالیات ارزش افزوده می بایست بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
The purpose of this article was to design a taxpayer selection model in the value added tax system in high-risk companies with the combined Delphi method and network analysis process. The current research method, in terms of its purpose, was developmental and applied in the scope of survey. The statistical population of the research includes 27 companies out of 42 companies (Taxpayer), taking into account the Law on Taxpayers of Legal Entities, the subject of Note 2, Article 27 of the Value Added Tax Law in the whole country, with tax declarations during the solar years of 1387 to 1397 (2008 to 2018), as companies The risk was high. audit records (failure to provide seasonal purchase and sale list), and payment, as risk indicators of taxpayers' non-compliance in Iran's value added tax system in high-risk companies was in the taxpayer selection model, where the priority of these indicators was the submission of the declaration, audit records (failure to provide the seasonal purchase and sales list), audit records (inconsistency of the seasonal purchase and sales list) ), paid and registration. Therefore, it should be acknowledged that the tax declaration should be considered more in the selection of high-risk taxpayers in the value added tax system. Prioritization in high-risk companies due to non-compliance in paying taxes, according to theoretical bases, it can be stated that in most of these companies, registration is done at the very first stages of sending the invitation but the declaration is not submitted, or if it is, it is done late. In addition, despite the submission of the tax declaration, the documents not presented completely in the audit records, or they are manipulated, and if they are presented, there is a mismatch of seasonal sales and purchase information, and finally, payments are not made or it is not on time.
افضلی، باران (1383) بررسی مشکلات رویه و دستورالعمل‌های فرآیند رسیدگی به پرونده‌های مالیات بر ارزش‌افزوده پژوهشنامه مالیات شماره (17)
پدرامی، صابر (1397) رابطه بین شفافیت گزارشگری مالی و نرخ مؤثر مالیاتی فصلنامه حسابدار رسمی شماره (13)
حساس یگانه، یحیی، محظوفی، غلامرضا و پور یحیی ناو، ذبیح اله (1393). پیشنهاد مدلی برای انتخاب حسابرسی مالیات برارزش افزوده بر مبنای ریسک (مطالعه موردی معاونت مالیات برارزش افزوده استان گیلان) اولین کنفرانس بین المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، رشت.
خباززاده محمد اسمعیل، جهانشاد آزیتا، پورزمانی زهرا. شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده (مطالعه موردی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران). پژوهشنامه مالیات. ۱۴۰۰; ۲۹ (۵۲) :۲۵-۵۲
جعفری منصورآباد، آیت‌اله، عوض زاده فتح، فریبرز، مرادی، مهرداد. (1401). بررسی نقش حسابرسی مبتنی بر ریسک در سیاست‌های نظام مالیات بر ارزش افزوده. ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(12)، 1482-1495
رمضانی، مهدی، دستگیر، محسن، عسگری، علی و خانی، عبدا...(1392). حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک و معیارهای تعیین کننده آن با تأکید بر اندازه مؤدیان مالیاتی و تجربه سایر کشورها، پژوهشنامه مالیات، شماره (18) ، 102-77.
شاپوری، صابر (1399) تأثیر شرکت های حسابداری بر ریسک حسابرسی مالیات بر ارزش‌افزوده،مجله مدیریت شماره (13)
ضیایی، فرخ (1383) حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش‌افزوده پژوهشنامه مالیات شماره (17)
ظهوریان، ابوالفضل (1389). انتخاب براي مميزي مالياتي بر مبناي ريسك، پژوهشنامه مالیات، 8(56)، 201-178.
طاهری، محمد، خان محمدی، محمدحامد، جهانگیر نیا، حسین، غلامی جمکرانی، رضا. (1400). تدوین مدل راهبردهای ارتقای کیفیت حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران. دانش حسابداری مالی، 8(1)، 29-64.
فرزینی، جمال (1398) شناسایی عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی در ایران فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری شماره (23)
فریدی، مایان (1399) عوامل موثر بر اجرای طرح مالیات بر ارزش افزوده در شرکت های ایرانی،انتشارات آزمون شماره (13)
قهاری، فرید (1397) نظام حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک در دانشگاه آزاد اسلامی کشور مجله دانش بنیان شماره (13)
مسیحی، محمد، یعقوب نژاد، احمد، کیقبادی امیررضا و ترابی، تقی (1398). استفاده از تکنیک‌های داده کاوی برای سنجش ریسک مالیاتی مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده، فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، 7 (32)، 17-1.
- ناصری، آریا (1397)تأثیر شرکت های کاغذی بر ریسک حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده، دفتر انتشارات و مطالعه توسعه ای.
Apreku-Djan, P. K., Ameyaw, F., Ahiale, F. A., Owusu, M., & Apreku, I. K. O. (2022). The Effect of Risk-Based Auditing on Value-Based Financial Performance of Banks in Ghana. Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 12(5), 903-928.
Afzali, Baran (2004). "Investigation of procedural problems and guidelines of the audit process for value added tax cases", Tax Research Journal No. (17).(in persian)
Caitlin Hartley, Scott Daniels (2017) "The Worldwide VAT, GST and Sales Tax Guide", Ernst & Young’s Tax Services.
Farzini, Jamal (2019). "Identifying Factors Affecting Tax Compliance in Iran", Investing Knowledge Scientific Research Quarterly, No. (23). (in persian)
Föhr, T. L., Marten, K. U., & Schreyer, M. (2023). Deep Learning Meets Risk-Based Auditing: a Holistic Framework for Leveraging Foundation and Task-Specific Models in Audit Procedures. Available at SSRN 4488271.
Faridi, Mayan (2020). "Effective factors on the implementation of value added tax plan in Iranian companies", Azmoun Publications No. (13). (in persian)
Ghahari, Farid (2018). "risk-based internal audit system in the Islamic Azad University of Iran", Danesh Banyan magazine, number No.(13). (in persian)
Habtamu Dheressa, K.K Reddy, Debela Yadeta (2015). ”Challenges of Value Added Tax Administration: The Case of East Wollega Zone”, Research Journal of Financial and Accounting,Vol 6,No 2.
Hamedian, H., Rahdarian, A. and Kavyani, M. (2014). Information Content of Income, Tax Avoidance and Taxable Income Management. Accountancy Business and the Public Interest, vol 13, pp. 1-21.
Hassas Yeganeh, Yahya, Mahzoufi, Gholamreza, Pour Yahya Nao, Zabih Elah (2014)." Proposing a risk based value added tax audit selection model" (a case study of the deputy of value added tax in Gilan province), the first international conference on economics, management, accounting and social sciences, Rasht. (In Persian)
Lois, Petros, Drogalas, George, Nerntzidis, Mikhail, Georgiou, Ifigenia & Gkampeta, Eleni (2021). Risk-based internal audit: factors related to its implementation, Emerald Group Publishing Limited.
Masihi, Mohammad, Yaghoobnejad, Ahmad, Keygobadi, Amirreza, Torabi, Taghi (2019). "Using data mining techniques to measure tax risk of value added taxes", Investing Knowledge Scientific Research Quarterly, No. (32), 1-17. (In Persian)
Mu, R., Fentaw, N. M., & Zhang, L. (2022). The impacts of value-added tax audit on tax revenue performance: the mediating role of electronics tax system, evidence from the Amhara region, Ethiopia. Sustainability, 14(10), 6105.
Nugraha, N., Yazid, H., & Bastian, E. (2022). THE EFFECT OF RISK-BASED INTERNAL AUDIT PLANNING AND COMPETENCE ON AUDIT QUALITY WITH THE INTERNAL AUDITOR PARADIGM AS A MODERATING VARIABLE. Jurnal Ekonomi, 11(01), 678-688.
Naseri, Aria (2018). "The effect of paper companies on the audit risk of value added tax", Bureau of Publications and Developmental Studies. (In Persian)
Pedrami, Saber (2018). "The relationship between the transparency of financial reporting and the effective tax rate", Certified Accountant Quarterly, No. (13). (in Persian)
Ramezani, Mehdi, Dastgir, Mohsen, Asgari, Ali, Khani, Abda... (2013). "Risk-based tax audit and its determining criteria with an emphasis on the size of taxpayers and the experience of other countries", Research Journal of Taxation, No. (18), 102-77. (In Persian)
Sahaib, R. M. (2023). THE ROLE OF RISK-BASED AUDITING IN ENHANCING THE INFORMATIONAL CONTENT OF FINANCIAL REPORTS. World Economics and Finance Bulletin, 22, 42-66.
Shapouri, Saber (2020). "The effect of accounting companies on value added tax audit risk", Management Magazine No. (13). (in Persian)
Ziaei, Farrokh (2004). "Tax audit in the value added tax system", tax research paper No. (17) (In Persian).
Zahouriyan, Abolfazl (2010). "Selection for tax audit based on risk", Tax Research Journal, No. (8), 178-201. (In Persian)